پسرم، رازی، تیرزیاس

هوشنگ هیهاوند:
به غروب کتاب‌ها و نوشته‌ها که می‌نگری همه حکایت از آن دارد که خاستگاه تئاتر و هنرهای نمایشی، سرزمین‌«آخایی» و خرده جزایر «یونان» و سرزمین تاک هاست.
اما پسرم به گونه دیگری می‌اندیشد. او می‌گوید که از مناسک بازشناسی بلوغ مجالس تعزیت شرقی بخصوص در سرزمین‌های «مصر»، «هند»، «چین» و «فلات ایران با مرکزیت ایران زمین» شکل‌هایی از نمایش‌واره بوده که بین شش تا دوازده هزار سال پیش از میلاد مسیح(ع) وجود داشته‌اند.
پس از آن، من به طلوع و مشرق حکایات آغاز نمایش می‌نگرم. سروده‌های سنگ نوشته بر قبور مصریان کهن، علایم و نشانه‌های میدان‌گاه‌های برگزاری آیین‌ها مراسم و نمایش‌واره‌های مرتبط با برداشت گندم در شهر سوخته زابل، راز دیگری در دل خود دارند که می‌بایست به طلوع خورشید پیش از غروب آن باور داشت.
حالا تو آمده‌ای و می‌گویی بله، آری، مبرهن است، کشور ما با انباشتی از ادب و شعری با غنای کم‌نظیر، بخشی از حوزه جهانی تئاتر است و البته بسیار مهم.
اکنون بر بلندای کوهی ایستاده‌ام و دوباره به غروب خورشید اندیشه‌هایم می‌نگرم. سپس آن گفته معروف ولی مهجور «پیتر بروک» را به خاطر می‌آورم. که تعزیه ایران را تنها راه نجات تئاتر جهان می‌شمارد. این را نوشتم تا بهانه‌ای یا بهتر فرض کنیم مقدمه‌ای برای پس از آن فراهم آورم.
دوستان و هنرمندان خارجی، فارغ از هرگونه تبلیغ تئاتری و ایجاد جو تبلیغی برای یک نمایش یا یک گروه، آرزو می‌کنم شما نمایش «زکریای رازی» را طی دو روز نخست در تالار وحدت دیده باشید. اگر هم موفق به دیدار آن نشدید، من آن جهاتی که این مقاله را به خاطرش نوشتم برای شما بازگو می‌کنم و در انتها امبدوارم سوالی را که پسرم در شرق آفتاب و طلوع مشرقی خورشید بارها تکرار کرده شما نیز برایمان به عنوان نگاه از بیرون مطرح سازید. کاش شما این یادداشت را بخوانید و سوال مهم و منظور نظر من را طرح کنید.
در طرح داستانی نمایش فوق آن نکاتی طرح می‌شود که هر کدام به تنهایی، زمینه‌ای است تا با آنها بشود درامی دیگر را نوشت و تئاتری را ساخت.
دوستان خارجی من؛ پسر 20 ساله‌ام بیش و پیش از هر محتوا، فکر، بن اندیشه و پیامی، ظرایفی از زندگی «شخصیت رازی» را گفت و آن سوال را جویا شد.
٭ می‌دانستید «محمدبن زکریای رازی» در قرن 12 میلادی برای نخستین بار دست به کالبدشکافی می‌زند؟
٭ «زکریای رازی» کاشف الکل، اسید سولفوریک و... بوده است. می‌دانستید؟
٭ او توانست با استفاده از امکانات موجود در طبیعت، به عنوان مثال با استفاده از روده قورباغه، زخم‌ها را پیوند و بخیه بزند. آن هم در قرن 12 میلادی.
٭ زمانی که در همه دنیا، بخصوص اروپا در قرن 12 میلادی آبله و سرخک، تحت عنوان یک بیماری لاعلاج، بیداد می‌کرد او توانست تفاوت میان آنها را تشخیص داده و در پی آن، داروی هر کدام را پیدا کرده و به کار بندد.
چاپ شده در بولتن جشنواره بیست و چهارم تئاتر فجر