گذری کوتاه بر اجرای تئاتر «جاده» به کارگردانی «علیرضا کوشک جلالی»

محمدرضا رستمی:

تبدیل یک روایت سینمایی به روایتی نمایشی، محتاج گذر از فاصله‌ای است که بین دنیای سینما و دنیای تئاتر وجود دارد.
سینما به عنوان هنری با امکاناتی متنوع و نامحدود در نقطه مقابل تئاتر قرار می‌گیرد که خود به خود به خاطر حضور زنده‌اش بر صحنه و در مقابل دید تماشاگر، امکاناتش به نسبت سینما محدود است. وقتی قرار است روایتی سینمایی به روایتی تئاتری تبدیل شود، خواسته و ناخواسته، متن مرجع ناگزیر از تغییر و تحول برای طی کردن فاصله بین دنیای سینما و دنیای تئاتر است تا در این مسیر روایتی شکل بگیرد متناسب با نیاز صحنه و دنیای تئاتر.
«جاده» علیرضا کوشک جلالی که در روز چهارم و پنجم جشنواره در تالار چهارسو به صحنه رفت، بیش از هر چیز در مواجهه با مخاطب از همین مسأله رنج می‌برد.
«جاده» فدریکو فلینی برای اجرا شدن در سالن چهارسوی تئاتر شهر فاصله بین جهان سینما و جهان تئاتر را طی نکرده بود و در سزارینی شتاب‌زده از دل سینما به دنیای نمایش قدم گذاشته بود.
کوشک جلالی در اقتباسش فقط دوربین فلینی را از مقابل صحنه‌ها برداشته بود و اتفاقات را از مکان اصلی رخ‌دادنشان جدا ساخته و به تالار کوچک و چهارسو آورده بود.
شکل روایت، بافت دراماتیک متن، شخصیت‌پردازی و... همه و همه همانی بود که پیش از این در «جاده» فلینی دیده بودیم.
این رویکرد کوشک جلالی به اقتباس از روایتی سینمایی بیش از هر چیز این پرسش را برای مخاطب به وجود می‌آورد که با وجود روایت اصلی چه نیازی به ارائه روایت نمایشی از فیلمی چون جاده وجود دارد؟ آن هم وقتی که روایت دوم نه چیزی به روایت اصلی اضافه می‌کند و نه داشته‌های ذهنی مخاطب از روایت اصلی را به چالش می‌کشد.
روایت کوشک جلالی در تقابل خواسته و ناخواسته‌اش، با روایت اصلی در هیچ یک از لحظات حیاتش بر صحنه نمی‌تواند از زیر سایه «جاده» فلینی خارج شود. بازی بازیگران نمایش در قیاس با بازی بازیگران فیلم فلینی سنجیده می‌شود و روایت کوشک جلالی در قیاس با روایت فلینی قرار می‌گیرد تا در پایان اجرا همه چیز به نفع روایت اصلی پایان یابد، روایتی که سال‌هاست جایگاهش را در بین 10 شاهکار سینمای جهان حفظ کرده است.
چاپ شده در بولتن بیست و چهارم