گپ و گفت مهرداد رایانی مخصوص با حسین پارسایی

اشاره:
دفتر بولتن برای درج نظرات حسین پارسایی سوالاتی را به دفتر ایشان ارسال کرد که همراه با یادداشتی از وی عودت داده شد. پارسایی در حاشیه برگه سوالات ارسالی نوشته بود: «مهرداد عزیز، به نظرم حتی مصاحبه تئاتر هم باید زنده و رودررو باشد. بهتر است با هم گپی کوتاه بزنیم.»
آنچه می‌خوانید ماحصل این گفت‌وگو است که البته به نظر خواندنی می‌آید.
آقای پارسایی سلام، روزهای پرکاری را درپیش رو دارید؟ خسته نباشید.
سلام، شما هم خسته نباشید.
سرانجام ما نفهمیدیم حسین یا منصور؟
لطفاً همیشه مرا با شهرت هنری‌ام صدا کنید: «حسین».
خب، حسین آقا، از تئاتر چه خبر؟ شما هم قرار است به جرگه مدیران بپیوندید و همه چیز را فراموش کنید؟
خیر، من با تئاتر بزرگ شدم، با تئاتر ادامه دادم و با تئاتر خواهم رفت. برای سال آینده در نظر دارم فعالیت‌های نمایشی‌ام را از سر بگیرم.
مگر فرصتی هم برای این کارها پیدا می‌کنید؟
پیدا می‌شود، بالاخره باید برای این کارها هم فرصت قائل شد.
آن وقت چه‌طور از خودتان حمایت می‌کنید؟
هر چند من هم مثل همه شما سهمی از تولیدات تئاتر کشور دارم، اما در دوره مسئولیتم ترجیح می‌دهم برای مرکز هنرهای نمایشی بار مالی نداشته باشم.
از گروه آیین چه خبر؟
آیین هم مثل همه گروه‌های نمایشی ایران. من دیگر به یک گروه تعلق ندارم و همه گروه‌های نمایشی ایران، خانواده تئاتر هستند و من هم عضو کوچکی از آن.
بگذریم، بالاخره اداره کل یا مرکز هنرهای نمایشی؟
هیچ‌کدام؛ سازمان ملی تئاتر! بزرگ‌ترین متولی تئاتر در کشور، همین هنرهای نمایشی است که 20 سال پیش طراحی شده است. امروز تأسیس سازمان ملی تئاتر هم شاید پاسخگوی پتانسیل عظیم این عرصه نباشد، چه رسد به یک اداره کل!
خب با فرض شما، سازمان تئاتر. خوب است؟ در این مدت کوتاه، تحولاتی در حوزه مدیریت شما در مرکز هنرهای نمایشی دیده شد، هر چند هنوز عرق حضور شما خشک نشده، اما خیلی‌ها چشم امید به این تحولات بسته‌اند. اجازه بدهید صادقانه بپرسم، پای این همه تعهد می‌توانید بایستید؟
من پرده از واقعیت‌هایی برداشتم که بیشتر جبران مافات است تا ایجاد تحول و تعهد.
همه ما در مرکز هنرهای نمایشی معتقدیم که هنوز کاری نکرده‌ایم. تئاتر در این روزها بیش از هر چیز احتیاج به آرامش دارد. بچه‌های این خانواده، رنجور شده‌اند، بزرگ‌ترها فاصله گرفته‌اند، جوان‌ترها و کوچک‌ترها انتظار دارند. لذا قبل از اینکه طرح و برنامه‌ای وجود داشته باشد، باید دور هم جمع شویم، حرف‌های هم را بشنویم و از مشکلات هم مطلع شویم. ظرفیت‌ها را بسنجیم، امکانات را ببینیم و بعد حرکت کنیم. من همیشه تئاتر را یک کشتی عظیم ترسیم می‌کنم در میان آب ها و با ناملایمات جوی که اگر سوراخی کوچک در آن ایجاد شود، بی‌تردید همه ما غرق خواهیم شد. بنابراین فعلاً تحولی در کار نیست. تعهداتی است که من آن را وظایف اداری می‌دانم. همین که بتوانیم رضایت هنرمندان را حاصل کنیم، خود نشان از یک تحول بزرگ است.
شما زیادی متواضع هستید. شاید بعضی‌ها این رفتار شما را نوعی تظاهر یا بهره‌برداری تبلیغاتی تلقی کنند.
روحیه من این‌طور حکم می‌کند که خودم را فراموش نکنم و فراموش نکنید که من از صحنه به اینجا آمده‌ام. یاران من در صحنه‌اند، پس مرا میهمان فرض کنید؛ مسافری که توشه از جای دیگری برمی‌گیرد.
اگر اتفاقی نیفتاد؟
آن وقت تکلیف همه ما روشن می‌شود.
یعنی چه؟
بگذریم.
فجر امسال را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
روال برگزاری رضایت‌بخش است. همین که شتابی در کار نیست، کفایت می‌کند. گروه‌ها به تدریج آماده شده‌اند. تسهیلات خوبی برای تماشاگران، هنرمندان و علاقه‌مندان پیش‌بینی شده است. جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، میزبان منتخب آثار نمایشی سال و ایستگاهی برای حضور و معرفی بهترین آثار و محفلی برای تبادل افکار و تجربیات آحاد هنرمندان کشور خواهد بود. با این اوصاف از سال آینده، نمایش‌ها در شرایط مطلوب تولید خواهند شد و در حین اجرا، سیر تکاملی خود را سپری کرده و فارغ از هرگونه شتاب و استرس به استقبال جشنواره می‌روند.
فکر نمی‌کنید با حذف بخش رقابتی، جشنواره مثل سال قبل از تب و تاب بیفتد؟ گروه‌های نمایشی دیگر ماه‌ها و سال‌ها در انتظار اجرای عمومی خود پس از جشنواره نیستند. یک بار تمرین می‌شود بعد اجرا و بعد هم جشنواره....
من فی‌نفسه با رقابت مخالفتی ندارم. اما و اگر دارد. چگونه؟ در چه شرایطی؟ و مسائل عدیده دیگر که در این گفت‌وگو مجالی نیست؛ اما همه ما معتقدیم که مرکز هنرهای نمایشی، متولی برگزاری این جشنواره است، بنابراین قضاوت را بر عهده دیگران می‌گذاریم. اطلاع دارم که قرار است تشکل‌ها و سایر دوایر فرهنگی مثل کانون ملی منتقدان، شهرداری، انجمن نمایش و ... در گرایش‌های مختلف برگزیدگان خود را در مراسم اختتامیه معرفی کنند. امیدوارم معرفی بهترین‌ها در جشنواره امسال این شور و نشاط را به وجود بیاورد.
حضور گروه‌های نمایشی در جشنواره فجر تضمینی برای اجرای عمومی است؟
با توجه به تغییر روند برگزاری جشنواره و چرخه تولیدی از اجرای عمومی به جشنواره، بخش اعظم نمایش‌های راه یافته به این جشنواره، اجرای عمومی خود را انجام داده‌اند. فقط چند تولید جدید باقی می‌ماند که پیش‌بینی شده است با توجه به کیفیت هر کدام و بر اساس تعاریف هر تالار برای اجرای عمومی مورد حمایت قرار گیرند.
بنابراین حضور در جشنواره تئاتر فجر، امتیازی برای اجرای عمومی نخواهد بود. ان‌شاءالله جشنواره بیست و پنجم میزبان کلیه آثار تولیدی سال 85 در گرایش‌های مختلف خواهد بود.
با جشنواره‌های دیگر چه خواهید کرد؟
هر کدام در جای خود برگزار خواهند شد. احتمالاً منظورتان عروسکی و آئینی و سنتی است که در برنامه‌های سال 85 تدارک دیده شده است.
در کنگره بزرگ تئاتر، بعد از سال‌ها هنرمندان شهرستانی دور هم جمع شدند. این روزها همه از برگزاری این کنگره با احترام یاد می‌کنند. همه دوباره امیدوار شدند، بیشتر معتقدند که یک نفر از خود آنها عهده‌دار این مسئولیت شده. چه برنامه‌ای برای تئاتر شهرستان دارید؟
نگاه مدیریت تئاتر کشور، بیش از گذشته به فعالیت‌های نمایشی شهرستان معطوف شده است. برنامه‌هایی در نظر گرفته شده که اهم آنها آموزش و پژوهش کاربردی و کارگاهی بلندمدت در مرکز استان، حمایت از آثار نمایشی خلاق و برگرفته از آیین‌ها و خرده‌فرهنگ‌های هر منطقه، برگزاری هفته تئاتر استان‌ها، اجرای آثار منتخب تهران در استان‌ها و ... است.
انجمن نمایش چه طور؟
اساسنامه انجمن نمایش، متناسب با نیازها و مطالبات هنرمندان کشور، دستخوش تغییراتی است تا بنیه هنری آن بیش از گذشته تقویت شود.
انجمن نمایش به عنوان یک تشکل غیردولتی، سهم بسزای در راهبری هنر نمایش دارد که به دلیل بی‌مهری و عدم توجه در این سال‌ها، کارایی خود را از دست داده است. احیا و تقویت این انجمن در راستای اهداف و سیاست‌های کلان مرکز هنرهای نمایشی است.
برای حوزه بین‌الملل چه در چنته دارید؟
هیچ انحصاری در کار نیست، شایسته‌ترین‌ها برای اعزام‌ها انتخاب خواهند شد. این را کمیته ارزیابی و انتخاب آثار در امور بین‌الملل تعیین خواهد کرد.
برای این حوزه ضمن تعریف پروژه‌های مشترک، برخورداری از گنجینه‌های بزرگ ادبی و تعلقات فرهنگی مشترک، چند اجرای عمومی از کارگردانان بزرگ تئاتر دنیا در ایران و حداقل 20 حضور بین‌المللی مبتنی بر شاخص‌ها و اولویت‌های مرکز درنظر داریم. همه وقایع این حوزه اطلاع‌رسانی می‌شود و بعد از میان متقاضیان، بهترین و شایسته‌ترین‌ها اعزام خواهند شد.
چشم‌انداز چهارساله شما در حوزه تئاتر چیست؟
ارتقای جایگاه سازمانی و اعتبارات تئاتر کشور، توسعه فضاهای نمایشی، ایجاد مدرسه و موزه هنرهای نمایشی، تأسیس پژوهشکده آیین‌های نمایش ایرانی و هزار کار نکرده و راه نرفته...
پتانسیل موجود، تجربه حضور و موفقیت‌های چند ساله اخیر هنرمندان تئاتر، نیازهای فعلی مخاطبان و خانواده صد هزار نفری تئاتر، گواه این مدعاست. امید آن که تئاتر در جایگاه شایسته خودش قرار بگیرد.
شما به خط قرمزها اعتقاد دارید؟
بارها گفته‌ایم و شنیده‌اید. همه می‌دانیم که شورای نظارت علاوه بر ارزیابی کیفیت هنری آثار نمایشی، از ارزش‌های فرهنگی جامعه پاسداری می‌کند. این تکلیفی است که سال‌ها پیش، شورای محترم انقلاب فرهنگی در آیین‌نامه‌های نظارتی تدوین کرده است. در این وظیفه، هنرمندان نسبت به مدیران پیشتاز هستند. من سراغ ندارم که کسی آگاهانه بخواهد مبانی فرهنگی و اعتقادی یا باورها و پندارهای مقدس مخاطب را به اسم تئاتر نشانه بگیرد. اگر چنین است جای چنین آثاری در صحنه نمایش نیست! تئاتر هنری قدسی است و هنرمندان تئاتر روحی بلند و متعالی دارند. حالا پیدا کنید خط قرمز را؟
شما خیلی هوشمندانه جواب می‌دهید!
معمولاً بچه‌های تئاتر این طوری‌اند.
برای انتشارات و پژوهش چه در نظر دارید؟
همین که مجله نمایش و فصلنامه‌ها و چاپ کتب پژوهشی و نمایشنامه‌ها انتشار مستمر داشته باشند، این حوزه رونق می‌گیرد؛ چرا که آن‌چه از تئاتر به ثبت می‌رسد فعالیت‌های پژوهشی و چاپ و نشر آن برای علاقه‌مندان این حوزه است. علاوه بر آن در حال طراحی چند پروژه متفاوت و مؤثر هستیم، خودتان که مطلعید.
مدیران و همکاران اداری شما می‌گویند پارسایی را به سختی می‌توان دید، در اتاق باز است و ایشان مدام درگیر پاسخگویی به مراجعان است. کمتر می‌توان با او خلوت کرد.
دوستی به مزاح می‌گفت: «در باز کافی نیست؛ ما روی باز می‌خواهیم.»
به هر تقدیر من حرف پنهانی در حوزه تئاتر ندارم که احتیاج به خلوت باشد. همکاران اداری من هم این را پذیرفته‌اند.
و سؤال آخر...
این همه توضیح به کار بولتن فجر می‌آید؟
تا کجا ادامه خواهید داد؟
تا هر وقت که پذیرای من باشید، تا هر کجا که مؤثر باشم، تا هر زمان که خودم را فراموش نکنم.
حرفی، حدیثی؟
سپاسگزار، از خدا خواسته‌ام بتوانم قدمی بردارم. از همکاران تئاتری‌ام می‌خواهم مثل همیشه همراهی‌ام کنند.
چاپ شده در بولتن جشنواره بیست و چهارم