گفت‌وگو با محمود فرهنگ، رییس کانون نمایش خیابانی

حضور گسترده نمایش‌های خیابانی در جشنواره تئاتر فجر امسال و به تبع آن استقبال خوب مخاطبان از نمایش‌های خیابانی را باید از نقاط قوت جشنواره تئاتر فجر امسال به شمار آورد.
به همین بهانه با «محمود فرهنگ»، رییس کانون نمایش خیابانی در رابطه با سیاست‌های کانون، اهداف و چشم‌اندازهای آینده کانون به گفت‌وگو نشستیم.
نمایش خیابانی از چه سالی وارد ایران شد؟
از بدو شروع تئاتر خیابانی در ایران، عده‌ای با این مقوله موافق بودند و عده‌ای مخالف. عده‌ای نیز روی واژه بحث داشتند، نمایش خیابانی یا تئاتر خیابانی موضوع بحث آنان بود. از سال 57 که وقتی ما روی نمایش خیابانی کار می‌کردیم و آن روزها شاید در ایران دو سه گروه بیشتر نبودند، بحث ما روی نمایش خیابانی بود نه تئاتر خیابانی، اما با گذشت سال‌ها، به تدریج تئاتر خیابانی خود را بروز داد و توانست در جشنواره‌ها بخشی را به خود اختصاص دهد.
چرا برخی از واژه تئاتر خیابانی برخی دیگر از نمایش خیابانی استفاده می‌کنند؟
برای اینکه همه گونه‌های نمایش با ویژگی‌های نمایش خیابانی می‌تواند در این قالب شکل بگیرد. ممکن است با شکل‌هایی مواجه شوید که هیچ شباهتی نمایش خیابانی نداشته باشن، اما آنچه که موردنظر سیاستگذاران مرکز هنرهای نمایش است و ما هم به دنبال آن هستیم نوعی از نمایش خیابانی است که بتواند انعکاس دهنده گونه‌های نمایش‌های ایرانی باشد.
در نمایش خیابانی باید مخاطب تربیت شود و در بلوغ فرهنگی جامعه تاثیرگذار باشد. پرداختن به نمایش‌های آیینی و استفاده از عناصر آن ما را به سمت نمایش خیابانی پیش می‌برد. در حال حاضر نمایش خیابانی تقریبا جایگاه خود را پیدا کرده است، ولی تلاش می‌کند در جشنواره گرایش به عمق داشته باشد.
ملاک و معیار گزینش نمایش‌های خیابانی برای حضور در جشنواره امسال چه بود؟
ملاک اصلی انتخاب آثار، کیفیت نمایش‌های خیابانی بود نه کمیت آن. از بین کارهایی که به دبیرخانه جشنواره ارسال شد، برخی طرح نمایش بود و برخی دیگر نمایشنامه نوشته شده بودند که ارایه طرح نمایش ملاک و معیار ما بود، نه نمایشنامه.
پیشنهادهای گروه‌های شهرستانی و تهرانی برای حضور در جشنواره چه تعدادی بود؟
از تهران حدود 100 طرح به دبیرخانه رسید و 32 طرح برای حضور در جشنواره انتخاب شد که یکی از گروه‌ها انصراف دادند. ی‌کسری از نمایش‌ها مشروط اعلام شدند و سپس با مشورت نماینده هیات داوران کارها پذیرفته‌ شدند. هیات‌های انتخاب شهرستان‌ها، 70 نمایش به ما معرفی کرده بودند که از بین آنها 20 نمایش برای شرکت در جشنواره سراسری مریوان انتخاب شدند و از میان آنها، 10 نمایش برای حضور در جشنواره تئاتر فجر انتخاب شدند.
سپس یک نمایش هم از سوی هیات انتخاب به جشنواره معرفی شد.
داوری آثار به چه صورت انجام شد؟
در مجموع 9 داور در مراحل مختلف نمایش‌ها را در بخش‌های مختلف مورد بازبینی قرار دادند. معیار اصلی این گروه هم نزدیک بودن به نمایش خیابانی از لحاظ ساختار و ارتباط تماشاگر بود.
مضامین نمایشنامه‌های خیابانی در چه فضاهایی بود؟
آثار تهران بیشتر به مسائل روز و شهری پرداخته بودند، ولی کارهای شهرستانی بیشتر براساس مضامین آیینی و سنتی بود.
از بین آثار خیابانی جشنواره تئاتر دفاع مقدس هم 5 نمایش در جشنواره در بخش خیابانی حضور داشتند.
بله‏، 5 نمایش خیابانی هم از بین آثار شرکت کننده در جشنواره تئاتر دفاع مقدس برای حضور در جشنواره تئاتر فجر از سوی هیات انتخاب گزینش شدند.
ویژگی‌های نمایش خیابانی از نظر شما چیست؟
نمایش خیابانی هرگز بدون حضور تماشاگر شکل نمی‌گیرد. سختی‌ها و مشقات زیادی دارد. توسط گروه با تکیه بر یک طرح نمایشی اجرا می‌شود. تماشاگر سهم مهمی در ارتباط با نمایش دارد. عناصر زیادی از گونه‌های نمایش‌های ایرانی چون تعزیه، تخت حوضی و... در نمایش خیابانی وجود دارد. اما تفاوت‌هایی هم دارند. تماشاگر نمایش خیابانی می‌تواند وارد نمایش شود و درگیر داستان شود.
البته نمایش خیابانی در جهان ساختار خاص خود را دارد، اما تلاش ما بر این است که عناصری از نمایش ایرانی را که در این‌گونه نمایش‌ها می‌گنجند وارد نمایش خیابانی کنیم. این ظرفیت‌ها باید توسط نمایشگران خیابانی تجربه شود.
کانون نمایش خیابانی برای گسترش نمایش خیابانی در آینده چه برنامه‌هایی دارد؟
آقای پارسایی قول مساعدت و همکاری خیلی خوبی به ما داده‌اند. برگزاری ورک‌شاپ‌های علمی و تخصصی، چاپ کتاب‌های تخصصی در زمینه نمایش‌های خیابانی، استفاده از نیروهای جوان، شناخت استعدادها، دفاع از تزهای موجود در نمایش خیابانی، برگزاری نشست‌های پژوهشی، راه‌اندازی فیلم‌خانه و... از جمله برنامه‌های ما برای سال آینده است.
همچنین قصد داریم مقالات و نظریات مهمی را که در باب نمایش خیابانی اتفاق می‌افتد، در قالب یک بولتن جمع‌آوری و منتشر کرده در دسترس علاقه‌مندان قرار دهیم. حضور در عرصه بین‌المللی و شرکت در جشنواره‌های خارجی از جمله چشم‌انداز‌های آینده کانون نمایش‌های خیابانی است. در سیاست‌های آینده تلاش داریم تا در راه اعتلای نمایش خیابانی گام برداریم.
اقدامات مهم کانون نمایش خیابانی در سال گذشته چه بوده است؟
مهم‌ترین اقدام‌ سال گذشته انعقاد قرارداد گروه‌های نمایش خیابانی با مرکز هنرهای نمایشی بود. این فرصتی بود که از طرف مرکز هنرهای نمایشی برای گروه‌های نمایش خیابانی فراهم شد.

چاپ شده در بولتن جشنواره بیست وچهارم