معاصر سازی ریخت و فرم در”ملکه جنیان”

همواره در نمایش‌های ایرانی معانی متفاوتی داشته‌ایم که در ریخت و فرم آن تبلور یافته‌اند.
امیر دژاکام کارگردان نمایش”ملکه جنیان” که قرار است در دو روز پایانی همایش آئین‌های عاشورایی در تالار چهارسو و در بخش ویژه این همایش به صحنه رود درباره این نمایش به سایت ایران تئاتر گفت:«”ملکه جنیان” قبل از هر چیز در ادامه کارهای قبلی گروه ماهان روی ریخت و فرم نمایش ایرانی انجام شده است. سعی شده در این موارد تجربه‌های نویی انجام دهد.»
وی افزود:«در نمایش ایرانی ریخت هیچ وقت از معنا جدا نبوده و همیشه معانی متفاوتی در آن تبلور یافته‌اند. در ریخت نمایش ایرانی حکمتی نهفته که تاکنون کمتر گروهی به سمت آن حرکت کرده است.»
وی ادامه داد:«در بررسی این حکمت یک چگونگی و چرایی مطرح است که تاکنون چرایی آن پرداخت نشده. گروه ماهان در این تجربه چراهایی چون، چرا از شیوه‌پردازی استفاده می‌شود و نقش‌ها کلیشه می‌شوند. چرا شخصیت‌ها پرداختی روان شناسانه و ریزپردازی شده ندارند، چرا ابزار و وسائل و دکور همیشه کلیات را در بر می‌گیرند و جزئی‌گرایی ندارند و این که چرا این مینیمالیسم در نمایش‌های ایرانی وجود دارد مورد بررسی قرار گرفته است.»
وی درباره نمایش‌های ایرانی افزود:«در رابطه با شخصیت و وقایع نیز این کلی‌نگری مطرح است و ما سعی کرده‌ایم پاسخ‌های خودمان را به این چراها بدهیم. به طور قطع دیگران نیز پاسخ‌های خود را دارند. آیا این از حکمتی طبیعت می‌کند یا نه و آیا به دلیل نقش یا عدم اطلاع از علم روان شناسی است مسائلی هستند که به آن پاسخ داده‌ایم.»
وی درباره کلی‌نگری در نمایش‌های ایرانی گفت:«یک برگ نشانه نخلستان می‌شود، یک گلدان با گل و میوه نشانه یک باغ و یک تشت نشانه فرات. آیا امکان ساخت آن وجود نداشته است و یا این که حکمتی آن را به سوی یک مینیمالیست کشانده؟ سعی کرده‌ایم به حکمت نمایش ایرانی بپردازیم و در نتیجه روش‌های جدیدی هم پیش پای ما قرار گرفته است.»
وی درباره پرداخت داستانی”ملکه جنیان” گفت:«روی یکی از مجالس تعزیه به نام تعزیه هفتاد و دو تن کار کرده‌ایم که از لحظه خروج سیدالشهدا از مدینه شروع می‌شود. در این مجلس نقشی با نام”زعفر جنی” وجود دارد که علامه مجلسی نیز اشاره کرده است که ظهر عاشورا جماعت جنیان ارتباطی با سیدالشهدا دارند. ما طرف دیگر این قصه را بررسی کرده‌ایم و وقایعی را که در جمع جنیان به وقوع پیوسته است را نشان می‌دهیم.»
وی ادامه داد:«تمامی اشخاص بازی این نمایش از جنیان هستند. تمام وقایع نیز در فضایی بسیار خاص رخ می‌دهد.»
دژاکام درباره روند پژوهشی این پروژه گفت:«حدود شش ماه قبل پژوهش خود را روی فرهنگ عامه، نسخه‌های تعزیه و تفاسیر مفید و المیزان شروع کردیم تا آن چه که در تعزیه اتفاق می‌افتد را در رابطه با زندگی معاصر بیان کنیم.»
وی ادامه داد:«تعزیه در برخی موارد یک امر عبادی محسوب می‌شود هم برای گذارندگان(اجرا کنندگان) و هم برای شریک(بینندگان) ولی در بعضی موارد نیز آرام آرام به سمت امور تعقلی حرکت می‌کند. در زمانی خارج از دهه عاشورا به سمت تعقل پیش می‌رود. البته این حرکت کامل نشده و هنوز در بخشی که یک روند تعقلی را نشان می‌دهد جایگاه خاص خودش را پیدا نکرده است.»
وی تصریح کرد:«پیش از این، امور تعبدی و تعقلی با هم برخورد داشته‌اند در حالی که می‌توانستند جایگاه خود را بشناسند و حرکت را ادامه دهند.»
وی با بیان این مطلب که در یک مراسم عبادی و یک آئین، نمی‌توان دست کاری کرد گفت:«قصدمان دست کاری یک امر مقدس نبوده است. سعی کرده‌ایم راهی را که بعد از آئین آغاز می‌شود ادامه دهیم.»
وی درباره اقبال و یا شکست این نمایش گفت:«احتمال دارد نتیجه تمام افکار ما پاسخی جذاب نباشد اما به اعتقاد من حرکتی است که فکر و اندیشه تولید می‌کند.»
وی با اشاره به تجربه‌های دیگری که در این مسیر انجام داده است چون”همزاد”، ”شمس”، ”غزل کفر” و”دزد دریایی” گفت:«سعی کرده‌ایم این تجربه را تکمیل کنیم تا در منظر کسانی که این واقعه را نمی‌شناسند و مانند شیعیان با آن احساس قرابت نمی‌کنند یک شناخت جدید ایجاد کنیم.»
گفتنی است نمایش”ملکه جنیان” که طرح داستانی و کارگردانی آن را امیر دژاکام انجام می‌دهد نوشته هادی حوری است و بهرام ابراهیمی، اردلان شجاع‌کاوه، حسین محب‌اهری، حسن سرچاهی، مرتضی آقاحسینی، حمید فلاحی، مهناز غمخوار، نادیا فرجی، ملیحه کیادربندسری و منصوره مرادی نقش‌های آن را بر عهده دارند.
طراحی صحنه و لباس بر عهده مژگان عیوضی، موسیقی حمید فلاحی، طراحی پوستر و بروشور اردشیر رستمی و جواد آتشباری، طراح گریم دانش کریمی و نور آن را مهندس صفری انجام می‌دهند. دستیاران کارگردان حسن سرچاهی و آیدا دژاکام و مدیران صحنه حامد مدیری و سوفیا دژاکام هستند.
شایان ذکر است دژاکام با تشکر از یاری آتیلا پسیانی و عباس صفا، محمود قبه‌زرین را به عنوان مشاور کارگردان معرفی کرد.