«میروسلاو بنکا»، کارگردان نمایش «نان و بازیها» از کشور صربستان در گفتگو با نمایش:

 اشاره
خیلیها اعتقاد داشتند «نان و بازیها» بهترین نمایش بخش بین‌الملل جشنواره امسال بوده است. وقتی با «میروسلاو بنکا» حرف زدیم، دریافتیم که نمایش او مورد توجه جوامع و اقشار مختلف است. مسلماً دلایلی برای این مسأله وجود دارد. شاید با مطالعه این گفتگو به برخی از پاسخها برسید.

 تئاتر صربستان، امروز چه سمت و سویی گرفته و به چه سبکی گرایش پیدا کرده است؟
 پایه و اساس تئاتر صربستان بر روی متدهایی است که از استانیسلاوسکی باقی مانده و ما در حال نوسازی این سبک و روش هستیم. شما در صربستان، تئاترهای معناگرای زیادی را خواهید یافت که برگرفته از رئالیسم اجتماعی و قومی است. البته تئاتر ما از این دست نیست و نمی‌تواند نماینده خوبی از مجموع نمایشهای اجرا شده در صربستان باشد. تئاتر ما، مثل یک انفجار در صربستان صدا کرده و به عنوان سبکی پیشرو، بسیار محبوب است. این نمایش در «فستیوال بین‌المللی Bitef» بهترین اجرای تئاتری را داشته و از آن جایزه‌های زیادی گرفته است. این فستیوال در شهر بلگراد برگزار می‌شود. ما این تئاتر (نان و بازی‌ها) را در مسکو، مونیخ و لندن هم اجرا کرده‌ایم.
 آیا تئاتر در کشور شما قادر به تأمین هزینه‌های خود است؟

به تنهایی خیر. ما از بخشهای مختلف بودجه می‌گیریم. دولت فقط در بعضی بخشها، مثل سفر گروه‌ها به خارج از کشور و برخی هزینه‌های جانبی، کمک می‌کند. ما وقتی می‌خواهیم به فستیوالی سفر کنیم با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌شویم. سعی می‌کنیم از اشخاص حقیقی یا حقوقی، مبلغی را بگیریم. برای این نمایش، دولت قول داد تا هر سفری که می‌رویم از ما پشتیبانی کند؛ ولی برای این جشنواره (فجر)، دعوتنامه آن قدر دیر به دست ما رسید که حتی فرصت شروع مراحل کاری برای گرفتن پول را به دست نیاوردیم.
 تئاتر صربستان چقدر قدمت دارد؟
 اولین تئاترهایی که در صربستان اجرا شده بر می‌گردد به سالهای 1861م؛ اما تئاتر ما که به «SLOVAK THEATRE OF VOLVODINA» شهرت دارد و در شمال صربستان واقع است، تئاتر نو به شمار می‌رود و با تئاتر مدرن اروپایی برابری می‌کند.
 جایگاه تئاتر صربستان نسبت به سایر کشورها کجاست؟
 بهترین اجراهای تئاتری ما در تمام کشورهای اروپایی شناخته شده است و جایگاه بالایی دارد.
 ما در ایران با مشکلات زیادی برخورد می‌کنیم و بین عرضه و تقاضای تئاتر برابری وجود ندارد. ضمن اینکه بودجة کمی هم در اختیار داریم. آیا شما در صربستان با این مشکلات روبه‌رو هستید؟
کم و بیش؛ چون در صربستان، تئاترهای ملی و دولتی زیادی فعال هستند که تا پایان سال بودجه مشخصی دارند و می‌دانند چگونه خرج کنند و هر سال این بودجه و برنامه تا پایان سال بعدی تمدید می‌شود؛ یعنی هر گروه موظف است برای پایان سال بعدی‌اش، بودجه و برنامه‌ای دقیق، تنظیم و به دولت ارائه دهد. دولت ما لیبرال است و به ما هنرمندان اجازه می‌دهد تا هر کاری می‌خواهیم بکنیم. در کشور ما سانسور وجود ندارد و این هنرمندان هستند که تصمیم می‌گیرند چه چیزی را حذف یا جایگزین کنند.
 مخاطبان تئاتر در کشور شما چه اقشاری هستند؟
همه اقشار. در کشور ما تعداد دانشجویان و جوانان خیلی زیاد است؛ بنابراین می‌توانیم مخاطبان زیادی را برای تئاترهایمان پیش‌بینی کنیم. ضمن اینکه در صربستان فستیوالهای زیادی برگزار می‌شود و در طول سال بسیاری از مردم در این فستیوالها حضور می‌یابند. این فستیوالها شامل همه هنرها می‌شود؛ مثل: کنسرت، موسیقی، باله، رقص، تئاتر عروسکی و غیره. به همین دلیل اقشار مختلفی از این فستیوالها دیدن می‌کنند و بودجه خوبی نصیب برگزار کننده‌ها و تئاتریها می‌شود. البته خود تئاتریها تصمیم می‌گیرند که این بودجه را برای چه کاری صرف کنند و یا به گروه می‌رسد و یا صرف ترسیم و تجهیز منابع تئاتر می‌شود.
 پس با این تفاسیر شما از گیشه، هزینه خود را در می‌آورید؟
نه، این طور نیست. ما به تنهایی قادر به تأمین هزینه‌هایمان نیستیم و همیشه احتیاج داریم تا دولت از ما حمایت کند؛ البته در کنار دولت، شهرداریها هم به ما همه ساله بودجه‌ای مشخص می‌دهند.
 به جز گونه‌های مختلفی که گفتید آیا نوع دیگری از تئاتر هم در کشور شما اجرا می‌شود؟
بله، ما تئاترهای موزیکال زیادی داریم و در کنار اینها، تئاترهای کلاسیک مردمی هم وجود دارد که قشر بیشتری از مردم را جذب می‌کند.
 آیا تئاتر سنتی هم دارید؟ می‌توانید نام ببرید؟
بله. در تئاتر دولتی، تئاترهای سنتی و ملی هم کار می‌شود. اسم مشخصی ندارد. من در ایران با تعزیه آشنا شدم که یک تئاتر سنتی است؛ ولی نتوانستم اجرایی از آن ببینم. در کشور ما این گونه تئاترها وجود ندارد. من ایران را مثل هند و سایر کشورهای آسیایی، مثل چین و ژاپن می‌دانم. ما هیچ گونه تئاتر مذهبی در کشورمان نداریم.
 در کشور شما چه توازنی بین کارگردانان تئاتری که تحصیلات آکادمیک دارند با کسانی که به صورت تجربی تئاتر را آموخته‌اند، برقرار است؟
 تقریباً برابر است؛ چون شما نمی‌توانید کار مدرن کنید، در حالی که هیچ تحصیلات آکادمیک نداشته باشید. من در سه رشته طراحی صحنه، بازیگری و کارگردانی تحصیل کرده‌ام و از هر کدام مدرک معتبری دارم. کار تئاتر طاقت فرساست و انرژی و توان زیادی را از ما می‌گیرد. در کشور ما دانشگاه‌های زیادی وجود دارد که هر کدام شرایط خاصی را برای پذیرش دارند.
 می‌توانید نام ببرید؟
12 دانشگاه تئاتر وجود دارد که در حال رشد است. از این 12 دانشگاه، تعدادی خصوصی و بقیه دولتی‌اند. برای پذیرش در این دانشگاه‌ها باید سه مرحله را پشت سر بگذارید. اولین مرحله، اجرای یک مونولوگ است که در این بخش، تعداد محدودی از بین 200 تا 300 نفر انتخاب می‌شوند. دومین مرحله، دو هفته طول می‌کشد و استادها، امتحان سختی می‌گیرند. این باعث می‌شود که داوطلبان سخت تمرین کنند. این امتحان از همه بخشهاست. اینکه حافظه ایشان چطور است و فیزیک و انرژی‌شان در چه حّدی است؟ مرحله سوم هم به این شکل است که داوطلب پذیرفته شده با بالاترین رتبه علمی آن دانشگاه صحبت می‌کند و اوست که تصمیم می‌گیرد چه کسی پذیرفته می‌شود.
 آیا تضمینی بعد از فارغ‌التحصیلی وجود دارد که جذب کار شوند؟
نه؛ شاید هم بهترینها بعد از فارغ‌التحصیلی بورسیه بگیرند. ضمن اینکه تهیه کننده‌ها و کارگردانها به طور مستمر از این دانشکده‌ها دیدن می‌کنند تا دانشجویان مستعد را جذب کار کنند. خیلیها ممکن است ضمن تحصیل، جذب بازار کار شوند. با این حال هیچ گونه ضمانتی وجود ندارد؛ ولی این مساله مشهود است که افراد با استعداد و کاری، راهی برای جذب بازار کار دارند. آن دسته از فارغ‌التحصیلان که نتوانستند جذب بازار کار هنری شوند در مشاغل دیگر مشغول به کار می‌شوند.
 در مجموع تئاتر ما را چگونه ارزیابی کردید؟
من تنها دو کار دیدم که اولی اپرای «رستم و سهراب» بود و دومی نمایش بود با نام «نبرد» که خیلی خوشم آمد. آنها خیلی مسلط بازی می‌کردند.