یاکوبوس ون وین دبیر فستیوال تئاتر هلند در گفتگو با نمایش

 اشاره
مسئول جشنواره هلند که حدود 48 سال دارد. جشنواره او هر ساله اجرا می‌شود. آغاز این جشنواره، بعد از جنگ جهانی دوم و به این منظور توسعه فرهنگ تئاتر بوده است. با او درباره حضورش، جشنواره هلند، کم و کیف نگاهش به تئاتر ایران به گفتگو نشستیم.


 چند نوع جشنواره دارید و نحوه برگزاری آنها به چه شکل است؟
حدود 48 کار مختلف انجام می‌شود و حدود سه هفته و نیم این فستیوال که بین‌المللی است و بزرگترین فستیوال دنیاست، اجرا می‌شود و همه مسایل هنری از قبیل موسیقی، تئاتر، باله و ... در آن وجود دارد. اسم این فستیوال، فستیوال هلند است و در آمستردام در ماه ژوئن برگزار می‌شود.
 محوریت موضوعات جشنواره روی چه مسایلی می‌چرخد؟
 بیشتر کارهای بین‌المللی ما روی رقص و تئاتر می‌چرخد و مبنای ما برای انتخاب آثار، سفر به نقاط مختلف و دیدن کارها و انتخاب بهترین کارهاست. مضمون خاصی را برای انتخاب آثار دنبال نمی‌کنیم که مثلاً مذهبی، ملی و ... باشد. همه نوع کاری انتخاب می‌شود.
 آیا به صورت آزاد نیز در این فستیوال شرکت می‌کنند؟
بیشتر کارهایی که ما دعوت می‌کنیم، مستقل هستند. این جشنواره‌ای که ما برگزار می‌کنیم، بودجه‌اش از طرف دولت و شهر آمستردام تأمین می‌شود و ما آزاد هستیم هر گروهی را که می‌خواهیم دعوت کنیم. اصولاً بودجه برگزاری جشنواره را شرکتهای خصوصی تأمین می‌کنند و قسمت اعظم آن از سمت دولت تأمین می‌کند.
 چه تعداد جشنواره در هلند برگزار می‌شود؛ مثلاً عروسکی، حرفه‌ای و ...
 اصولاً کار ما حرفه‌ای است. تئاتر خیابانی نداریم. کار عروسکی هم چنانچه خوب باشد به جشنواره ما راه پیدا می‌کند. کار دانشجویی هم نمی‌کنیم و کار، کاملاً حرفه‌ای است.
 دولت تا چه حّد از تئاتر هلند حمایت می‌کند؟
 سیستم در آلمان به این شکل است که هر شرکتی، تئاتری دارد و هر گروهی که بخواهد از دولت پولی را دریافت کند، به این صورت است که طرح چهار سال آینده‌اش را به دولت می‌دهد و دولت مشاورهایی دارد که در این زمینه نظر می‌دهند.
بنابراین وقتی طرح چهارساله را به دولت می‌دهند، در صورت پذیرفتن برای چهار سال از جانب دولت تأمین مالی هستند. بعد از سه سال بایستی طرح چهار سال بعد را مشخص کنند تا بودجه برای آن چهار سال نیز در صورت موافقت، تصویب شود.
 برای انتخاب آثار خارجی آیا هیأتی با شما همراه است؟ ملاک انتخابها چیست؟
 معمولاً دو نفری سفر می‌کنیم. خود من که مدیرعامل هستم و خانم دیگری که مدیریت هنری برعهده ایشان است اغلب کارهای اینترنتی و مکاتباتی ما را انجام می‌دهد. انتخاب آثار توسط همکار من صورت می‌گیرد. انتخاب توسط هیأت مدیره‌ای صورت می‌گیرد که اینها مدیر جشنواره هستند و این اشخاص هستند که ما را انتخاب می‌کنند و حق انتخاب آثار را به ما می‌دهند. هیأت مدیره، شاید تئاتری نباشند و فقط مسئولیت انتخاب افراد را دارند و کارهای اجرایی را انجام می‌دهند و ما هم نماینده بین تئاتر و این هیأت مدیره هستیم و آنها هم نماینده تئاتر و هیأت دولت هستند.
 آیا در انتخاب آثار، محدودیتی قایل می‌شوند؛ یعنی اینکه باید بیست کار خارجی باشد و همین محدودیت شامل انتخاب تعداد کار مشخص از یک کشور نیز می‌شود؟
ما اصلاً محدودیتی قایل نیستیم. تئاتر و رقص بیشتر خارجی است. ممکن است در فستیوال هلند ما یک کار بیشتر از هلند نداشته باشیم.
 اهمیت برگزاری تئاتر در یک کشور چه مقدار به روند رشد تئاتر در آن کشور کمک می‌کند؟
 منظور ما همین است که کارهای دیگر کشورها را به هنرمندان خودمان نشان دهیم تا ببینند در دیگر جاها چه می‌گذرد و همین امر موجب پیشرفت می‌شود؛ مثل همینجاست که شما کسانی را دعوت می‌کنید و بعد از اجرایشان، کارگاه نمایشی برایشان می‌گذارید تا در پاره کارشان صحبت کنند، همین کار شما را ما در ابعاد بزرگتر در آنجا انجام می‌دهیم.
 تا کنون چه تعداد از کارهای جشنواره را دیده‌اید؟
 تا امشب 11 کار را دیدم و فقط کارهای ایرانی را می‌بینم. البته کارهای آلمانی هم بود که من ندیدم. چون به آلمان نزدیک هستیم و مشکل رفتن به آنجا را نداریم و من به اینجا آمدم که فقط کارهای ایرانی را ببینم.
 از چه کارهای دیدن کردید؟
نمایش «خواستگاری» و «یک زن، یک مرد» را خیلی خوشم آمد. این نمایشها به گونه‌ای بود که وقتی می‌دیدید، اگر ندانید که کار ایران هست هرگز فکر نخواهید کرد که کار ایرانی است و خیلی بین‌المللی است و ممکن است فکر کنید که کار را یک هلندی کار کرده است. کارگاه های نمایشی که در این جشنواره بود، خیلی خوب بود.
 کارهای تجربی را چگونه دیدید؟
در مورد کاری که از ممت اجرا شد تاکنون این گونه ندیده بودم و جالبی‌اش برای من این بود که در اصل داستان، یک زن و یک مرد با هم مشکل دارند؛ اما در اینجا یک استاد و شاگرد با هم مشکل دارند و این هم فکر کنم به خاطر این است که رفتارهای زن و مرد با هلند فرق دارد و شاید محدودیتهایی را شامل می‌شود.
 با آثار نویسندگان ایرانی هم ارتباط برقرار کردید؟
 من اصرار خاصی نداشتم که کارهایی را ببینم که نوشته ایرانیها بوده است؛ چون این نکته خیلی جالب است که چخوف، شکسپیر و .. از دید ایرانیها چگونه است. خیلی دوست دارم «مکبث» را ببینم؛ چون در فستیوال‌مان یک مکبث از آلمان داریم و می‌خواهم ببینم شما مکبث را چگونه می‌بینید؛ چون مکبث آلمان خیلی ساکت است. حتی کار «دو متر در دو متر جنگ» را دیدم و به راحتی با آن ارتباط برقرار کردم و موضوع آن کاملاً مشخص بود که تمام جنگهای دنیا به خاطر یک مرز دو سانتی‌متری است. یادم است حتی همین موضوع را ما در کودکی بازی می‌کردیم.
 برگزاری جشنواره در ایران را چگونه دیدید؟
جشنواره خیلی خوب سازماندهی شده است. خوب است که چهار، پنج نمایش در یک ساختمان اجرا می‌شود و نیازی نیست که از این طرف شهر به آن طرف شهر بروی و همه نزدیک به هم است و مشکلی به لحاظ تردد نیست. من به دلیل اینکه همیشه اطرافم کسانی پیدا می‌شوند که انگلیسی صحبت کنند، زیاد مشکل نداشتم؛ ولی کارهایی که اساس آن دیالوگ بود، یک فرد خارجی نمی‌فهمد و به همین خاطر اگر خلاصه داستانها به انگلیسی چاپ می‌شد بار بهتری برای افراد خارجی می‌داشت. ما در کشور خودمان مانیتوری برای ترجمه دیالوگهای نمایش در سالنها داریم.
 شناختی نسبت به نویسندگان ایرانی دارید؟
 نه هیچ اطلاعی ندارم و به همین دلیل اینجا هستم. فقط اطلاعات خیلی کمی از آقای کوهستانی داریم که ژوئن آینده در آنجا ایشان برنامه دارند.
 جایگاه تئاتر نسبت به دیگر هنرها در کشور شما کجاست؟
تئاتر در آنجا خیلی طرفدار دارد. دولت بیشتر به موسیقی و رقص می‌پردازد و بودجه را بیشتر به آنها اختصاص می‌دهد. هلند، کشوری کوچک و زبان آن هلندی است و در هیچ جای دیگر هلندی صحبت نمی‌شود و به همین دلیل بیشتر کارهای ما وارداتی است و تئاتر در هلند، قدمت زیادی ندارد و شاید به همین علت، جایگاه رفیعی نداشته است.
 معیار انتخاب بر اساس سلیقه است یا تکنیک؟
اولاً مهارت بازیگر است که آن به مدیریت کارگردان بر می‌گردد و دوم اینکه آن چیزی را که بیان می‌کند برای ما واضح باشد. وقتی واضح باشد ما حتماً انتخابش می‌کنیم و در کل کار باید قوی باشد. بعضی کارها بسته به اوضاع سیاسی انتخاب می‌شوند. در هلند الان دولت دست راستی حکومت می‌کند و بیشتر مردم، چپی فکر می‌کنند و اینها نسبت به کسانی که به کشورشان می‌آیند خیلی حساس هستند.
 چه امکاناتی را در اختیار گروه‌های مدعو می‌گذارند؟
اغلب اوقات اینگونه است که تمام خرج گروه را خودمان متحمل می‌شویم.