سیاه‌بازی و آیین شب چله به روایت جواد انصافی
جواد انصافی، نمایش«چله زری و عمو چله جون» را بر اساس آیین‌های شب چله و سیاه‌بازی، از 29 آذر در تالار محراب اجرا می‌کند.
جواد انصافی در گفت‌و‌گو با خبرنگار سایت ایران تئاتر، درباره اجرای این نمایش که حاصل پژوهش چهار ساله‌اش است، گفت: برای نگارش متن «چله زری و عمو چله جون» پژوهشی چهار ساله درباره آیین‌های شب چله در نقاط مختلف ایران انجام دادم و آیین‌های شب یلدا را با موضوعات مختلف در آذربایجان، لرستان، منطقه فارس، گیلان و مازندران و تهران و اطراف تهران جمع‌آوری کردم و در قالب نمایشی، با افزودن شعرهایی بر اندک متن‌های شفاهی که از این آیین‌ها باقی مانده بود، متن نهایی را نوشتم. از شعرهای به جا مانده از این آیین‌ها تنها ابیات محدودی باقی مانده که من بر مبنای قدیمی‌ترین بیتی که یافتم، باقی شعر را نوشتم.
انصافی درباره مدرکی که مبنی بر حضور سیاه در مراسم شب چله پیدا کرده، گفت: در طول پژوهشی که در زمینه آیین‌های شب یلدا در ایران انجام دادم، به مدارکی درباره حضور سیاه در فردای مراسم شب چله رسیدم. در فردای شب یلدا که پادشاه معمولا بارعام می‌داد و میان مردم می‌آمد، وقتی مردم با قربان‌صدقه و جانفشانی با شاه برخورد می‌کردند، سیاه آن‌ها را مسخره می‌کرد و ادای تزویر و ریاکاری آن‌ها را در می‌آورد.
این کارگردان که علاوه بر نوشتن و اجرای نمایش‌های ایرانی، در کار پژوهش و گردآوری مدارک نمایش ایرانی دستی دارد، درباره احتمال انتشار آیین‌های شب چله در قالب کتاب گفت: نمایش «نوروز پیروز» که حاصل 5 سال کار پژوهشی‌ام است، قرار است کتاب شود. امیدوارم این متن‌های نمایشی هم که درباره آیین‌های شب چله است، با توجه به مدارک مستندی که جمع‌آوری کردم، به صورت کتاب منتشر شود.
این پژوهش‌گر، درباره مدارک مستند این آیین‌ها گفت: مدارکی یافتم که مبنی بر آن به تعداد نفرات مهمان در شب یلدا، توتک یا کلوچه می‌پزند و در دل یکی از این کلوچه‌ها خرمهره‌ای می‌گذارند که دست هر کسی بیفتد، جایزه خواهد گرفت. پیام اصلی این آیین این است که لقمه‌ها کوچک و به آرامی جویده شود تا خرمهره پیدا شود. تمام این بازی‌ها و آیین‌ها، مانند خوردن آجیل شب چله، بی‌حکمت نیستند و تفسیرهایی در دل خود دارند که ما سعی کردیم با نگاهی امروزی، در قالب نمایشی به این آیین‌ها نگاهی بیندازیم.
جواد انصافی درباره نمایش«چله زری و عمو چله جون» گفت: این نمایش خودش آیینی دارد که در آن یک دختر و پسر زیر 9 سال بازی می‌کنند با نام‌های چله زری و عمو چله، که سمبل سرمای زمستان هستند. در این نمایش، فروغ یزدانی علاوه بر بازی در نمایش، طراحی صحنه و لباس کار را نیز بر عهده دارد. پسرم محمدرضا انصافی، داود منفرد، محمدرضا قربانی، حمید رئوف، رضا معراجی، ندا نوری، نوشین نامی و تینا نوروزی از بازیگران نمایش هستند و امیرحسین انصافی، پسر دیگرم نیز به همراه رامین عبداللهی، آهنگسازی این کار را بر عهده دارند.
این نمایش که از 29 آذر تا 20 دی‌ماه در تالار محراب روی صحنه می‌رود، در اجرای نخستین‌اش میزبان هنرمندان و خبرنگاران خواهد بود.
