الکساندر نوامکی: تفاوت تئاتر ایران و لهستان ناشی از تفاوت فرهنگی است
الکساندر نوامکی، کارگردان نمایش «دیون 1961» که برای هفته تئاتر لهستان به ایران سفر کرده، می‌گوید تئاتر در ایران متاثر از تئاتر اروپای قرن 19 و 20 شکل گرفته است و میان تئاتر امروز لهستان و تئاتر ایران تفاوت بسیاری وجود دارد که بخشی از آن ناشی از تفاوت فرهنگی دو کشور است. در ادامه گفت‌و‌گوی ما با نوامکی را می‌خوانید.
چه شد تصمیم گرفتید نمایش «دیون 1961» را، که درباره ایران است، روی صحنه ببرید؟
سال پیش از من و گروهم برای شرکت در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر دعوت شد. در این سفر فرصتی فراهم شد که سری به یزد بزنیم، از این شهر دیدن کنیم و ایده‌هایی درباره یزد و کویرهایش به ذهن من خطور کند. آن زمان تصمیم گرفتم بر اساس تصوری که از مطالعه یک داستان علمی خیالی و سفر شخصیت داستان به کویرهای یزد داشتم و اتفاق‌هایی که برای او می‌افتد و تصوری که خودم در واقیعت از کویر پیدا کردم، نمایشی را روی صحنه ببرم. در این نمایش ضمن رویایی تخیل و واقیعت خواسته‌ام سوال‌های متعددی درباره منابع طبیعی، نفت، تغییرات چهره زمین و آینده مطرح کنم و این که آیا با توجه به بی‌اعتنایی به منابع طبیعی، کویرها جهان را فرا خواهند گرفت یا نه، شهرها آن‌قدر بزرگ می‌شوند که دیگر تکه‌ای از کویر باقی نخواهد ماند.
چرا اساس اجرای این نمایش را بر پایه پرفورمنس و ویدئو گذاشتید؟
من عضو خانه تئاتر مستقل لهستان هستم و در این مجموعه همواره نمایش‌هایی که جنبه پرفورمنس دارند مورد توجه قرار می‌گیرند. تئاترهایی که از سوی خانه تئاتر مستقل لهستان روی صحنه می‌روند جنبه مردمی و اجتماعی دارند و در این نمایش‌ها موسیقی و ویدئو سهم به‌سزایی دارند. البته در ورشو گروهی تئاتری فعالیت خود را از 1970 آغاز کرده‌اند که این گروه در عرصه تصویر و موسیقی بسیار فعال هستند و در اجرای نمایش‌هایشان از گروه پانک‌ها تاثیر گرفته‌اند و حرکت نیز در اجرای آن‌ها نقش پررنگی را دارد. من هم سال‌هاست که به عنوان کارگردان متأثر از نمایش‌های خانه تئاتر لهستان و این گروه تئاتری فعالیت می‌کنم و تاکنون تمام تئاترهایی که روی صحنه برده‌ام به همین شیوه بوده است.
نمایش «دیون 1961» پیش از اجرا در هفته لهستان، اجرای صحنه‌ای داشته است؟
نه. اما پیش از این بخش‌هایی از این نمایش به صورت پرفورمنس در ورشو و نیویورک اجرا شده است و با استقبال خوب مخاطبان روبه‌رو شده است. اما پس از دو اجرایی که در ایران داشتیم، در شب سال نو میلادی در ورشو یک اجرا خواهیم داشت و پس از آن نیز قصد داریم در چند شهر دیگر اجرا کنیم و این نمایش را در جشنواره‌های بین‌المللی تئاتر شرکت بدهیم.
با توجه به تصویری که از ایران در نمایش «دیون 1961» دادید، آیا تصورتان از ایران تنها متکی بر نفت و کویر است؟
نه! زمانی که در یزد تصمیم گرفتم این نمایش را تولید کنم و بخش‌هایی که در قالب ویوئو در طول نمایش پخش شد را ضبط کنم، به فکر تلفیق تصوری تخیلی و تصویری واقعی از کویر بودم و برای این رویارویی تصمیم گرفتم از کویر و نفت به عنوان دو نماد که معرف ایران هستند استفاده کنم. اگر قرار بود بر اساس تصوری که از ایران دارم نمایشی را روی صحنه ببرم حتما به این موضوع می‌پرداختم که ایران یکی از بهترین نقاط جهان است که مهربان‌ترین مردم را در خود جای داده است.
در نمایش «دیون 1961» موسیقی سهم بسیاری دارد. با توجه به این که شما در این نمایش از کویر صحبت می‌کنید، تصویری که از کویر ارائه می‌دهید و جنس این موسیقی، با آرامشی که، در فرهنگ ما ایرانی‌ها، از کویر سراغ داریم همسو نیست، موسیقی این نمایش برای مخاطب آزاردهنده است. دلیل انتخاب این موسیقی چیست؟
موسیقی این نمایش متاثر از موسیقی پانک ساخته شده و اتفاقا تصور من با تصور شما ایرانی‌ها از کویر بسیار متفاوت است. برای من کویر اصلا زیبا نیست و اتفاقا بسیار ترسناک است. من در این نمایش واقعا قصد داشتم که ترسناک بودن کویر را نشان بدهم و برای همین از این جنس موسیقی که به قول شما آزاردهنده است استفاده کردم. هنگام ضبط ویدئوها واقعا ما در کویر گیر کرده بودیم و در یکی از صحنه‌ها واقعا کم مانده بود کویر ما را ببلعد و در دل کویر در شن‌باد محو و نابود شویم. در این صحنه واقعا خاک و شن آن‌قدر زیاد بود که پس از آن دیگر نتوانستیم تصویر بگیریم. برای من کویر پر از ترس و اضطراب و در کنار آن زیبایی است؛ زیبایی‌ای که در دل خود ترس را جا داده است.
با این تفاسیر پس نباید نزدیک کویر می‌شدید!
دقیقا همین طور است!
با توجه به حضورتان در جشنواره تئاتر فجر، چه شناختی از تئاتر ایران دارید؟
تئاتر ایران بسیار متنوع و متاثر از تئاتر اروپای قرن 19 و 20 است. تئاتر ایران با تئاتری که ما در لهستان داریم بسیار متفاوت است و بخشی از این تفاوت ناشی از تفاوت‌های فرهنگی میان دو کشور است. به نظر من برگزاری هفته‌های فرهنگی میان دو کشور و فراهم کردن حضور گروه‌های تئاتری ایران در لهستان و متقابلا لهستان در ایران، فرصتی را فراهم می‌کند که با تئاتر در دو کشور آشنا شویم.
آیا علاقه‌مند هستید که دوباره در ایران نمایشی را روی صحنه ببرید؟
بله، خیلی دوست دارم و امیدوارم که دوباره من را از سوی جشنواره تئاتر فجر برای شرکت در این رویداد مهم دعوت کنند.