ویدئو باید به بیان تئاتری کمک کند وگرنه رهایش کنید!

چهل سال است که ویدئو، دست‌کم در هلند، در تئاتر به کار می‌رود. در هلند به دلیل سنت تئاتر تجربی که وجود دارد، زودتر از برخی کشورها طراحی ویدئو شروع شده است. اولین استفاده از ویدئو در هنرهای نمایشی در هلند، به حدود 40 سال پیش در طراحی یک رقص برمی‌گردد. اما تا ده بیست سال پیش که دوربین‌ها همگی آنالوگ بودند و ابزارهای ساخت ویدئو در هر دوربینی موجود نبود، امکان ساخت ویدئو به صورت همگانی و همه‌جا میسر نبود اما از ده سال گذشته، به دلیل ارزان شدن ابزارها و ساخت نرم‌افزارهایی که کار طراحی را آسان کرده و امکان دسترسی به همه این ابزارها و نرم افزارها، استفاده از طراحی ویدئو بیشتر شده است. بعد از انقلاب دیجیتالی، ویدئو دیزاین در مسیر تازه‌ای افتاده است. حالا مردم این ابزارها را حتی روی گوشی‌های همراهشان دارند و اتفاق عجیبی نیست که ویدئو به عنوان یکی از راه‌های اصلی برای بیان هنری در تئاتر بسیار استفاده شود.

به نظر شما، چقدر استفاده از ویدئو در تئاتر، به تئاتریکالیته و تشدید فضای تئاتری کمک می‌کند؟

به نظر من ویدئو انگار فرهنگ تئاترمان را اندکی عوض کرده و به ساخت فضای تئاتری بسیار کمک کرده است. مثلاً هنرپیشه مجبور بود برای ارتباط با تماشاگر در همه حال بلند صحبت کند یا با چهره‌اش غلوشده بازی کند، اما حالا دیگر با وجود ویدئو دیزاین، می‌توان بخشی از چهره بازیگر را که بیان حسی قوی‌تری دارد روی پرده نمایش نشان داد. ویدئو حتی روی طراحی صحنه تئاتر بسیار اثر گذاشته است. مثلاً یک نقطه کوچک روی صحنه نمایش که به چشم نمی‌آید اما در بیان هنر تأثیرگذار است، با ویدئو می‌توان برای تماشاگر، آن را چندین و چند برابر بزرگ کرد و بر پرده نمایش داد. در ویدئو حتی می‌توان از رکوردهای دیگری که اصلاً روی صحنه نیستند اما به فضاسازی در تئاتر کمک می‌کنند، استفاده کرد و همه این‌ها بر ایجاد فضای تئاتری بسیار تأثیرگذار است.

به دلیل دسترسی آسان و طراحی‌ای که از پس هر دوربین دیجیتالی برمی‌آید، نقطه آسیب‌پذیر استفاده از ویدئو در تئاتر و هنرهای دیگر شاید این است که در هر جایی از آن استفاده می‌شود، در جایی که می‌توان با شیوه‌ای دیگر یا حتی بهتر از ویدئو بیان هنری داشت.

برای من جالب است که بدانم با توجه به دسترسی آسان به ویدئو و طراحی آن، مردم در سال‌های آینده چگونه از آن استفاده می‌کنند. البته چون استفاده از ویدئو خیلی راحت است، به نظرم برای اجراها نباید همیشه از این طراحی‌ها استفاده کر.، بهتر است تنها زمانی که فکر می‌کنیم شیوه‌ای دیگر از بیان به این خوبی جواب نمی‌دهد، از ویدئو استفاده کنیم.

به نظر شما کدام موارد تعیین می‌کنند که باید از ویدئو در اجرای تئاتر استفاده کرد؟

وقتی که دلیل قانع کننده‌ای برای استفاده از ویدئو در بیان تئاتری دارید که این به کانسپت و مفهومی که  اجرای شما دارد، برمی‌گردد و به ایده‌ای که کارگردان در ذهن دارد و شیوه دراماتورژی کاری که می‌خواهید به صحنه ببرید. به نظرم باید به کل مجموعه دقت کرد، این‌که داستان چیست، روایت چگونه می‌خواهد بیان شود، ایده کارگردانی چیست، حتی طراحی صحنه به چه شیوه‌ای نزدیک‌تر است و بعد از دقت در همه‌ این‌ها ببینید چگونه ویدئو می‌تواند چیز تازه‌ای به تئاتر بیفزاید. اگر نتوانست بهتر است از ویدئو در تئاتر استفاده نکنید. اما در کل به نظر من بهترین حالت استفاده از ویدئو در اجرای تئاتر وقتی است که به مفهوم کلی اجرا کمک کند، زمانی که شما به عنوان کارگردان و طراح فکر می‌کنید که اگر این ویدئو دیزاین در کارتان نبود، کار جور دیگری نمی‌توانست جواب بدهد.

ویدئوهای اینتراکتیو به دلیل این‌که می‌توانند تماشاگر را وارد بازی و او را درگیر کنند، برای اجراهای تئاتری تأثیر بیش‌تری بر مخاطب دارد. این‌که مخاطب بتواند به طریقی در این ویدئو و در نهایت در کل اجرا تأثیرگذار باشد و آن را تغییر دهد، نشان از اهمیت تماشاگر در تئاتر است. نظر شما دراین‌باره چیست؟

دو شیوه هست، یکی اینتراکتیو در تئاتر و دیگری اینتراکتیو در اینستالیشن که دو دنیای کاملاً متفاوت دارند. حتی مخاطبان این دو بخش تئاتر و اینستالیشن کاملاً متفاوت‌اند. اینتراکتیو برای تئاتر تأثیرگذاری بیش‌تری بر مخاطب دارد. معمولاً من طراحی‌هایی را دوست دارم که اینتراکتیو در آن جایگاه مهمی دارد و ارتباط ویدئو با تماشاگر نزدیک است. این‌که مثلاً تماشاگر‌ها را به جایی دعوت و آن‌ها را در مکان خاص، در قالب ویدئوهای اینتراکتیو با سؤال‌های خاصی مواجه کنند و تماشاگر شروع کند با ویدئو بازی کند و ارتباط بگیرد. به نظرم  ویدئوهای اینتراکتیو بر مخاطب تأثیر بیشتری دارد، به خصوص مخاطبی که به تئاتر می‌آید.