اوسترمایر: مخاطب آمریکایی محافظه‌کار است
توماس اوسترمایر، کارگردان شناخته شده تئاتر آلمان که با نمایش «هملت» در سی‌و‌چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر حضور دارد، روز جمعه نهم بهمن در نشستی رسانه‌ای در سالن مشاهیر مجموعه تئاتر شهر، درباره تجربه حضور خود در ایران سخن گفت و به پرسش‌های شرکت‌کنندگان پاسخ داد.
به گزارش سایت ایران تئاتر، اوسترمایر درباره تفاوت اجرایی که از هملت در سایت یوتوب وجود دارد با آن‌چه در تالار وحدت روی صحنه است، گفت: نمایشی که در این سایت هست مربوط به هشت سال پیش است. این نمایش در گذر زمان با تغییرات متعددی مواجه شده است. در این مدت هملت 250 اجرا در 30 کشور داشته است و اجرای این نمایش در هر کشور با تغییراتی همراه بوده است. هنگام این اجرا به اجراهایی که در اوینیون، آتن و برلین داشته‌ایم توجه کردیم و تفاوتی که این اجرا با سایر اجراهای ما دارد این است که در این اجرا نمی‌توانستیم شاهد تعامل با مخاطب باشیم.
او افزود: به نظر من نمایشنامه‌های شکسپیر قابلیت این را دارد که هنگام اجرا با مخاطب تعامل برقرار کند. از این رو هنگامی که قصد دارم متنی از شکسپیر را روی صحنه ببرم همواره به تعامل با مخاطب توجه می‌کنم.
این کارگردان در خصوص طولانی شدن اجرای نمایش «هملت» در ایران نسبت به برنامه‌ای که از پیش اعلام شده بود، گفت: در هر اجرا بر اساس حضور مخاطبان هنگام اجرا، بخش بداهه نمایش شکل می‌گیرد و بازی بداهه شب گذشته بازیگر نقش هملت موجب شد که این اجرا طولانی‌تر شود. هر چه‌قدر که مخاطب فعال‌تر باشد بی‌شک بخش بداهه طولانی‌تر خواهد شد. البته باید در نظر داشت تعاملی که در بداهه میان مخاطب و بازیگر شکل می‌گیرد در این نمایش زیاد دوام نمی‌آورد.
او افزود: بازی بداهه بازیگر با شرایط هملت سازگار است و در هر اجرا شرایط به یک شکل نیست و هر شخصیتی اجازه ندارد که مثل بازیگر نقش هملت از خودش انعطاف نشان بدهد و با مخاطب ارتباط برقرار کند. در این نمایش شاهد تکرار جمله‌ای هستیم که جنون هملت دشمن اوست. شرایطی که هملت دچار آن شده است موقعیت سیاسی است و هملت برای اینکه بتواند شرایطی را به وجود آورد که بتواند حرف‌هایش را بزند لاجرم تصمیم می‌گیرد خودش را به جنون بزند.
به گفته اوسترمایر، قدرت پدر هملت، شاه دانمارک، به واسطه قتل از او گرفته شده است و هملت از نظر قانونی باید پادشاه دانمارک شود. او خودش را به جنون می‌زند و با کمک تئاتر و ماسک تغییر چهره می‌دهد و وانمود می‌کند که می‌خواهد فعالیت غیرسیاسی انجام دهد. این شیدایی و جنون موجب می‌شود که هملت به راحتی بتواند با مخاطب ارتباط برقرار کند و در اجرای نخست در ایران هملت با سلفی گرفتن با مخاطب ایرانی توانست این ارتباط را برقرار کند.
اوسترمایر در پاسخ به این پرسش که با توجه به تغییراتی که در اجرای این نمایش به وجود آورده، چقدر توانسته هویت برلینی نمایش را هنگام اجرا در آمریکا و سایر کشورها حفظ کند، گفت: باید در ابتدا بگویم که من تاکنون چهار نمایش را در آمریکا روی صحنه برده‌ام، اما هنوز امکان روی صحنه بردن «هملت» در آمریکا فراهم نشده چون مخاطبان آمریکایی بسیار محافظه‌کار هستند.
او افزود: برای من تئاتر یک هنر بومی است و هنگام اجرای نمایش «هملت» در ایران، تغییراتی هنگام بازی بداهه شخصیت هملت به‌وجود آوردیم. در این بخش شاهد خواندن آوازهایی بودیم که برای مخاطب ایرانی ترجمه نشد. این بخش به نوعی بیان‌گر هویت برلینی است. باید توجه کنیم که برلین یک شهر با یک قومیت نیست و ملیت‌های مختلفی در این شهر زندگی می‌کنند. مثلاً مادر یکی از بازیگران این نمایش ایرانی و پدرش فرانسوی است.
در این نشست راین بودز، مدیر برنامه‌های فرهنگی سفارت آلمان هم حضور داشت. او گفت: برنامه‌ریزی‌ها برای حضور این کار که دارای ابعاد گسترده‌ای است انجام شد تا اوسترمایر و گروه نمایش «هملت» در این فرصت کوتاه آشنایی خوبی با فرهنگ ایران داشته باشند. اگر بخواهیم نمایش‌های بیش‌تری در ایران اجرا شوند باید مرکز هنرهای نمایشی و همچنین گروه‌های نمایشی در تعامل بیش‌تری با ما باشند. امکانات بودجه‌ای سفارت آلمان محدود است.
بودز تأکید کرد: علاقه‌مندی زیادی در آلمان وجود دارد تا گروه‌های تئاتری برای اجرا به ایران بیایند. در حال حاضر که نام ایران در رسانه‌های بین‌المللی مطرح است، این تمایل خیلی بیش‌تر وجود دارد. هدف ما این است که اجرای تئاتر گروه‌های آلمانی تنها معطوف به شهر تهران نباشد و ما این آثار را در شهرهای مشهد، اصفهان و شیراز هم به صحنه ببریم که این امر نیازمند تعامل مرکز هنرهای نمایشی با سفارت آلمان است.
نمایش «هملت» به کارگردانی توماس اوسترمایر روزهای نهم و دهم بهمن‌ماه نیز در سی‌و‌چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر اجرا می‌شود.
