تلاقی تئاتر با امر سیاسی

به گزارش خبرنگار ایران تئاتر، حامد اصغر زاده در این نشست درباره مفهوم سوژه گفت: مفهوم سوژه که یکی از مباحث بحث بر انگیز بوده در معنای روزمره اش به معنای فاعل است؛ کسی که فعل را انجام می دهدکه همان مفهوم دکارتی سوژه است.که به تنها چیزی که نمی توان شک کرد خود و بدن من است و همین خود سوژه تبدیل به فاعل او شد و مفهوم دکارتی سوژه ابداع شد.

 

مفهوم سوژه به معنای موضوع هم است اما کارآمدترین مفهوم سوژه برای بحث ما معنای بنده بودن، رعیت بودن است وقتی ما می خواهیم از سوژه کردن سخن بکوییم. روابط قدرت که با سیاست تنیده شده، تک تک مارا سوژه می کندو به بند می کشد و چطور این کار را می کند؟وقتی ما به دنیا می آئیم با تعریف یک سری حقوق و تکلیف مواجه می شویم و با همین حق ها و تکلیف ها ما را سوژه می کند.

 

 او ادامه داد: چرا از قرن بیستم به بعد بدن و مفهوم بدن  در همه عرصه ها محوری شد؟ آنقدر مهم که یک شاخه هنری به نام body art  ایجاد شد و بسیاری از نظریه پردازها،  به مفهوم بدن اشاره کردند.. می شود گفت مفهوم بدن از آنتون آرتو در تئاتر آغاز شد و پس از او کسانی مثل گروتوفسکی یا روس هایی مثل میرهولد و پیروانش، سعی کردند ایده های آرتو را بالفعل کنند.

 

اصغرزاده درباره تفاوت سیاست و امر سیاسی گفت: بین سیاست  و امر سیاسی باید تمایز قائل شد. سیاست، ساز و کار کشورداری ست یا ساز و کاری که جامعه را نظم می دهد یا به شکل دیگر، سیاست یعنی مدیریت جامعه یا رابطه بین نهاد حکومت و مردم و این که چطور نهاد حکومت، جامعه را نظم می دهد، در مفهوم سیاست، قدرت مستتراست، چرا که نظم دادن، نیاز به قدرت دارد.شاید به همین دلیل است که هنرمندان دل خوشی از سیاست ندارند.

 

اما امر سیاسی چیست؟سیاستی که تعریف کردیم، می تواند بر صحنه هم بیاید، به معنای بازی قدرت  و آنچه که در نهادهای حکومتی رخ می دهد تا جامعه را نظم دهد مثل تئاترهایی که یک موضوع سیاسی را برصحنه بازنمایی می کنند که الزاما به امر سیاسی گره نمی خورد و تنها یک بازنمایی سیاست بر صحنه است. اما امر سیاسی بر خلاف سیاست، همیشه موجود نیست. ما در دل سیاست به دنیا می آئیم، رشد می کنیم، نفس می کشیم و سیاست به ما حق حیات می دهد و جوری به ما نظم می دهد که ما بتوانیم در شهر و مناسبات آن؛ قانون و حقوق، زیست کنیم. اما امرسیاسی همیشه موجود نیست و در بعضی شرایط خاص احیا می شود. امر سیاسی یک فضاست که اگر مولفه هایش حاضر باشد، گشوده می شود، در  واقع نام آن فضای گشوده، امر سیاسی ست. اما امر سیاسی کی احیا می شود؟ درست زمانی که سیاست،  این سازوکار نظم دهی برای لحظاتی از کار بیفتد. سیاست در واقع فرم می دهد، با نظم دهی مدیریت می کند و وقتی این سازوکار فرم دهی از کار می افتد، امر سیاسی احیا می شود.

 

اصغرزاده با اشاره به هویت دادن  گفت: ما چطور سوژه می شویم؟ با هویت دادن از طریق قانون، تکلیف، حقوق. با خطاب قرار دادن ما هویتی به ما می دهد و با این هویت دادن حق و تکلیف به گردن ما می گذارد. اما چرا می گوئیم این هویت دادن مستقیما به بدن ما وارد می شود به این دلیل که با هویت دادن  به ما جایگاهی در جامعه اعطا می شود، یعنی یک موقعیت سوژه گی به ما می دهد و ما، تک تک ما از بودن در موقعیت سوژه گی و از بدست آوردن آن لذت می بریم و  ما لذت را به واسطه بدن درک می کنیم. به همین خاطر سوژه کردن همیشه روی بدن رخ می دهد. پس سوژه کردن یک موقعیت فردی نیست بلکه سوژه بودن در ارتباط با دیگران تعریف می شود.

 

 اصغرزاده، با اشاره به بدن ها در رابطه با تئاتر گفت: آرتو خودش در یکی از مقالاتش اشاره می کند که بین فرهنگ و نیروها شکافی هست و تئاتر باید بتواند این نیروها را به صحنه احضار کند. به خاطر همین آرتو می گفت که باید تئاترهایی اجرا کنیم پر از وردخوانی، موسیقی با سازهای کهن، رقص، ژست و تئاتری ر با این نیروها درست کنیم تا این نیروها به واسطه بدنها روی صحنه بیایند و دیده شوند.

 

گروه تئاتر«بین» در ادامه اجرای نمای«مده آ» به کارگردانی شهاب آگاهی، سه نشست پژوهشی دیگر هم خواهد داشت. 26 مرداد ماه، دکترمحمد رحمانپور، درباره «مویه­ها و آوازهای نیاکان» سخنرانی دارد،  27   مرداد ماه ، مرکز مطالعات اجرایی قشقایی، میزبان نشست «الگوهای جهانی و بررسی نقش اسطوره در جهان علم» با حضور دکتر پروانه خسروی زاده خواهد بود و  آخرین برنامه نشست پژوهشی گروه تئاتر «بین» در روز 28 مرداد ماه، پیرامون «از بداهه پردازی تا اجرا» با حضور مارتینا کوسسکا(موزیسین مهمان از لهستان)  و آیدین صمیمی مفخم برگزار  خواهدشد.

 

حضور برای تمامی علاقمندان در این نشست ها آزاد است و گروه تئاتر «بین»، در این گفتگوهای پژوهشی، میزبان تمامی هنرمندان، دانشجویان و علاقمندان به تئاتر و مباحث پیرامون آن است.