گفت وگو با برکه فروتن کارگردان «هزار و یک مکر»
اجرای این نمایش برایم تجربه جدیدی بود
برکه فروتن از جمله کارگردان های نسل جوان است که در برخی از کارهایش مثل مکافات و مرغ دریایی به نمایش های آیینی و سنتی پرداخته است. نمایش هزار و یک مکر به کارگردانی برکه فروتن که براساس داستان هزار و یک شب نوشته شده است، روایتگر، داستان تعریف کردن شهرزاد قصه‌گو برای پادشاه است. داستانی درباره توانایی ، هوش ومکرزنانه که توسط سه غلام پادشاه نمایش داده می‌شود
نمایش هزار ویک مکر به نوعی مضحکه فولکلورایرانی است که تمام بازی‌ها و تکنیکهای نمایش‌های تخت حوضی و سیاه بازی را به تصویرمی‌کشد و ساختار نمایش به سبک سیاه بازی وزن پوشی اجرا می شود. مجید علم‌بیگی، فیروز حیدرزاده، حمیدرضا ملاحسینی، داوود معینی‌کیا،هاتف کلانه، پدرام خیرابی، مریم عسگری، راشین فروتن بازیگران این نمایش هستند. نمایش «هزار و یک مکر» به نویسندگی شهناز روستایی و کارگردانی برکه فروتن از یکشنبه ۲۴ مرداد تا یکشنبه ۲۱ شهریور ۱۳۹۵ ساعت ۱۹:۳۰ درسالن اصلی تالار محراب به روی صحنه رفته است. با برکه فروتن در باره اجرای نمایشش و کارکردها و ویژگی های نمایش های سنتی گفت وگویی انجام داده ایم.
ین اثر یکی از داستان های هزار و یک شب است که با زن پوشی و سیاه بازی پیش می رود. در واقع آیا اجرای نمایش های مبتنی بر قالب وساختار آیینی وسنتی مورد علاقه شما است؟
اجرای نمایش های سنتی دغدغه اصلیم درتئاتر نیست و کارهای مدرن هم روی صحنه اجرا کرده ام .اما علاقه زیادی دارم تا نمایش های بومی و سنتی ایرانی را روی صحنه ببرم.
آیا نمایش های سنتی برای ارتباط بهتر با مخاطب نیازمند تغییراتی درساختارهستند؟
تکنیک های نمایش های سنتی ایرانی مانند نمایش های تخت حوضی و سیاه بازی و زن پوشی کمتر در سال های اخیر مورد رویکرد قرار گرفته اند. نمایش هزار و یک مکرعلاوه بر داشتن فضایی شاد، تماشاگر را با تکنیکهای نمایش ایرانی به صورتی کاملا حساب شده آشنا می کند و دریک دهه اخیر کمتر نمایشی در قالب زن پوشی اجرا شده است و به نظرم با پرداختن به این تکنیک های ایرانی باید درحفظ و نگهداریشان تلاش کنیم. در مورد تغییراتی که درسوالتان اشاره کردید باید عنوان کنم که نمی شود در چارچوب کلی نمایش سنتی تغییرات زیادی اعمال کرد . نمایش سنتی با قواعد و ساختار خودش دریکصد ساله اخیر شناخته شده است. در همه جای دنیا هم نمایش های فولکلوریک ساختار و قاعده ثایت و مشخصی دارد و درکنارش دربخش هایی بنا به نیازهای جامعه به روز می شوند.یکی از مشکلات نمایش های سنتی طولانی بودن زمانشان است و این امر طبیعی است زیرا بر اساس تکنیک های بداهه پردازی کار می شوند و این رویکرد با ذائقه مخاطب امروز تئاتر که عجول و کم حوصله ترنسبت به گذشته شده است ،سازگاری ندارد. شتابی که جوامع بشری به سمت مدرنیته دارند در همه مسائل بشری سرعت را به وجود آورده است. برای حل چنین مشکلی کارگردان ها تلاش می کنند ساختاربداهه در نمایش کمتر بشود و کار به سمت ساختار متن محور برود. در این شیوه زمان نمایش مدیریت می شود و کارهم به روزتر می شود.
آیا استاتید تئاترسنتی هم در این زمینه کارهایی انجام داده اند؟
بله، داود فتحعلی بیگی استاد مسلم تئاترسنتی در نمایش جدیدش انسانم آرزو، شخصیت سیاه نمایشش لباس روز پوشید و در ساختار نمایش تغییراتی مطابق با شرایط روز را ایجاد کرده است.
آیا متن نمایش را به نویسنده سفارش داده بودید و یا بعد از خواندنش برای اجرایش ابراز تمایل کردید؟
متن توسط شهناز روستایی نوشته شده بود و قبلا شیوه های مختلف نمایش سنتی مثل حاجی ، سیاه و شیره ای و شلی را کار کرده بودم واجرای نمایش سنتی با ویژگی زن پوش را تجربه نکرده بودم و دنبال متنی بودم که چنین ویژگی داشته باشد و در ضمن زن پوشی اصل ماجرا باشد .
نمایش نامه پری نوشته خیرالله تقیانی پور هم چنین ویژگی هایی دارد؟
بله، البته یکی ازچند داستان محوری نمایش است وازمیان متن هایی که مطالعه کردم ، متن شهناز روستایی از بقیه کامل تر بود و کاملا زن پوشانه بود وخوبی متن این بود که در ساختارش می توانستیم مانور بدهیم و برایم اجرای نمایش تجربه جدیدی بود .
معمولا تمام نملیش های سنتی در تالار سنگلج اجرا می شوند ، به چه دلیل نمایش هزار و یک مکر را در تالار محراب روی صحنه برده اید؟
امکان اجرای نمایش درجاهایی دیگری مثل سنگلج را داشتیم. مسلما تماشاخانه سنگلج به عنوان مکان اصلی اجرای نمایش های سنتی شناخته می شود. ابراهیم گله دار زاده مدیریت تالارمحراب رویکردی را در یک ساله اخیر دنبال می کند که انحصاری بودن اجرای نمایش سنتی در سنگلج را تغییربدهد و به همین دلیل دوره های متوالی از نمایش های سنتی را در تالار محراب برنامه ریزی کرده است . پارسال هم جواد انصافی در این سالن کار سنتی اجرا کرد و بعد از خاتمه اجرای ما خانم رضی نمایش سنتی اجرا می کند. به نظرم درشرایط فعلی مخاطب ومردمی که به تئاتر سنتی علاقه دارند باید با مجموعه هایی مانند تالار محراب بیشتر آشنا شوند که با مدیریت جدید و نمایش آثارسنتی تلاش می کنند تماشاگران بیشتری را به سمت دیدن نمایش به خصوص نمایش های ایرانی و سنتی ترغیب کنند. موقعی که گله دار زاده ازمن برای اجرای نمایشم دعوت کرد ، ازاین دعوت استقبال کردم و تا برای مردم و تئاتر دوستان تالارمحراب به عنوان مکانی برای دیدن نمایش سنتی جا بیافتد و تحقق چنین خواسته ای زمان بر است و باید سختی هایی را تحمل کرد و باید ذهنیتی که وجود دارد که تالار محراب مکان ایده الی برای اجرای نمایش نیست ازبین برود . امیدوارم با حمایت مردم و رسانه ها این مکان به عنوان یک مکان مناسب برای نمایش های سنتی تبدیل شود.
آیا اجرای سه نمایش سنتی درحال حاضر ( پری ، انسانم آرزو وهزار و یک مکر) نشان از رشد تئاترسنتی است؟
فکر می کنم این همزمانی به صورت اتفاقی رخ داده است و طبق برنامه ریزی ازقبل تعیین شده ای نبوده است. تئاترسنتی برای رشد و پویایی نیاز دارد در طول سال در سالن های مختلف نمایشی سطح شهر اجرا داشته باشد. به نظرم اتفاق فرخنده ای که سایر سالن های نمایشی هم رویکرد وتوجه بیشتر به نمایش های سنتی داشته باشند . در تمام کشورهایی که هنر تئاتردارند. اولویت اصلی حمایت از نمایش های بومی است و در کشوری مثل ایتالیا همچنان نمایش های کمدی دلاراته با استقبال مردم روی سالن های مختلف اجرا می شود. اگر برنامه ریزی انجام شود که هر مجموعه نمایشی درهر دوره اجرای نمایش، یک کار سنتی را در برنامه اش بگنجاند ، می توانیم به آینده تئاتر سنتی خوشبین باشیم.
گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی