تئاتر دفاع مقدس به روایت آمار

 ریحانه حقیقت

دفاع مقدس هشت ساله ایران به عنوان یک گونه مقدس ادبیاتی و نمایشی در محیط تئاتر ایران تعریف شده است. به هنگام تهیه این گزارش، متوجه شدیم که تاکنون هیچ تلاش منسجم و مکتوبی برای تهیه گزارشی از روند فعالیت این گونه تئاتری در ایران انجام نشده است. برای مثال نمایشهای اجرا شده در طول جنگ و در مناطق جنگی، ثبت نشده‌اند و یا در حوزه کتاب علی‌رغم چاپ دو کتابشناسی، نوشته «لاله تقیان» و «علی تاجور» تنها به 23 عنوان کتاب در این حوزه اشاره شده است که بدون شک کامل نیست. آمار جمع‌آوری شده در این گزارش (حوزه کتاب) هر چند نسبت به این دو کتابشناسی کاملتر است؛ اما نقصهای خود را پنهان نمی‌کند. در حوزه نمایشهای روی صحنه نیز ضعف ثبت آمار مشهود است. تنها مجموعه تئاتر شهر است که خلاصه داستان نمایشها از سال 77 تاکنون در آن جمع‌آوری شده؛ اما مراجعه به این خلاصه داستانها نیز چندان راه‌گشا نبوده است. برای تهیه آمار اجرای نمایشهای اجرا شده در حوزه تئاتر جنگ و دفاع مقدس، تنها راه، رجوع به حافظه افرادی بود که در این سالها از دست‌اندرکاران این گونه نمایشی و یا مخاطبان جدی تئاتر بوده‌اند. این آمار، فقط شامل اجراهای عمومی در سطح شهر تهران است. در بخش‌ پایان‌نامه‌ها نیز منبع اصلی، کتابشناسی پایان‌نامه‌های نمایش، نوشته «علی تاجور» است. اطلاعات مربوط به جشنواره‌ها نیز برگرفته از مطالب مندرج در بولتنهای جشنواره تئاتر دفاع مقدس است. این گزارش کامل نیست؛ اما سعی شده تا از نمونه‌های مشابه خود کاملتر باشد. این گزارش می‌تواند نقطه آغازی باشد برای تهیه تحقیقات آماری درباره حوزه تئاتر جنگ و دفاع مقدس. پوزش از کسانی که نامشان، سهوی از قلم افتاده است.

 کتابها
1ـ خاک بکر (سه گانه خاک 1)، سید حسین فدایی حسین، نشر عابد، 1383 / 2ـ زیرخاکی (سه گانه خاک 2)، سید حسین فدایی، نشر عابد، 1383 / 3ـ خاک آلوده (سه گانه خاک 3)، سید حسین فدایی، نشر عابد، 1383 / 4ـ شام غریب، سید حسین فدایی، نشر عابد، 1383 / 5 ـ رنگ خاطرات نرگس، سید حسین فدایی، نشر عابد، 1383 / 6 ـ عصای جادویی (نمایش عروسکی)، سامان محمدی، نشر عابد، 1383 / 7 ـ برگ ریزان، سیروس همتی، نشر عابد، 1383 / 8 ـ محرم زنده است، یعقوب صدیق جمالی، نشر عابد، 1383 / 9 ـ ابوغُریب تا غربت، علیرضا حنیفی، نشر عابد، 1383 / 10 ـ شبهای بارانی، علیرضا حنیفی، نشر عابد، 1383 / 11 ـ قطار جنوب، علیرضا حنیفی، نشر عابد، 1383 / 12 ـ ترکش، عاطفه حسینی، نشر عابد، 1383 / 13 ـ معلمی به نام صفر، سید حسین فدایی حسین، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 14 ـ پیکر، سیروس همتی، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 15 ـ ما سه نفر بودیم، سیروس همتی، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 16 ـ حلقه مفقوده، سید حسین فدایی حسین، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 17 ـ دلیل ماریا، مرتضی هوارسی، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 18 ـ فصل صبوری، محمد خراط‌زاده، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 19 ـ پوتینهای پایدار، علی حاتمی نژاد، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 20 ـ یک روز رنگی، بهرام امید علی، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 21 ـ گلایه، محمد مهدی خاتمی، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 22 ـ دایه شیرین را بردند، محمد حاجت پور، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 23 ـ بخند عشق نمک‌گیر شود، اسماعیل بایگی، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 24 ـ نمایشی برای جشنواره یازدهم، وحید ساطع، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 25 ـ یزرا، محمدرضا آریان‌فر، نشر صریر و نسیم حیات، 1384 / 26 ـ چهار حکایت از چندین حکایت رحمان، علیرضا نادری نجف آبادی، انتشارات نمایش، 1382 / 27 ـ پچپچه‌های پشت خط نبرد، علیرضا نادری، اندیشه سازان، 1382 / 28 ـ زمستان 66، محمد یعقوبی، امیرخانی، 1382 / 29 ـ زمستان 66، محمد یعقوبی، قصیده، 1378 / 30 ـ زمستان 66، محمد یعقوبی، اندیشه‌سازان، 1382 / 31 ـ یزرا (نمایشنامه ـ فیلمنامه)، محمدرضا آریان‌فر، فرهنگ ایلیا، 1383 / 32 ـ دخمه (مجموعه قصه، خاطره، نمایشنامه)، مجید اشتیاقی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 1366 / 33 ـ گردش بهاری، رفیع افتخار، مرکز حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس و وزارت جهاد سازندگی، 1373 / 34 ـ تندباد خیال، اعظم بروجردی، رابعه، 1381 / 35 ـ چالش در پرده (گزیده مقالات تئاتر جنگ ایران و عراق)، انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، 1383 / 36 ـ چکه، صدای دریا، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، واحد تبلیغات و انتشارات، 1368 / 37 ـ همای رحمت، احد حمیدی، ستاد رسیدگی به امور آزادگان شهرستان تبریز، 1380 / 38 ـ جبهه دوم، احد حمیدی، ستاد رسیدگی به امور آزادگان شهرستان تبریز، 1381 / 39 ـ وضعیتهای نمایشی دفاع مقدس: پژوهشی پیرامون نمایشنامه‌نویسی دفاع مقدس و چگونگی بهره‌گیری از نمونه‌های موضوعی دوران دفاع مقدس و دوران پس از دفاع مقدس، جمشید خانیان، عابد، 1383 / 40 ـ فرودگاه، مرتضی داریوند نژاد (سخاوت)، بنیاد شهید انقلاب اسلامی، نشر شاهد، 1378 / 41 ـ مجموعه نمایشنامه عزیزمایی و دغدغه‌های پرچین چهار زبل و رمز و رازهای دور و دراز نیمه شب، مهرداد رایانی مخصوص، نیستان، 1379 / 42 ـ مرده‌شور، مهرداد رایانی مخصوص، طرح روز، 1381 / 43 ـ بررسی هنرهای نمایشی در اسارت، عبدالمجید رحمانیان، امید آزادگان، 1383 / 44 ـ تماشای ناورد (مجموعه مقالات اولین همایش پژوهشی تئاتر مقاومت)، به کوشش تقی اکبرزاده، انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، 1381 / 45 ـ دو نمایشنامه همراه: مجلس گل، رسم بر این است، مهدی شجاعی، جهاد دانشگاهی، 1383 / 46 ـ مجموعه نمایشنامه ساحل، مجلس گل و رسم بر این است، مهدی شجاعی، نیستان، 1381 / 47 ـ مجموعه نمایشنامه گل شیپوری (محمد رضا عباسی) و ماجرای جنگلبان حسین فدایی حسین) و لانه (ناصر فروغ)، سازمان تبلیغات اسلامی حوزه هنری، 1372 / 48 ـ کانال کمیل، حسین فدایی حسین، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، 1378 / 49 ـ گزیده ادبیات معاصر: کانال کمیل و شبیه پدر، حسین فدایی حسین، نیستان، 1381 / 50 ـ دو نمایشنامه: قبل از انفجار و غروب یک برکه، حسین فرخی، انتشارات نمایش، 1369 / 51 ـ سوار سمند سپیده: زندگینامه، وصیتنامه و آثاری از شهید جلال نوبهار، خبرنگار روزنامه اطلاعات به ضمیمه نمایشنامه فریاد برزخ، فرشاد فرشته حکمت، اطلاعات، 1378 / 52 ـ خاطره‌ای از جنگ، حسین مختاری، جهاد دانشگاهی، 1365 / 53 ـ منظومه پروانه‌ها (دفتر اول: شعر، داستان، نمایشنامه و خاطره)، به کوشش محمد قاسم فروغی، جمع‌آوری و تنظیم: حسین بنی عامری و محمد سلیمانی، نمایندگی ولی‌فقیه در نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، معاونت تبلیغات و انتشارات، 1371؛ (نمایشنامه بهای یک بهانه، نوشته محمد حسین خانی) / 54 ـ در بیداری، شهرام کرمی، خورشید آفرین، 1384 / 55 ـ شبانه و سه نمایشنامه دیگر (گفتگوی بی‌پایان ستاره با مادرش به وقت مردن، روزگار و نغمه‌هایش و خواب بی‌وقت حوریه)، محمد چرمشیر، نشر صنوبر، 1378 / 56 ـ مجموعه نمایشنامه‌های تئاتر مقاومت، جلد اول، شامل اهل اقاقیا (سعید تشکری)، بامن مثل دریا (محمد جواد کاسه‌ساز)، بوی خوش جنگ (عبدالرضا حیاتی)، چهار خاطره از جنگ (مسعود سمیعی)، خدای عشق (محمد احمدی)، دو حکایت از چندین حکایت رحمان (علیرضا نادری)، کودکان در حلبچه می‌میرند (عبدالحی شماسی) و مسافر (مسعود سمیعی)، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، 1373 / 57 ـ مجموعه نمایشنامه‌های تئاتر مقاومت، جلد دوم، شامل انتشار با بوی نرگس (زینت صالح‌پور)، سه باور (حمید کرمی بروجنی)، صبح صادق (محمدرضا برمایون)، عاشق‌ترین روزگار (سعید تشکری)، فرودگاه (مرتضی داریوند نژاد)، قصد (عزت‌الله مهر‌آوران)، هنگامه (محمد ناظری)، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، 1375 / 58 ـ مجموعه نمایشنامه‌های تئاتر مقاومت، جلد سوم، شامل آواز پر جبرییل (سعید تشکری)، از بی‌نامیهای عشق (محمدرضا آریان‌فر)، تپه افلاک (سید حسین فدایی حسین)، چرخ هشتم (علیرضا حنیفی)، سقوط سایه‌ها (عبدالحی شماسی)، شبیه پدر (سید حسین فدایی حسین)، گل سرخ (محمد احمدی) و مروارید (عبدالحی شماسی)، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، 1376 / 59 ـ مجموعه نمایشنامه‌های تئاتر مقاومت، جلد چهارم، شامل آن سوی رویاهای من (محمدرضا آریان‌فر)، آیینه، وقت آفتاب (سعید تشکری)، پیراهن هزار یوسف (علیرضا حنیفی)، 4 فرشته‌ای با بال شکسته (عبدالرضا حیاتی)، ماه لبریخته (محمدرضا آریان‌فر)، من زراه‌ عذره طاها هستم (میلاد اکبرنژاد) و مهتابی (محمد مهدی خالقی)، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، 1377 / 60 ـ مجموعه نمایشنامه‌های تئاتر مقاومت، جلد پنجم، شامل اسماعیل اسماعیل (جمشید خانیان)، به خورشید بگو (سعید تشکری)، خاک سبز (سید حسین فدایی حسین)، در تنگنای خرابه (محمدرضا بی‌گناه)، شکسته بخوان (علی رویین تن)، طلعت (مسعود سمیعی)، کانال کمیل (سید حسین فدایی حسین) و نخل و کوسه (ناصح کامکاری)، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، 1378 / 61 ـ مجموعه نمایشنامه‌های تئاتر مقاومت، جلد ششم، شامل نمایشنامه‌های جمشید خانیان: 1 ـ چهارمین نامه 2ـ درون پیرهن یحیا 3 ـ روی نی‌بند 4 ـ دهانی پر از کلاغ 5 ـ تکرار 6 – اسماعیل اسماعیل، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، 1380 / 62 تا 67 ـ موارد 56 تا 61 با تغییرات اندک به چاپ دوم رسید. / 68 ـ سرود سرخ برادری، محمد رحمانیان، مؤسسه ویرایش، 1360 / 69 ـ مظلوم پنجم، رضا صابری، وزارت ارشاد اسلامی، مرکز هنرهای نمایشی، 1362 / 70 ـ خون سبز، اسماعیل سلطانیان، وزارت ارشاد اسلامی (کنگره شعر و ادب و هنر) با همکاری مرکز هنرهای نمایشی، 1362 / 71 ـ نمایشنامه‌های برگزیده کرمان (جلد اول): بی‌دلیل نیست که آدمها از همیشه می‌آیند (جلیل امیری)، تمنا (عبدالرضا قراری)، بازی تلخ (محمدرضا قهیمی) و پدرها پسرهایشان را دوست دارند (مهرداد بهزادی)، انتشارات نمایش، 1380 (به جز نمایشنامه بازی تلخ، آثار دیگر در حوزه دفاع مقدس است.) / 72 ـ برگزیده آثار بیستمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر: سبز ـ مهراب ـ سرخ (محمد باقر نباتی)، پاییز (نادر برهانی) و یک کاسه نذر (زهرا نجف‌پور)، انتشارات نمایش، 1381 (نمایشنامه پاییز در حوزه دفاع مقدس است.) / 73 ـ هزار چشمه‌های خورشید: معرفی شهیدان هنرمند گیلان، علیرضا پارسی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد حفظ و آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، 1384 (در این کتاب به هنرمندان تئاتر این استان که به شهادت رسیده‌اند نیز اشاره شده است.) / 74 ـ افسانه لیلیث، نصرالله قادری، برگ، 1369 / 75 ـ وقت پیچاپیچ (سوره، دفتر هشتم)، نصرالله قادری، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، 1366 / 76 ـ خانات، رضا صابری، امیرکبیر، 1362 / 77 ـ نمایشنامه طیاره، مرتضی صادقکار، وزارت ارشاد اسلامی، مرکز هنرهای نمایشی، 1362 / 78 ـ فاطمه عنبر و سه نمایشنامه دیگر، محمد چرمشیر، روزبهان، 1381.

 پایان‌نامه‌ها
1ـ تئاتر در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مجید اشتیاقی، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، 1376 / 2 ـ طراحی فضاهای جنگی برای سینما، تلویزین و تئاتر (رساله نظری) طراحی و ساختن صحنه نمایش از «خاک تا افلاک» (رساله عملی)، اسدالله بابایی دارگانی، پایان‌نامه کارشناسی (طراحی صحنه)، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، 1376 / 3 ـ تئاتر جنگ: بررسی و تحلیل نمایشنامه‌های برگزیده جشنواره دفاع مقدس، علیرضا بیگی، پایان‌نامه کارشناسی، ادبیات نمایشی، دانشگاه هنر، دانشکده سینما و تئاتر، 1374 / 4 ـ نگرشی بر بازتاب جنگ در آثار نمایشنامه‌نویسان ایرانی با تأکید بر جایگاه نمایشی زن در این آثار، نوشین پیرحیاتی، پایان‌نامه کارشناسی، ادبیات نمایشی، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده هنر و معماری، 1378 / 5 ـ تئاتر مقاومت، عصمت جمالی، پایان‌نامه کارشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد بوشهر، 1377 / 6 ـ گونه‌های تئاتر در اسارت، محسن جهانبانی، پایان‌نامه کارشناسی، بازیگری، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، 1378 / 7 ـ تئاتر انقلاب، جنگ و پایداری: بررسی و شناخت تئاتر پایداری عرب و نقد تئاتر دفاع مقدس همراه با مروری انتقادی بر تئاتر انقلابی اروپا طی قرن نوزدهم و تئاتر جنگ در پس دو جنگ جهانی در قرن بیستم، صمد چینی‌فروشان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، ادبیات نمایشی، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده هنر و معماری، 1379 / 8 ـ تأثیر جنگ بر هنر نمایش، سیف‌الله حبیب‌الهی راد، پایان‌نامه کارشناسی، کارگردانی، موسسه آموزش عالی سوره، تهران، 1378 / 9 ـ تجزیه و تحلیل متون نمایشی برگزیده تئاتر دفاع مقدس (رساله نظری)، کارگردانی نمایشنامه «دهانی پر از کلاغ» (رسانه عملی)، جلال حدپور سراج، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، بازیگری و کارگردانی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر، 1379 / 10 ـ نگاهی به ادبیات نمایشی دفاع مقدس، محمد حسین خانی / پایان‌نامه کارشناسی، ادبیات نمایشی، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده هنر و معماری، 1376 / 11 ـ بررسی شخصیت زن و انعکاس آن در نمایشنامه دفاع مقدس، عاطفه حسینی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، بازیگری و کارگردانی، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده هنر، 1380 / 12 ـ جنبه‌ها و خلاقیت‌های نمایشی در رفتار، گفتار و نوشتار رزمندگان هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، غلامحسین دریانورد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، ادبیات نمایشی، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، 1383 / 13 ـ آسیب‌شناسی تئاتر دفاع مقدس، آرمین رهبین، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، ادبیات نمایشی، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده هنر و معماری، 1382 / 14 ـ تئاتر جنگ و بررسی شخصیت زن در نمایشنامه‌های جنگی با تأکید بر نمایشنامه‌های «اسماعیل اسماعیل» و «دو حکایت از چندین حکایت رحمان»، فاطمه سرلک، پایان‌نامه کارشناسی، بازیگری، موسسه آموزش عالی سوره، 1383 / 15 ـ نمایشنامه: مجلس گل، مهدی شجاعی، پایان نامه کارشناسی (ادبیات دراماتیک)، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، 1365 / 16 ـ تئاتر مقاومت (با نگاهی به آثار محمد چرمشیر)، حمید صابری، پایان‌نامه کارشناسی، کارگردانی، موسسه آموزش عالی سوره اصفهان، 1383 / 17 ـ بررسی نمایشنامه‌نویسی دفاع مقدس، مسعود صالح‌، پایان‌نامه کارشناسی ادبیات نمایشی، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، 1374 / 18 ـ دو نمایش همراه: قبل از انفجار و غروب یک برکه، علی حسین فرخی، پایان‌نامه کارشناسی، کارگردانی، دانشگاه تهران، دانشکده‌ هنرهای زیبا، 1368 / 19 ـ شخصیت مرد در نمایشنامه‌های جنگ ایران و عراق، بهناز معذی، پایان‌نامه کارشناسی ادبیات نمایشی، موسسه آموزش عالی سوره تهران، 1382 / 20 ـ تئاتر ـ جنگ: تئاتر دفاع مقدس از آرمانها تا واقعیت، مهدی مکاری سبزواری، پایان‌نامه کارشناسی، کارگردانی، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، 1375 / 21 ـ جنگ ـ تئاتر و بازجست سر «مانایی» و «راز» زیبایی آثار ایرانی ـ اسلامی (رسانه نظری)، کارگردانی و اجرای نمایشنامه «پچ‌پچه‌های پشت خط نبرد (رساله عملی)، علیرضا نادری، پایان‌نامه کارشناسی، کارگردانی، دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، 1374.

 اجراهای عمومی در سطح شهر تهران
1 ـ شلمچه در خون، نویسنده و کارگردان: علاءالدین رحیمی، مولوی، 1359 / 2 ـ حماسه ننه خضیره، نویسنده: کارگروهی، کارگردان, حمید مظفری، تالار وحدت، 1360 / 3 ـ سیاه‌بازی بمب، نویسنده و کارگردان: جواد انصافی، شماره 2، 1360 / 4 ـ غروب خونین، نویسنده و کارگردان: یوسف رضارییسی، مولوی، 1360 / 5 ـ چهارسو در انتظار، نویسنده و کارگردان: علی اکبر قاضی نظام، قشقایی، 1361 / 6 ـ خانات، نویسنده و کارگردان: رضا صابری، سالن اصلی تئاتر شهر، 1361 / 7 ـ دیوارها را پاک نکنیم، نویسنده و کارگردان: قدرت‌الله صالحی، سالن اصلی تئاتر شهر، 1361 / 8 ـ سرود سرخ، نویسنده: محمد رحمانیان، کارگردان: کارگروهی، قشقایی، 1361 / 9 ـ طیاره، نویسنده: مرتضی صادق‌کار، کارگردان: مجید طالش مجیدی، قشقایی، 1361 / 10 ـ عاشورای دیگر در کربلای ما، نویسنده و کارگردان: مجتبی شریعت پناهی، تئاتر شهر، 1361 / 11 ـ عاشورای دوم، نویسنده: علی‌اکبر محلوجیان، کارگردان: مهدی مهمانی، چهارسو، 1362 / 12 ـ مرگ دیگری، نویسنده: محسن مخملباف، کارگردان: کارگروهی، مولوی، 1362 / 13 ـ مظلوم پنجم، نویسنده و کارگردان، رضا صابری، چهارسو، 1362 / 14 ـ ملکوت، نویسنده: حسین مختاری، کارگردان: کارگروهی، تالار اصلی تئاتر شهر، 1362 / 15 ـ خلیل طلایه‌دار رون مرز، نویسنده و کارگردان: محمد احمدی، تالار اصلی تئاتر شهر، 1363 / 16 ـ خرقه‌ ارغوانی، نویسنده: حسین نوری، کارگردان: عباس رنجبر، تالار محراب، 1363 / 17 ـ خلیل طلایه‌دار درون مرز، نویسنده و کارگردان: محمد احمدی، تالار اصلی تئاتر شهر، 1364 / 18 ـ نامیرا، نویسنده و کارگردان: نعمت‌الله لاریان، تئاتر شهر، 1365 / 19 ـ نخل سوخته، نویسنده و کارگردان: علی غلامی، 1365 / 20 ـ وقتی که ماه بالا می‌آید، نویسنده و کارگردان: قاسم زارع، چهارسو، 1365 / 21 ـ صبح غریب، نویسنده: مهدی‌پور رضاییان، کارگردان: داریوش باقرفر، تئاتر شهر، 1363 / 22 ـ به خورشید بسپار، نویسنده: حسین زاهدی نامقی، کارگردان: فرهاد مهندس‌پور، تالار اندیشه حوزه هنری، 1366 / 23 ـ قبل از انفجار، نویسنده و کارگردان: حسین فرخی، چهارسو، 1366 / 24 ـ تئاتر در پناهگاه ـ بازی در خیال، نویسنده و کارگردان: حسین جعفری، پناهگاه‌های تهران، 1367 / 25 ـ پنالو، گروه تئاتر بهشت، جهاد سازندگی، 1368 / 26 ـ روی خط سرخ، کارگردان: امیر دژاکام، تالار هنر، 1368 / 27 ـ لاله کوهستان، کارسازمان عقیدتی سیاسی وزارت دفاع و پشتیبانی صنایع مهمات سازی به مناسبت دهه فجر، 1368 / 27 ـ میثاق دیگر، کارگردان: حمید رمضانی، واحد نمایش پایگاه شهید خوش بازان، 1368 / 29 ـ بهای یک بهانه، نویسنده: محمد حسین‌خانی، کارگردان: رضا ابوفاضلی، تالار کوچک تئاتر شهر، 1369 / 30 ـ تصویری دیگر، نویسنده و کارگردان: مجید زارع‌کار، چهارسو، 1369 / 31 ـ آیات، نویسنده و کارگردان، نعمت‌آلله لاریان، اصلی، 1370 / 32 ـ در عالم برهوت، نویسنده و کارگردان: محمدعلی بخشنده، هنر، 1370 / 33 ـ قاب‌ بی‌تصویر، نویسنده و کارگردان: علی‌نقی رزاقی، تالار کوچک تئاتر شهر، 1370 / 34 ـ همراه، نویسنده: حسین نوری، کارگردان: حمیدرضا سهیلی، 1370 / 35 ـ خوان هشتم، نویسنده: مسعود سمیعی، کارگردان: علی مقدم، 1371 / 36 ـ عطر گل یاد، نویسنده و کارگردان: کریم جوانشیر، مولوی، 1372 / 37 ـ با من مثل دریا، نویسنده و کارگردان: محمد جواد کاسه‌ساز، مولوی، 1373 / 38 ـ فاطمه عنبر، نویسنده: محمد چرمشیر، کارگردان: آتیلا پسیانی، خانه نمایش، 1373 / 39 ـ شبیه پدر، نویسنده: سید حسین فدایی حسین، کارگردان: حسین پارسایی، چهارسو، 1374 / 40 ـ تپه افلاک، نویسنده: سید حسین فدایی حسین، کارگردان: حسین پارسایی، چهارسو، 1375 / 41 ـ چهارمین نامه، نویسنده: جمشید خانیان، کارگردان: مهدی مکاری، مولوی، 1375 / 42 ـ زیر طاق بلند آسمان، نویسنده و کارگردان: عظیم موسوی، مولوی، 1376 / 43 ـ کانال کمیل، نویسنده: سید حسین فدایی حسین، کارگردان: کورش زارعی، مولوی، 1376 / 44 ـ پرگار مهر، نویسنده: فرهاد مهندس‌پور، کارگردان: حسین مسافر آستانه، تالار وحدت، 1377 / 45 ـ زمستان 66، نویسنده و کارگردان: محمد یعقوبی، تالار کوچک تئاتر شهر، 1377 / 46 ـ عزیزمایی، نویسنده و کارگردان: مهرداد رایانی مخصوص، تالار کوچک تئاتر شهر، 1377 / 47 ـ آن در ناب، نویسنده و کارگردان: داود دانشور، سایه، 1378 / 49 ـ برگریزان، نویسنده و کارگردان: سیروس همتی، مولوی، 1379 / 49 ـ شکسته بخوان، نویسنده و کارگردان: علی رویین‌تن، قشقایی، 1379 / 50 ـ اتاق رویا، نویسنده و کارگردان: افروز فروزند، تالار نو، 1380 / 51 ـ پاییز، نویسنده و کارگردان، نادر برهانی مرند، چهارسو، 1381 / 52 ـ پچپچه‌های پشت خط نبرد، نویسنده و کارگردان: علیرضا نادری، قشقایی، 1381 / 53 ـ سه پاس از حیات طیبه نوجوانی نجیب زیبا، نویسنده: علیرضا نادری، کارگردان: علی یازرلو، سایه، 1381 / 54 ـ چهار حکایت از چندین حکایت رحمان، نویسنده و کارگردان: علیرضا نادری، چهارسو، 1382 / 55 ـ هزاردستان، نویسنده و کارگردان: مهرداد رایانی مخصوص، سایه، 1382 / 56 ـ 31/6/77، نویسنده و کارگردان، علیرضا نادری، چهارسو، 1383 / 57 ـ رعنا، نویسنده: حمیدرضا آذرنگ، کارگردان: سپیده‌ نظری‌پور، سایه، 1383 / 58 ـ شب‌مویه‌ها، نویسنده: نغمه ثمینی، کارگردان: کورش زارعی، قشقایی، 1384 / 59 ـ تهران زیر بال فرشتگان، نویسنده و کارگردان: نادر برهانی مرند، چهارسو، 1384 / 60 ـ برفراز برجک‌ها، نویسنده: محمدرضایی راد، کارگردان: رحیم نوروزی، مولوی، 1383 / 61 ـ رقصی چنین، نویسنده و کارگردان: محمدرضایی راد، مولوی، 1383 / 62 ـ غربت، پلاک 13 / نویسنده و کارگردان: محمدرضا عطایی‌فر، مولوی، 1383 / 63 ـ پرده‌خوانی افلاک، نویسنده: هادی حوری، کارگردان: حسن سرچاهی، مولوی، 1384 / 64 ـ تندباد خیال، نویسنده و کارگردان: اعظم بروجردی، مولوی، 1385 / 65 ـ از خاک تا افلاک، نویسنده: مهدی متوسلی، کارگردان: محمود فرهنگ، تالار اصلی تئاتر شهر، 1385 / 66 ـ محرم زنده است، نویسنده و کارگردان: یعقوب صدیق جمالی، سایه، 1385 / 67 ـ مثل سوسوی فانوس آویخته، نویسنده: محمدرضا کوهستانی، کارگردان: علی فرحناک، نو، 1385 / 67 ـ رکاب، نویسنده و کارگردان: عزت‌الله مهرآوران، قشقایی، 1385 / 69 ـ خاکستری، نویسنده و کارگردان: شهرام کرمی، نو، 1384 / 70 ـ کودکی من، نویسنده: رضا سرور، کارگردان: علی اولیایی و داریوش فائزی، مولوی، 1384 / 71 ـ غم عشق، نویسنده و کارگردان: نصرالله قادری، سایه، 1378 / 72 ـ افسانه لیلیث، نویسنده و کارگردان: نصرالله قادری، مولوی، 1367 / 73 ـ صبح صادق، نویسنده: محمدصادق برمایون، کارگردان: محمدرضا خسرویان، تالار مولوی، فرهنگسرای بهمن، 1376 / 74 ـ طوفان روح، نویسنده: فرهاد مهندس‌پور، کارگردان: حسین پارسایی، تالار وحدت، 1376 / 75 ـمات، نویسنده: فرشاد فرشته حکمت، کارگردان: هوشنگ هیهاوند، تالار تجربه دانشکده هنرهای زیبا، 1367 / 76 ـ غزل در حریر، کارگردان: امیر دژاکام، تالار وحدت، فرهنگسرای بهمن، 1374 / 77 ـ زخم مدینه، کارگردان: حسین مسافر آستانه، تالار وحدت، تالار اصلی تئاتر شهر، حوزه هنری (سالهای متفاوت) / 78 ـ پسر کارون، نویسنده: هوشنگ هیهاوند، کارگردان: حسین مسافر آستانه، تالار وحدت، 1380 / 79 ـ پرده‌های نیلگون، کارگردان: امیر دژاکام، تالار وحدت، 1375 / 80 ـ بهار سرخ، نویسنده: هوشنگ هیهاوند، کارگردان: حسین مسافر آستانه، تالار وحدت، 1380 / 81 ـ فرزند بهار، نویسنده و کارگردان: هوشنگ هیهاوند، فرهنگسرای بهمن، 1382 / 82 ـ از خاک تا افلاک، نویسنده: مهدی توسلی، کارگردان: حسین مسافر آستانه، تالار وحدت، تالار اصلی تئاتر شهر، 1377 / 83 ـ خاک، نویسنده: فرامرز قلیچ‌خانی، کارگردان: خیرالله تقیانی‌پور، کافه تریا چهارسو، 1385 / 84 ـ مهمان سرزمین خواب، نویسنده: چیستا یثربی، کارگردان: آرش سهرابی، تالار سنگلج، 1385.

 مروری بر جشنواره‌های تئاتر دفاع مقدس
 اولین یادواره تئاتر دفاع مقدس، برگزارکننده: بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های اسلامی، 28 اردیبهشت تا 3 خرداد 1373، تهران، مسابقه و میهمان، تعداد نمایشنامه‌های ارسال شده: 211 نمایشنامه، تعداد نمایشنامه‌های تصویب شده: 26 نمایشنامه، تعداد نمایشنامه‌های اجرا شده: 13 نمایشنامه، 10 اجرا در بخش مسابقه و 3 اجرا در بخش مهمان، دبیر: ابوالفضل دژاکام.
 دومین جشنواره تئاتر دفاع مقدس، برگزارکننده: بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس و استانداری یزد، 31 شهریور تا 5 مهر 1374، یزد، مسابقه، ویژه و نمایش تلویزیونی، تعداد نمایشهای ارسال شده: 176 نمایشنامه، تعداد نمایشهای اجرا شده 24 نمایش، 15 نمایش در بخش مسابقه و 9 نمایش در بخش ویژه، تعداد نمایشهای تلویزیونی ارسال شده: 24 نمایش، تعداد نمایشهای تلویزیونی تصویب شده: 12 نمایش، دبیر: ابوالفضل دژاکام.
 سومین یادواره تئاتر دفاع مقدس ـ عاشوراییان، برگزارکننده: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، 28 اردیبهشت تا 3 خرداد 1375، تهران، دبیر: حسین مسافر.
 چهارمین یادواره تئاتر دفاع مقدس، برگزارکننده: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس و استانداری اردبیل، 6 تا 12 خرداد 1376، اردبیل، مسابقه، ویژه، یک نمایش چندنگاه، خیابانی و نمایش تلویزیونی، تعداد نمایشنامه‌های ارسال شده: 340 نمایشنامه، تعداد نمایشنامه‌های تصویب شده: 134 نمایشنامه، تعداد نمایشهای اجرا شده: 33 نمایش، 18 نمایش در بخش مسابقه، 7 نمایش در بخش ویژه، 7 نمایش در بخش یک نمایش چند نگاه، یک نمایش در بخش خیابانی، تعداد نمایشهای تلویزیونی ارسال شده: 10 نمایش، تعداد نمایشهای تلویزیونی تصویب شده: 5 نمایش، دبیر: حسین مسافر.
 پنجمین یادواره سراسری تئاتر دفاع مقدس، برگزارکننده: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و استانداری تهران، 28 اردیبهشت تا 3 خرداد 1377، تهران، مسابقه، یک نمایش چند نگاه و نمایش تلویزیونی، تعداد نمایشهای ارسال شده: 270 نمایشنامه، تعداد نمایشهای تصویب شده: 81 نمایشنامه، تعداد نمایشهای اجرا شده: 31 نمایشنامه، 26 نمایشنامه در بخش مسابقه، 5 نمایش در بخش یک نمایش چند نگاه، تعداد نمایشهای تلویزیونی ارسال شده: 10 نمایش، تعداد نمایشهای تلویزیونی تصویب شده: 4 نمایش، دبیر: حسین مسافر.
 ششمین یادواره سراسری تئاتر دفاع مقدس، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، 28 اردیبهشت تا 3 خرداد 1378، تهران، میهمان، خیابانی، مسابقه، نمایش تلویزیونی و تعزیه، تعداد نمایشنامه‌های ارسال شده: 362 نمایشنامه، تعداد نمایشنامه‌های تصویب شده: 94 نمایشنامه، تعداد نمایشهای اجرا شده: 26 نمایشنامه، 22 نمایش در بخش مسابقه، 3 نمایش در بخش میهمان، یک نمایش در بخش خیابانی، تعداد نمایشهای تلویزیونی ارسال شده: 7 نمایش، تعداد نمایشهای تلویزیونی تصویب شده: 4 نمایش، دبیر: حسین مسافر.
 هفتمین یادواره تئاتر دفاع مقدس، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و جهاد دانشگاهی، 28 اردیبهشت تا 3 خرداد 1379، تهران، مسابقه، نوجوان، خیابانی، ویژه نیروهای نظامی و انتظامی، تعزیه و نمایش تلویزیونی، تعداد نمایشهای ارسال شده: 460 نمایشنامه، تعداد نمایشنامه‌های تصویب شده: 76 نمایشنامه، تعداد نمایشهای اجرا شده: 53 نمایش، 28 نمایش در بخش مسابقه، 13 نمایش در بخش خیابانی، 6 نمایش در بخش نوجوان، 6 نمایش در بخش ویژه نیروهای نظامی و انتظامی، تعداد نمایشهای تلویزیونی ارسال شده: 10 نمایش، تعداد نمایشهای تلویزیونی تصویب شده: 5 نمایش، دبیر: حسین مسافر.
 هشتمین یادواره سراسری تئاتر دفاع مقدس (به مناسبت سالروز آزادی خرمشهر)، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 29 اردیبهشت تا 4 خرداد 1380، تهران، دبیر: حسین مسافر
 نهمین جشنواره سراسری تئاتر دفاع مقدس (به مناسبت سالروز آزادسازی خرمشهر)، برگزارکننده: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اول تا هفتم خرداد ماه 81، تهران، صحنه‌ای، عروسکی، نوجوان، خیابانی و نمایش تلویزیونی، 19 نمایش در بخش صحنه‌ای، 6 نمایش در بخش نوجوان، 6 نمایش در بخش عروسکی، 12 نمایش در بخش خیابانی و 5 نمایش در بخش تلویزیونی، دبیر: حسین مسافر.
 دهمین جشنواره سراسری تئاتر دفاع مقدس و اولین جشنواره منطقه‌ای، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس، 27 شهریور تا یک مهرماه 1382، اهواز (سراسری)، منطقه یک: اصفهان، منطقه دو: رشت، دبیر: حسین مسافر.
 یازدهمین جشنواره سراسری تئاتر دفاع مقدس و دومین جشنواره منطقه‌ای، منطقه یک: 4 تا 7 خرداد 1383 ـ ارومیه (9 نمایش)، منطقه دو: 5 تا 9 مرداد 1383 ـ کرمان (9 نمایش)، منطقه سه: 17 تا 20 مرداد 1383 ـ همدان (9 نمایش)، جشنواره سراسری: 3 تا 10 مهرماه 1383 ـ مشهد مقدس، بخشها: صحنه‌ای، عروسکی، خیابانی و میهمان، میهمان 6 نمایش، صحنه‌ای 24 نمایش، عروسکی 8 نمایش و خیابانی 7 نمایش، دبیر: سید محمد علوی.