گزارشی از نشست نمایش‌های آئینی و اسطوره‌ای با حضور ناصر تقوایی کارگردان تمرین آ خر
کارگردان تمرین آخر گفت:«در این فیلم از میزانسن‌های سینمایی خبری نیست، چون قرار نبود یک فیلم سینمایی ساخته شود.»
مهدی عزیزی:
در سینما صحرا (سینمای رسانه‌های جمعی) نشست نمایش‌های آئینی و اسطوره‌ای با حضور ناصر تقوایی، محمدحسین ناصربخت، علاءالدین قاسمی و اسماعیل محمدی برگزار شد.
در آغاز جلسه تقوایی با اشاره به جایگاه تعزیه در هنر نمایشی جهان اسلام تاکید کرد:« تعزیه تنها هنر نمایشی جهان اسلام است. شاید ستایشی که از شهادت امام حسین(ع) می‌شود، ستایشی باشد که از سیاوش هم به عمل می‌آمد.»
سپس وی به جایگاه و اهمیت موسیقی در تعزیه اشاره کرد و گفت:« موسیقی در تعزیه صرفاً یک عنصر تزئینی نیست بلکه همراه با آن است شما نمی‌توانید بدون در نظر گرفتن آن از بازیگرانتان بازی بگیرید. موسیقی به عنوان عنصر فاصله‌گذاری پس از برشت در تئاتر ظهور کرد. در حالی که این نوع استفاده از موسیقی در هنر تعزیه از گذشته وجود داشته است، موسیقی تعزیه بر تماشاگری که با آن آشنایی ندارد، تاثیر می‌گذارد.»
تقوایی لحن شخصیت‌ها را که از دشمن خود ستایش می‌کند یکی از مهمترین ویژگی‌های تعزیه خواند و گفت:« مقام اولیا به قدری بالاست که حتی دشمنان‌شان نیز از آن‌ها ستایش می‌کنند . متنی که اجرا شد متعلق به اولین دوره قاجار است. من تلاش کردم روی متن”حر” کار کنم چون 72 تن از ابتدا برای پشتیبانی امام حسین(ع) رفته بودند. اما”حر” سردار سپاه دشمن بود که به امام ملحق شد. او دچار حس تردیدواری می‌شود که در همه تعزیه دیده می‌شود. من هیچ تغییری در نسخه اصلی آن نداده‌ام، جز آن که زمان را کوتاه کرده‌ام که این در محتوا تاثیرگذار نیست.»
کارگردان تمرین آخر درباره محل فیلمبرداری جدیدترین مستندش گفت:«در تکیه‌ها تنها تعزیه اجرا می‌شود و طراحی معماری آن هم به گونه‌ای است که تماشاگران از زوایای متفاوت به تماشای آن می‌نشینند من جایی را که در آن تعزیه اجرا شد از سال‌ها قبل می‌شناختم. در این فیلم از میزانسن‌های سینمایی خبری نیست، چون قرار نبود یک فیلم سینمایی ساخته شود.»
در ادامه این نشست دکتر محمدحسین ناصربخت درباره سامان‌دهی و تکمیل شدن فیلم گفت:«یونسکو از ما خواسته بود فیلمی درباره تعزیه بسازیم که”تمرین آخر” از دل آن بیرون آمد. این فیلم با توجه به امکانات موجود و این که حضور تماشاگر در آن میسر نبود بدون حضور تماشاگر ساخته شد. متنی که ما از آن استفاده کردیم به لحاظ بار دراماتیکی که داشت گوی رقابت را از سایر متون ربود. تماشاگرانی که با اعتقادات مذهبی تعزیه هم آشنایی نداشتند وقتی آن را می‌دیدند استقبال می‌کردند.»
ناصربخت در ادامه پیرامون شبیه‌خوانی چنین گفت:« یکی از نکته‌های فاصله‌گذاری در تعزیه ارائه نظر شبیه‌خوان نسبت به نقشش است. شبیه‌خوانی که نقش سپاه دشمن را اجرا می‌کند مومن است. سپس با بیان نظرش درباره نقش، خود را جدا می‌کند. علی‌رغم وجود فاصله‌گذاری در تعزیه با یکپارچگی عاطفی روبرو هستیم.»
اسماعیل محمدی شبیه‌خوان نقش شمر نیز با شاعرانگی و زبان آشنا به نثر متن درباره زادگاهش سخن گفت:« زادگاهم یک قریه کوچک است. شبیه‌خوانی را از 7 سالگی آغاز کردم و امروز 47 سال است که تعزیه‌خوانم. شبیه‌خوانی هنری لاهوتی است و دیگر هنرها ناسوتی است.»
علاءالدین قاسمی شبیه‌خوان نقش حر دلاور نیز درباره موسیقی تعزیه گفت:« در تعزیه نمی‌توان تمام نقش‌ها را در یک دستگاه خواند ما در این فیلم همه را نوا خواندیم.»
در آخر ناصر تقوایی به ساخت اثری بلند ـ داستانی بر پایه ساختار تعزیه اشاره کرد و گفت:« بی‌تردید تعزیه برای من پیامدهایی داشت که می‌خواهم این تجربیات را در قالب عملی در یک اثر بلند اعمال کنم.»