گفتگو با فرشاد منظوفی نیا کارگردان فاستوس 2016
دستمایه‌ای برای مطرح کردن معضلات جهان معاصر
این روزها تالار مولوی میزبان نمایش «فاستوس ۲۰۱۶» است.
«فاستوس 2016» دستمایه‌ای برای مطرح کردن معضلات جهان معاصر است و علیه حریم هایی که ضربه دیده، عدالتی که وجود ندارد و آزادی هایی که از دست رفته، عصیان می کند.
این روزها تالار مولوی میزبان نمایش متفاوتی است که به نظر می رسد خیزش اصلی اش را مدیون جمله ارزشمند فردریش دورنمات نمایشنامه نویس برجسته سوئیس است، که می گوید:
«جهان را کسانی اصلاح می کنند که خودشان خطا کرده اند»
فاستوس 2016 اثر جدید فرشاد منظوفی نیاست. وی متولد آبادان است و کارشناسی طراحی صحنه از دانشکده هنرهای زیبا و کارشناسی ارشد کارگردانی از دانشگاه تربیت مدرس را دارد و نمایش های همچون حلقه آخر، لرزه های بی زمان، کسی در گوشم زمزمه می کند بیا، زخمه بر حقیقت عریان، پشت کلانتری و شب بخیر کوچولو را در کارنامه خود دارد.
همزمان با اجرای نمایش فاستوس 2016 گفتگویی با ایشان انجام دادیم که نظر شما را بدان جلب می کنیم:
چه شد که تصمیم گرفتید متنی را که وامدار یک اثر کلاسیک است و پیوندی ناگسستی با اساطیر دارد را به اجرا در آورید؟
به عقیده من متون کلاسیک به اندازه ارزشمند هستند که هر چقدر به مرحله اجرا درآیند، نه تنها از ارزش آنها کاسته نمی شود، بلکه هر کارگردانی، می‌تواند نقاط جدیدی را در آنها کشف و به آن اثر نمایشی تزریق کند. هرچند ما در این اثر پی اقتباس نبودیم و فاستوس در این نمایش در موقعیتی متفاوت دیده می شود. براساس این نمایشنامه که ایده اولیه متن از صحبت های من با جناب آقای یوسف فخرایی از اساتید فلسفه هستند و بر حوزه اساطیری تسلط کافی دارد، شکل گرفت و در بازه زمانی یکساله توسط ایشان به رشته تحریر درآمد، هزار سال از تبعید و سرگردانی فاستوس می گذرد و در طول این هزار سال فاستوس که به دنبال کسب دانش بود، به دانایی می رسد و اینبار به خاطر دیگران عصیان می کند و به دنبال آن است تا انسان را به ارزشهای اصیل خودش بازگشت بازگرداند. در حقیقت این اثر دستمایه‌ای برای مطرح کردن معضلات جهان معاصر است.
در این نمایش نام برخی از اساطیر ادبیات عصر رنسانس مثل هملت، آژاکس، مینوتور، مدوزا، پرسئوس، نیز به چشم می خورد، علت انتخاب آنها چه بود؟
فاستوس بعد از اینکه به دانایی می رسد برای دفاع از ارزشهای انسانی، تصمیم به تشکیل سپاه می گیرد و این سپاه را از کسانی انتخاب می کند که خودشان در گذشته از مرزهای اخلاقی فاصله گرفته اند و در طول این سالها به خطای خودشان واقف شده اند. ما در این نمایش کاری به شخصیت و پیشینه این اساطیر نداریم بلکه فقط نام و دیالوگهای کوتاهی از آنها را وام می گیریم تا به پیشبرد داستان کمک کنند. ما این اساطیر که مخاطب تا حدی با آنها و داستانشان آشناست را به سال 2016 آوریدم تا به فاستوس برای جنگ با تکنولوژی که زندگی انسان را در اختیار گرفته کمک کنند.
در حقیقت ما در این نمایش به نوعی فضای مجازی و سلطه ایی که بر زندگی افراد دارد را نقد می کنیم. به اعتقاد من، برخلاف تصور افرادی فکر می کنند با استفاده از امکانات سایبری زندگی بهتری داریم، ما بازیچه تکنولوژی شده ایم و اگر این روند ادامه پیدا کند در موقیعت اسفناکی قرار خواهیم گرفت و وضیعت خطرناکی را تجربه خواهیم کرد و داستان فاستوس براساس همین تفکر شکل گرفت.
پس دغدغه اصلی فاستوس 2016، زندگی در عصر تکنولوژی است؟
دقیقا، به نظر من در عصر حاضر جای مفیستوس کلاسیک را تکنولوژی گرفته است. دنیا در حال حرکت به سمت یک مانیتور بزرگ است و شما در هر کجا که باشی و هرکاری که بکنی تحت نظری. تکنولوژی اخلاقیات را به انحراف کشیده است لذا به عقیده من باید به این اوضاع اعتراض کرد و علیه حریم هایی که از ضربه دیده، عدالتی که وجود ندارد و آزادی هایی که از دست رفته، عصیان نمود.
اما با وجود این اتحاد در نهایت این سپاه شکست خورد، دلیل پایان تراژیک این نمایش چه بود؟
من در این نمایش واگنر را به عنوان نماینده مردم قرار داده بودم. مردم در عصر حاضر تکنولوژی را مضر زندگی نمی دانند و حتی آنها را ابزاری مفید برای آسایش بهتر می شناسند و وقتی فرهیختگان از زیانهای این عصر می گویند آنها با تردید بدان می نگرند. واگنر نیز همین تفکر را نسبت به این عصیان داشت. او از اول مخالف این قضیه بود و فاستوس برای عصیان با او معامله کرد. وقتی واگنر در میانه راه به این نتیجه رسید که این جدال سرانجامی ندارد و به شکست منتهی است، ابزارهای قدرت را از کاراکترها می گیرد و در نهایت شخصیت ها در مقابل هجوم، بی دفاع می شوند و شکست می خورند. به عبارتی دلیل این عصیان همراه نبودن واگنر به عنوان نماینده مردم است. گروه فرهیخته جامعه برای مبارزه تلاش می کند اما موفق نمی شود.
همزمان با اجرای این نمایش، دو نمایش دیگر با همین نام در حال اجراست، به عقیده شما این رخداد به کار شما لطمه نمی زند؟
همزمانی اجرای نمایش ما با دو نمایش دیگر که با موضوع فاستوس روی صحنه رفته، کاملا اتفاقی بود. نمایش های «اتاق فاستوس» و «فاستوس ++» هر کدام تفسیری از شخصیت فاستوس داشتند که برگرفته از نمایش‌های دوره ی الیزابت بود. اما ما در فاستوس ۲۰۱۶ با شخصیت اساطیری آن مواجه نیستیم، بلکه فاستوس را اینک، یعنی زمانی که تماشاگر در سالن نشسته، به تماشا می نشینیم.
گفتگواز علی رحیمی
