گزارشی از ایرج طهماسب و کارگاه تخصصی نمایشنامه‌نویسی عروسکی

رضا آشفته:
ایرج طهماسب کارگاه تخصصی خود را تحت عنوان"نمایشنامه‌نویسی عروسکی" در حاشیه جشنواره یازدهم تئاتر عروسکی تهران ـ مبارک از صبح یکشنبه در دانشگاه تهران آغاز کرد.
این جلسه با حضور حدود 20 دانشجوی علاقه‌مند در کلاس یک دانشکده هنرهای نمایشی و موسیقی دانشکده هنرهای زیبا برگزار شد.
جواد ذوالفقاری پیش از آغاز جلسه درباره ضرورت برگزاری کارگاه نمایشنامه‌نویسی عروسکی توضیح داد. و‌ یادآور شد که این کلاس را به انگیزه زدنِ جرقه‌ای برای شروع خلاقیت در وادی نمایش عروسکی تشکیل داده‌ایم.
وی افزود:«ضعف عمده ما در تئاتر عروسکی، نداشتن نمایشنامه عروسکی است. ایرج طهماسب یکی از استثنائات ماست و امیدواریم که در این کلاس‌ها کلیدخلق آثار مهم زده شود.»
ایرج طهماسب در ابتدا با این پرسش"نمایش عروسکی" چیست، جلسه خود را آغاز کرد. دانشجویی آن را هم ردیف با تئاتر صحنه دانست؛ با این تفاوت که در آن فانتزی، نقش عمده‌ای دارد و باعث ایجاد یک فضای تخیلی و غیرواقعی می‌شود. دانشجوی دوم، اغراق در عروسک‌ها و شخصیت‌های عروسکی را،‌ وجه تمایز آن با تئاتر صحنه دانست.
ایرج طهماسب بنا بر نظر شخصی، بین تئاتر عروسکی و نمایشی عروسکی فرق اساسی قائل شد و در این زمینه گفت:«در تئاتر عروسکی که نمونه آن را در ایتالیا داریم، تقلید از تئاتر و انسان صورت می‌گیرد. عروسک‌ها در تئاتر عروسکی، شبیه انسان می‌شوند.»
وی افزود:«در نمایش عروسکی‌ بیشتر‌ فضا شباهتی با شعر، انیمیشن، موسیقی و تخیل پیدا می‌کند. یک توپ، یک تکه کاغذ، یک حجم عجیب و غریب و هر چیز‌ ممکن است با حرکت، تبدیل به شخصیت شود. پیدایش نمایش عروسکی، شاید از تردستی و شعبده‌بازی باشد. یک تردست وقتی با یک پارچه، نمایش اجرا می‌کند، ‌یک نمایش عروسکی تولید کرده است. بازی شعبده‌باز با دست‌های خالی نیز چنین تجربه‌ای را تداعی می‌کند.»
این نمایشگر عروسکی، یادآور شد که احساس، رکن اساسی را در تولید اثر هنری(به ویژه نمایش عروسکی) بازی می‌کند و در این مورد گفت:«احساس، در ناخودآگاه ما ثبت شده و ما هنگام تولید اثر نمایشی، این حس‌ها را به مخاطب انتقال می‌دهیم.»
وی غم(ختم و سوگواری) و شادی(تولد و عروسی) را بزرگ‌ترین حس‌های انسانی تلقی کرد و گفت:«آثار خوب، عموماً القاء کننده یک حس خاص‌ هستند و ممکن است حس‌های فرعی نیز در آن‌ها دیده شود. نمایشنامه‌نویس به کسی می‌گویند که در تالار، یک حس مشخص را توسط کلام و نوشتار تولید ‌‌کند. پیام، خواه ناخواه به عنوان یک امر بدیهی و دانسته تلقی می‌شود، ولی حس را باید ایجاد کرد. چخوف از جمله نمایشنامه‌نویسانی است که در زمان خواندن آثارش دچار احساس شدید می‌شویم و در مقابل گورکی نمایشنامه‌هایی نوشته که خواننده به فکر فرومی‌رود. گورکی یک نویسنده جزئی نگر و روایت‌گر است ولی چخوف فقط به ایجاد احساس در مخاطب فکر کرده است.»
وی یادآور شد که دانشجویان و علاقه‌مندان، در آغاز نگارش، پیش از هر کار، باید نسبت به خود شناخت پیدا کنند و این شناخت و صداقتِ با خود، منجر به تولید یک اثر هنری براساس دغدغه‌ها‌ و نیازهای درونی آن‌ها ‌شود. ‌‌در صورتی که ندانستن دغدغه‌ها و ماهیت درونی، منجر به تقلید از آثار دیگران می‌شود که نمی‌تواند به عنوان اثر خلاقه، مورد توجه و تامل قرار گیرد.»
کارگردان"کلاه قرمزی و پسرخاله" از هنرمندان مقلد در ‌ارائه یک اثر هنری یاد کرد و گفت:«هنرمند خلاق با شناخت خویشتن و دور شدن از خود، به راحتی می‌تواند دیگران را بشناسد و در آثار متفاوت، وضعیت‌ها و شخصیت‌های زیادی را به نمایش درآورد.»
کارگردان"کلاه قرمزی و سروناز" نیروی خیر و شر در درون آدم‌ها و چالش این دور را زمینه‌ساز گفت‌وگو(دیالوگ) دانست و گفت:«چالش موش و گربه، سگ و گربه و غیره، ریشه در همین نیروی خیر و شر دارد.»
ایرج طهماسب، عروسک را موجود این جهانی و آن جهانی ندانست و گفت:«عروسک فقط توسط انسان خلق شده است و در عین حال می‌تواند شبیه انسان، حیوان، گیاه و یا یک موجود عجیب و ناشناخته بشود.»
وی پیش‌بینی کرد که در نمایش عروسکی، نیروی خلاقیت هنرمندان می‌تواند تا سرحدی رشد ‌‌کند که به جای عروسک‌ها، نور جایگزین شود.
این نمایشگر عروسکی درباره نبود نمایشنامه‌نویس عروسکی در ایران گفت:«نمایش عروسکی محدودیت ندارد ولی ما جرأت نداریم و یا بلد نیستیم که وارد آن شویم.»
این جلسه در حالی به اتمام رسید که ایرج طهماسب از جلسه دوم، درباره تکنیک‌ها و شیوه نوشتن نمایشنامه عروسکی برای علاقه‌مندان صحبت خواهد کرد. ورود به کارگاه‌های تخصصی یازدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران ـ مبارک آزاد است و به افرادی که در این کلاس‌ها شرکت می‌کنند، هدایایی از طرف شورای برگزار کننده جشنواره پس از پایان دوره‌ها داده خواهد شد.