جور دیگر باید دید

خوشبختانه بعد از گذشت سال‌ها حالا دیگر عروسک‌های ما برای هنرمندان جهان شناخته شده‌هستند. نمایش عروسکی ایران هرچند به لحاظ کمی حضور زیادی در عرصه جهانی نداشته است اما تجربه سفر گروه‌های مختلف نشان می‌دهد که حضور نمایشگران عروسکی ما حضور آبرومندانه‌ای بوده‌است. سفر گروه‌های گوناگون نه تنها در زمینه معرفی نمایش عروسکی ایران مؤثر بوده که هنرمندان ما را با مسائل دیگری مانند مدیریت نمایش عروسکی در کشور‌های دیگر آشنا کرده‌است به‌گونه‌ای که به‌نظر می‌رسد با استفاده از تجربیات دیگر کشورها، می‌توانیم گام‌های سریع‌تری را در جهت نزدیک شدن به شیوه‌‌های ایده‌آل مدیریتی برداریم.
بهروز غریب‌پور،‌دبیر «مبارک یونیما» معتقد است در بررسی تفاوت مدیریت‌ها باید تفاوت نظام‌های سیاسی و اجتماعی را در نظر بگیریم چرا که تفاوت این مدیریت‌ها است که موجب گوناگونی مدیریت امور هنری نیز می‌شود. او می‌گوید: «مدیریت تئاتر عروسکی قبل و بعد از فروپاشی شوروی، اشکال گوناگونی داشته به‌طوری که بعد از فروپاشی شوروی، شاهد تعدد مراکز تصمیم گیری هستیم به‌این معنا که گروه‌های عروسکی‌شامل گروه‌های دولتی، نیمه‌مستقل و مستقل می‌شود که هر یک از اینها برنامه‌های تولیدی خاص خود را دارند.» این‌کارگردان مجرب نمایش های عروسکی که سابقه مدیریت‌های مختلفی در این زمینه هم دارد، می‌گوید: «در اروپای غربی برخلاف اروپای شرقی، بیشتر شاهد حضور گروه‌های مستقل هستیم به‌طوری که تولید تئاتر عروسکی بیشتر در اختیار کمپانی‌های خصوصی است و مکان اجرای این گونه آثار دیگر ثابت نیست بلکه گروه‌ها به صورت سیار در مدارس، مهدهای کودک و... به اجرای برنامه می‌پردازند.»
غریب‌پور، بهترین شیوه مدیریت تئاتر عروسکی را در تلفیق هر دو شیوه مدیریتی می‌داند: «باتلفیق شیوه اروپای شرقی و غربی می‌توانیم به شیوه مناسبی دست یابیم. در این روش گروه‌های مستقل و نیمه‌مستقل در کنار گروه‌های دولتی در مکان‌های ثابت عرضه تئاتر فعالیت می‌کنند و البته اختصاص تماشاخانه‌های ثابت برای اجرای نمایش عروسکی در کنار این شیوه‌ها، در رشد و اعتلای نمایش عروسکی‌ما بسیار مؤثر خواهد بود.»
زهرا صبری که با نمایش موفق «هشت لحظه» به پراگ سفر کرده است، می‌گوید:‌ «با یک سفر نمی توانم نظر کلی بدهم. نگاه هنرمندان کشورهای دیگر به نمایش عروسکی ما بسیار مثبت بود و این به‌خاطر کارهای خوبی است که از قبل در این جشنواره اجرا شده است.»
او درباره تفاوت مدیریتها می‌گوید: «خیلی از امکاناتی را که ما در ایران داشتیم در پراگ نداشتیم به‌طوری که هر روز 2 گروه بایددر یک سالن، نمایش‌های خود را اجرا می کردند و این باعث می‌شد که 2 ساعت قبل از اجرا، سالن را در اختیار بگیریم و این یکی از بزرگترین مشکلات ما بود.»
صبری که جایزه بخش معنوی جشنواره پراگ را به‌خاطر «هشت‌لحظه» دریافت کرده‌است، می‌گوید: «امکانات سالن‌های پراگ در مقایسه با ما کمتر بود. اما بعد در برخورد با گروه‌های دیگر، متوجه شدیم گروه‌هایی که از کشور‌های انگلستان، روسیه، لهستان و... در جشنواره شرکت کرده‌بودند، بسیار مجهز‌بودند و تجهیزات آنها نشانگر اهمیتی بود که در آن کشورها برای تئاتر عروسکی قائل می‌شوند.»
افشین هاشمی که به‌عنوان نویسنده و بازیگر سفرهای گوناگونی را با نمایش «هدیه جشن سالگرد» انجام داده، می‌گوید: «مشکل ما کلان‌تر از این است چون اصولاً مشکل ما مدیریت تئاتر عروسکی نیست بلکه درک نادرست مسؤولان از یکی از گونه‌های تئاتر است به‌طوری که تصور می‌کنند تئاتر عروسکی یعنی شنگول و منگول و دیگر نیازی به بودجه نیست در صورتی که‌تئاتر عروسکی حتی در شکل شنگول‌و‌منگول هم نیازمند بودجه مناسب است.» هاشمی که سال گذشته با همین نمایش به‌عنوان بازیگر برگزیده جشنواره پراگ انتخاب شد، می‌گوید: «مشکل ما در زمینه تئاتر عروسکی، به‌دلیل نگاه فرهنگی نادرستی است که به این مقوله می‌شود در حالی که تئاتر عروسکی کودکان است که می‌تواند برای ما تماشاگر حرفه‌ای تئاتر پرورش دهد و ما حتی در این زمینه هم مناسب عمل نکرده‌ایم.»
هاشمی درخشان‌ترین عنصر جشنواره‌های خارجی را در برنامه‌ریزی بسیار مناسب آنها می‌داند: «امکانات پراگ یا هند خیلی زیاد نبود حتی سالن‌هایشان به اندازه تالار وحدت بزرگ نبود اما برنامه ریزی هایشان آن قدر فوق‌العاده بود که سفر بسیار لذت بخشی را برای ما رقم زد بنابراین ما از نظر مدیریتی خیلی اختلاف نداریم اما از آنجا که عادت کرده‌ایم مدام توی سر خودمان بزنیم، تصور می کنیم کشورهای دیگر خیلی برتر از ما هستند.» او همچنان معتقد است برنامه ریزی و آزاد اندیشی دو عنصر درخشان در تئاتر عروسکی کشور های دیگر است: «جشنواره عروسکی ما جشنواره بسیار آبرومندی خواهد بود اگر نگاه کمی نداشته باشیم و به کیفیت کار‌ها توجه کنیم. البته نباید فراموش کنیم که مدیران نمایش عروسکی ما افراد بسیار ارزشمندی هستند.»
فهیمه میرزا حسینی هم کارگردان دیگری است که نمایش «پهلوان کچل» خود را در کشورهای مختلفی مانند ترکیه و لهستان اجرا کرده‌است. او هم مانند زهرا صبری و افشین هاشمی معتقد است مدیریت تئاتر عروسکی در ایران با دنیا خیلی متفاوت نیست: «هرچند مدیریت‌ها خیلی متفاوت نیست اما تئاتر آنها بر خلاف ما دولتی نیست. جشنواره‌های آنها توسط بخش خصوصی برگزار می‌شود و چون این سرمایه گذاری از طرف بخش خصوصی انجام می‌شود، نگاه آنها بسیار کیفی است.»
او معتقد است، خصوصی شدن موجب می‌شودکیفیت کارهای ما بیشتر از قبل بالا برود، بنابراین به‌نظر می‌رسد بیش از هر چیز دیگری نیازمند تغییر نگاه خود هستیم چرا که مشکل بزرگ تئاتر عروسکی ما نه بودجه است ونه امکانات بلکه نگاهی غیر فرهنگی و غیر تخصصی به مقوله‌ای است که اتفاقاً می‌تواند در آموزش کودکان و نوجوانان بسیار مؤثر باشد و برای سال‌های سال تماشاگران حرفه‌ای برای تئاتر ما تربیت کند.