گفت‌وگو با ماسیمو شوستر، رئیس یونیما
همیشه باید با آدم متفاوت از خود به تماشای نمایش برویم چون به این شکل باهوش‌تر می‌شویم. اگر با آدم‌های مثل خودمان نمایش ببینیم آدم‌های احمقی می‌شویم با برآوردهای حماقت بار.
نیلوفر رستمی:
اشاره:
ماسیمو شوستر، رئیس یونیما(اتحادیه جهانی نمایش عروسکی) به دعوت مسئولان یازدهمین جشنواره بین‌المللی تئاترعروسکی تهران ـ مبارک، از روز 12 شهریور ماه به ایران آمده است.
شوستر، متولد ایتالیا و ساکن کشور فرانسه است. او فارغ‌التحصیل مدرسه تئاتر پیکولو میلان بوده و از اعضای قدیمی گروه معروف"نان و عروسک" است. شوستر اکثر نمایش‌های خود را تاکنون در بیش از 50 کشور جهان به اجرا برده است.
شوستر از سال 1984 به عضویت یونیما پیوست و از سال 2004 نیز به عنوان رئیس یونیما برگزیده شد. شوستر در یازدهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر عروسکی به غیر از تماشای نمایش‌ها و دیدار و بحث و گفت‌وگو با نمایشگران عروسکی و مسئولان تئاتری، دیروز یک سخنرانی در خصوص وضعیت و چشم‌انداز کنونی تئاتر عروسکی در جهان انجام داد.
این گفت‌وگو پس از سخنرانی شوستر با همکاری مترجمش بهزاد ماکوئی انجام شد.
شما در جلسه مطبوعاتی‌تان، گفتید که یونیما وظیفه برقراری ارتباط بین نمایشگران عروسکی را دارد، آیا صرفاً وظایفش در همین حد تعریف می‌شود؟ لطفاً کمی درباره وظایف یونیما بیشتر توضیح دهید؟
یونیما بیشتر به شکل شبکه‌ای عمل می‌کند که در دایره این شبکه هنرمندان تئاتر عروسکی از سراسر جهان می‌توانند با هم ارتباط برقرار کنند؛ یعنی امکان معرفی و ارتباط بین هنرمندان عروسکی را فراهم می‌کند. من شخصاً خودم فقط به یک راه چاره فکر نمی‌کنم؛ بلکه بیشتر به راه‌حل‌های کوچک اما مختلف فکر می‌کنم. همین اواخر ملاقاتی با مقامات الجزایری داشتم تا به تئاتر عروسکی کمک کنند و یا پروژه‌ای را در کنگو برای ارتقا نمایش عروسکی از لحاظ اجرایی و مادی پیگیری می‌کنم و همین طور در کنفرانس‌ها و جلسات منتقدان تئاتر در دنیا شرکت می‌کند و بین مدارسی که رشته تئاتر عروسکی را تدریس می‌کنند ارتباط برقرار می‌کنم یا انتشار روزنامه‌ای که چند سال است که منتشر می‌شود یا دادن بورس‌هایی به جوانان که به کشورهای دیگر سفر کنند و از نزدیک نمایش‌های عروسکی آن جا را ببینند. کارهای یونیما از یک کشور به کشور دیگر بسیار متفاوت است و هدف من هم به عنوان مدیر یونیما این است که این امور را هماهنگ کنم.
در حال حاضر یونیما چند نفر عضو دارد؟
یونیما یک کمیته اجرایی 18 نفر دارد و هر چهار سال یک بار انتخاباتش برگزار می‌شود و هیأت رئیسه براساس آرای اعضای دیگر انتخاب می‌شوند. همچنین هر مرکز یونیما، مشاورانی دارد و هر کشوری نیز براساس شرایطش تعداد اعضایش در یونیما متفاوت است. در حال حاضر مجموعاً یونیما بین 120 تا 130 نفر عضو دارد.
به عنوان رئیس یونیما، به نظرتان چه خدماتی را یونیما می‌تواند به نمایش عروسکی ایران ارائه بدهد؟
یک مرکز یونیما در تهران وجود دارد که مدیرش بهروز غریب‌پور است و این سوال را بهتر است شما از غریب‌پور به عنوان مسئول یونیما در ایران بپرسید. من در مقام ریاست، وقتی به ایران بیایم نمی‌توانم و نمی‌خواهم بگویم که یک سری کارها باید انجام شود و یک سری باید حذف شود. آقای غریب‌پور به عنوان مدیر یونیما در ایران باید این کارها را انجام دهد. ما مراکزی در دنیا داریم که بعضی‌هایشان بسیار فعال هستند و بعضی‌های دیگر اصلاً فعالیت چشمگیری ندارند. من فقط این کارت را دارم که وقتی می‌بینم یکی از مراکز یونیما کارش را به درستی انجام نمی‌دهد یک مقدار تذکر و گوشمالی به آن‌ها بدهم و به آن‌ها فعالیت بیشتر را یادآوری کنم. 67 مرکز فرهنگی زیر نظر من وجود دارد و مسلماً نمی‌توانم مشخصات هر کدام‌شان را تک تک بدانم.
چندمین بار است که به ایران می‌آیید؟
دومین بار. بار اول 2 سال پیش بوده است.
آقای شوستر در این دو بار که به ایران آمده‌اید بالطبع کمی در جریان فعالیت‌های مرکز یونیما قرار گرفته‌اید، به نظرتان بهتر است مرکز یونیما ایران چه کارهایی برای ارتقاء وضعیت نمایش عروسکی انجام دهد؟
کارها به این صورت که شما فکر می‌کنید، انجام نمی‌گیرد. با وجود وضعیت سیاسی که شاهدش هستیم و به دلایل مخلتف داشتن روابط فرهنگی درست با ایران بسیار مشکل و پیچیده است بنابراین تماس‌های محدودی هم با جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی ایران ایجاد می‌شود. آن طور که به نظرم می‌رسد در ایران فعلی مسائلی وجود دارد که منِ غریبه نباید برای حلشان راه کار ارائه بدهم. فقط زمانی که ایران پروژه‌هایی را در اختیار قرار دهد، می‌توانم آن‌ها را انجام دهم. من برای دومین بار به ایران آمده‌ام در حالی که این بار دعوت‌تان بسیار دیر صورت گرفت و می‌توانستم به راحتی بگویم که که نمی‌آیم و به شما قول می‌دهم که من فقط به این خاطر این جا نیستم که هوای آلوده تهران را تنفس کنم. حضور من مشخص است که برای انجام وظیفه و همکاری است. به هر حال امیدوارم منظورم را نه کمتر و نه بیشتر درک کرده باشید. به طور خلاصه آن چه که دلخواه من این است که بیشتر نمایش ببینم و با آدم‌های بیشتری بحث و گفت‌وگو کنم.
بالطبع با توجه به دو سفرتان به ایران، ارزیابی شما از نمایش عروسکی در ایران چیست؟
آن چیزی که من دو سال پیش دیدم و دو، سه نمایشی که تا به این بار دیدم، به نظرم می‌آید که نمایش عروسکی ایران جنبش خیلی خوبی دارد؛ به این معنی که در بین اجراها ما می‌توانیم نمایش عروسکی خیلی بدی را ببینیم و در مقابل نمایش‌های بسیار خوبی هم دیده می‌شوند. در هر خلقت هنری تماشاگر بالطبع یک سری کارهایی را هم می‌بینید که کاملاً بی‌ارزش است. به هر جهت دو سال پیش نمایش‌های خوبی دیدم و امسال که البته بیشتر از دو، سه نمایش نتوانستم ببینم.
در ایران بیشتر فعالان نمایش عروسکی مایل هستند تا نمایش عروسکی برای طیف بزرگسال روی صحنه ببرند تا طیف کودک. آیا در کشورهای دیگر هم این میل بین نمایشگران عروسکی دیده می‌شود و یا بیشتر در حوزه کودک فعال هستند؟
در غرب بیشتر نمایش‌های عروسکی مختص بچه‌هاست. بازار نمایش‌های عروسکی برای بزرگسالان محدود است. ولی فکر نمی‌کنم افرادی که این جا نمایش‌های عروسکی برای بزرگسالان اجرا می‌کنند بتوانند از این طریق امرار معاش کنند چون اکثرشان جوان هستند. در فرانسه در حال حاضر 250 گروه نمایش عروسکی وجود دارد که شاید فقط چهار، پنج تا از آن‌ها نمایش عروسکی برای بزرگسالان کار می‌کنند.
دو سال پیش که به ایران آمدید آیا به غیر از شرکت در جشنواره‌ها به دیدن دانشکده‌های تئاتری ما هم رفتید و با اساتید و دانشجویان نمایش عروسکی ایران برخورد داشتید؟
نه، من مدت کوتاهی در ایران بودم و بنابراین جای خاصی را ندیدم فقط مسئولان دو سال پیش محبت کردند و من را برای گردش، به اصفهان و شیراز فرستادند و من آن جا هم به جز افراد یونیما شخص دیگری را نمی‌شناختم.
آیا خودتان کنجکاو نیستید که بیشتر در جریان نمایش عروسکی ایران قرار بگیرید؟
من دوباره می‌خواهم مسئولیتم را تکرار کنم که مسئولیت 67 مرکز یونیما را به عهده دارم. به عنوان رئیس یونیما در قبال سفرها و کارهایم حتی پشیزی هم نخواهم گرفت؛ بلکه این کارها را داوطلبانه انجام می‌دهم و به جز کار حرفه‌ای، وقتی سفر می‌روم، چشم و گوشم را باز می‌کنم که همه چیز را به خوبی ببینم و بشنوم. اگر جایی دعوتم کنند سعی می‌کنم حضور پیدا کنم ولی برای خودم غیرممکن است که مثلاً دانشجویان و اساتید کشورهای دیگر را ملاقات کنم. این عمل برایم غیرممکن است.
آیا در کشورهای اروپایی تئاتر عروسکی نوجوان به طور مجزا وجود دارد؟ یعنی نمایش عروسکی در سه طیف کودک، نوجوان و بزرگسال تقسیم شده است؟
آیا واقعاً لازم است که برای نوجوان تئاتر به خصوصی تعریف شود؟ من فکر نمی‌کنم. من برای اولین بار وقتی تئاتر هملت را دیدم، هشت سالم بود که بسیار هم شگفت‌زده شدم. به نظرم اگر بچه‌ها را به دیدن تئاترهای بزرگسال ببرید علاقه نشان می‌دهند. به نظرم درست نیست که تئاتر را از لحاظ سنی طبقه بندی کنیم؛ البته تئاترهای صرفاً برای کودک لازم است و در همه جای دنیا برای سرگرم کردن و آموزش کودکان وجود دارد. اما بسیار اتفاق می‌افتد که بچه‌های هفت، هشت سال هم نمایش من را می‌بینند و خیلی هم لذت می‌برند ولی اگر 20 بچه هشت ساله را در کنار هم برای تماشای نمایش بزرگسالان در کنار هم قرار دهیم، فاجعه غیرقابل پیش‌بینی به وجود می‌آید. بنابراین به نظرم همیشه باید با آدم متفاوت از خود به تماشای نمایش برویم چون به این شکل باهوش‌تر می‌شویم. اگر با آدم‌های مثل خودمان نمایش ببینیم آدم‌های احمقی می‌شویم با برآوردهای حماقت بار.