گزارشی از یازدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش عروسکی تهران ـ مبارک

 مریم رضازاده

یازدهمین جشنواره عروسکی تهران ـ مبارک، با اجرای هفده نمایش صحنه‌ای، چهار نمایش خیمه‌شب‌بازی، هفت نمایش خیابانی و 9 نمایش در بخش بین‌المللی از دوازدهم شهریور ماه در تهران کار خود را آغاز کرد. با توجه به زمان‌بندی چاپ مجله گزارش کوتاه از این جشنواره تقدیم می‌شود. در شماره آینده چند گفتگو و مطلب درباره این جشنواره ارایه خواهد شد.

 جشنواره‌ای شورایی
نخستین جرقه‌های شورایی شدن مدیریت جشنواره تئاتر عروسکی، اواخر اردیبهشت ماه سال جاری و همزمان با مراسم افتتاح سالن کامبیز صمیمی مفخم زده شد. در این شکل اجرا، یک شورای هفت نفره که متشکل از «بهروز غریب‌پور»، «مجید سرسنگی»، «مرتضی حیدری»، «هما جدیکار»، «حمید جبلی»، «جواد ذوالفقاری» و «حسین پارسایی» بود، کار برنامه‌ریزی و اجرای جشنواره را برعهده داشتند.

 متن‌هایی که رسیدند، کارهایی که قبول شدند
با تشکیل کمیته کارشناسان و ستاد اجرایی، فراخوان جشنواره عروسکی یازدهم در بخش‌های خیمه‌شب‌بازی، صحنه‌ای، خیابانی و بین‌المللی با تمرکز بر قصه‌ها و افسانه‌های ایرانی منتشر شد که در نهایت از میان 306 طرح و نمایشنامه ارسالی در مرحله اول، 45 کار پذیرفته شد و در نهایت، 20 نمایش صحنه‌ای برای حضور در جشنواره برگزیده شد که تمام این آثار در 10 سالن مجموعه تئاتر شهر، هنر و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به اجرا درآمدند. از میان این 20 نمایش صحنه‌ای، نمایش «هدیه مرموز»، به کارگردانی «یاسر خاسب» تنها در مراسم اختتامیه اجرا شد و نمایش «خیمه شب‌بازی بارگاه سلیم‌خان» به کارگردانی استاد «رضا خمسه‌ای» هم به دلیل مسافرت ایشان به اجرا در نیامد و در بخش خیابانی نیز یکی از نمایش‌ها به جشنواره نرسید و پس از آغاز جشنواره، انصراف داد.

 بخش بین‌المللی و گروه‌های خارجی
در بخش بین‌الملل، شاهد حضور 9 نمایش از کشورهای «لهستان»، «ارمنستان»، «هلند»، «انگلستان»، «اسپانیا»، «استرالیا» و «کنیا» بودیم که بی‌شک پرمخاطب‌ترین کارهای جشنواره عروسکی یازدهم محسوب می‌شدند. در این میان نمایش‌های «پانتارای II» از کشور هلند و «مسخ» از کشور لهستان، پرتماشاگرترین نمایش‌های جشنواره بودند. از بین کارهای بخش بین‌الملل تنها نمایش «شلاکریملائکوم» به کارگردانی «پاتریک سیمز» محصول مشترک چهار کشور، پرتغال، انگلستان، آمریکا و استرالیا، به جشنواره نرسید و نمایش‌های «اسب آبنوس» و «عاشق شدن به فصل سرما» از شهرهای «تنکابن» و «اردبیل» جایگزین این نمایش شدند.
در میان کارهای بخش بین‌الملل، حضور گروه خیابانی لهستان با نمایش «مزرعه حیوانات» در سه روز آخر جشنواره، بیشترین تماشاگران و رهگذران را به پارکینگ تالار فردوسی کشاند.

 کارگاه‌های داخلی و خارجی
جشنواره امسال نیز شاهد برگزاری کارگاه‌های تخصصی گوناگونی بود. در بخش داخلی قرار بود سه کارگاه، «بازی با اشیا»، «نمایشنامه‌نویسی عروسکی» و «بداهه‌پردازی در نمایش عروسکی»، با حضور «آتیلا پسیانی»، «ایرج طهماسب» و برگزار شد.
در پایان این کارگاه‌ها که هر روز در تالارهای «صمیمی مفخم» و استاد «سمندریان» پردیس هنرهای زیبا برپا شدند، یک گواهی و تقدیرنامه به هنرجویان شرکت کننده اهدا شد.
در بخش‌های بین‌الملل نیز اغلب گروه‌های شرکت‌کننده کارگاهی را پیرامون اجرای نمایش خود برپا کردند و علاوه بر آن «روی فراتی» کارگردان برزیلی‌الاصلی که مقیم فرانسه است و مدیریت تئاتر ستمدیدگان پاریس را عهده دار است، کارگاهی سه روزه برگزار کرد. «فراتی» دستیار «آگوستو بوال» و از بازیگران گروه تئاتر سولی «آرین منوشکین» محسوب می‌شود که کارگاه تخصصی خود را با تمرکز بر موضوع «از عروسک چه خاطره‌ای داریم»، به بررس متدهای «بوآل» اختصاص داد.
در کنار این کارگاه‌ها «ماسیمو شوستر»، دبیر کل یونیمای جهانی و «جین فرر» مدیر گروه تئاتر لهستان نیز سخنرانی‌هایی را در طور جشنواره ارائه کردند.

 بخش پژوهش و چاپ چندین نمایشنامه و کتاب پژوهشی
در این بخش، دو کتاب پژوهشی در حوزه نمایش عروسکی و چهار نمایشنامه عروسکی توسط انتشارات نمایش به چاپ رسید. کتاب «نمایش عروسکی در هند» نوشته «هومن بابک» و «بوکه بارانه و هوله بارانی» نوشته «پوپک عظیم‌پور»، دو کتاب پژوهشی این حوزه بودند که هر دو به آیین‌های عروسکی در ایران و جهان پرداخته‌اند. در کنار این دو کتاب، نمایشنامه‌های «استاد لطیف»، نوشته «ایرج طهماسب»، «ماه پیشونی»، نوشته «مرضیه محبوب»، «دَدو جونور» و «قصه تلخ طلا» نوشته «بهروز غریب پور» نیز منتشر شدند.

 کارت پستال‌های خیمه شب‌بازی
با توجه به اینکه در جشنواره یازدهم، بخش ویژه‌ای برای اجرای چهار اثر خیمه‌شب‌بازی وجود داشت، انتشارات نمایش نیز به چاپ مجدد مجموعه کارت پستال‌های خیمه‌شب‌بازی که متشکل از تصاویر شخصیت‌های خیمه شب‌بازی ایرانی و عروسک‌های قاجاری خانواده احمدی و آرشیو خصوصی بهروز غریب‌پور بود، اقدام کرد.

 نمایشگاه عکس، ماسک و عروسک
در طول برپایی جشنواره، نمایشگاه عکس که شامل 60 قطعه عکس از 9 عکاس بود، در سالن انتظار تالار اصلی برپا شد و در روز جمعه 17 شهریور، با تقدیر از عکاسان شرکت‌کننده به کار خود پایان داد.
نمایشگاه ماسک نیز در ایام جشنواره در سالن انتظار چهارسو برپا بود. در کنار آن نیز، نمایشگاه عروسک‌های نمایشی در کانون پرورش فکری ـ کودکان و نوجوانان برپا شد.
البته در کنار این سه نمایشگاه، بازارچه «تئاتر عروسکی» نیز هر روز در محوطه باز مجموعه تئاتر شهر برپا شد که چهار غرفه از بیست غرفه آن، به فروش کتاب از ناشرانی چون «کانون پروش فکری»، «نمایش»، «نوروز هنر» و «منادی تربیت» اشتغال داشتند و دو غرفه مخصوص فروش عروسک، یک غرفه ماسک و یک غرفه گریم کودکان و عکاسان سنتی و ... نیز در آن به چشم می‌خورد.

 اختتامیه
مراسم اختتامیه یازدهمین جشنواره نمایش عروسکی در شامگاه 18 شهریور در تالار وحدت برگزار شد. در این مراسم که با اجرای «بهروز غریب‌پور» و کارگردانی «علی پاکدست» همراه بود از تمامی گروه‌های شرکت‌کننده تقدیر شد.
نمایش «انتظار» و «هدیه مرموز» در این مراسم اجرا شد و گروه قوالان پاکستانی به اجرای برنامه پرداختند. «ماسیمو شوستر»، دبیرکل یونیمای جهانی سخنرانی کوتاهی کرد و نمایش‌های عروسکی ایرانی را در سطح بالایی دانست در این مراسم «جواد ذوالفقاری» دبیر شورای سیاست‌گذاری جشنواره سیزدهم نیز سخنانی ایراد کرد. دکتر «ایمانی خوشخو» هم اظهار امیدواری کرد که نمایشگران عروسکی ایران بتوانند با تسلط بر محتوا و تکنیک، مشکلات این حوزه را رفع کنند و در نهایت با آخرین اجرای «مزرعه حیوانات» از کشور «لهستان»، مردم و عروسک‌ها برای 2 سال از هم خداحافظی کردند و جشنواره یازدهم به کار خود پایان داد.