نگاهی به جشنواره‌های دانشجویی ایران*
جشنواره‌ها را می‌توان ویترینی برای معرفی گروه‌های علاقه‌مند دانشجویی به تئاتر و نیز محلی مناسب برای مورد قضاوت قرار دادن آموزه‌های تئاتری در دانشگاه‌ها دانست. این جشنواره‌ها، هر چند به تعدادی اندک برگزار شدند اما ...
جشنواره‌ها را می‌توان ویترینی برای معرفی گروه‌های علاقه‌مند دانشجویی به تئاتر و نیز محلی مناسب برای مورد قضاوت قرار دادن آموزه‌های تئاتری در دانشگاه‌ها دانست.
این جشنواره‌ها، هر چند به تعدادی اندک برگزار شدند اما تاثیر آن با وجود بازتاب کم آنها بر جریان‌های تئاتر کشور، انکارناشدنی است. چرا که، به غیر از موارد برشمرده بالا، می‌توان معرفی چهره‌های جدید با استعداد و خلاق را از زمره نتایج این جشنواره‌ها دانست.
مطلب زیر که به مروری آماری بر جشنواره‌های تئاتری ایران می‌پردازد، نقص‌هایی را درخود دارد که بیشتر به دلیل محدود بودن مجله از نظر تعداد صفحه و بخشی هم به دلیل منابع اندک می‌باشد. لازم به یادآوری است تنها منبع مهم و معتبر در این حوزه، رساله نظری کارشناسی «سیدحجت‌ا... سیدعلیخانی» می‌باشد.
مروری بر دوره‌های جشنواره تئاتر دانشجویان کشور
جهاد دانشگاهی در سال 1359 به فرمان حضرت امام‌خمینی(ره) تشکیل شد و تا سال 1364، زیر نظر شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت کرد. نخستین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور، به مناسبت پنجمین سالگرد تشکیل جهاد دانشگاهی به کوشش بخش فرهنگی دفتر مرکزی این نهاد، با همکاری دانشکده هنرهای زیبا و امور فعالیت‌های فرهنگی هنری دانشگاه تهران، با پیام مقام معظم رهبری که در آن زمان ریاست جمهوری اسلامی ایران را عهده‌دار بودند، کار خود را آغاز کرد. بانی جشنواره تئاتر دانشجویان دکتر«علی منتظری» بود.
«اولین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور»
زمان : 17 تا 23 مردادماه 1364
نمایش‌های شرکت‌کننده: 7 نمایش از جهاد دانشگاهی دانشگاه‌های اصفهان، کرمان (2 نمایش)، مشهد، امورتربیتی منطقه 16 آموزش و پرورش تهران، واحد فرهنگی زندان اصفهان و گروه تئاتر جوان مشهد.
داوران: مهدی فیروزان، سیدمهدی شجاعی، حسین جعفری.
«دومین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور»
زمان: 14 تا 22 آبان‌ماه 1365
بخش‌ها: - ویژه (2 نمایش)
مسابقه (6 نمایش)
جنبی (1 نمایش)
نمایش‌های شرکت‌کننده: 9 نمایش از جهاد دانشگاهی، دانشگاه‌های اصفهان، شهید باهنرکرمان، تربیت معلم زاهدان و بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی تهران (3 نمایش) و بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی و تئاتر تجربی دانشکده هنرهای زیبا و دانشگاه آزاد اسلامی کرمان
داوران: فرامرز حق‌شناس، مجید جعفری، مهدی رضابدلی.
«سومین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور»
زمان: 21 تا 30 آبان‌ماه 1366
دبیر: علی منتظری
بخش‌ها: مسابقه؛ 11 نمایش
تجربی؛ 3 نمایش
ویژه؛ 6 نمایش
نمایش‌های شرکت‌کننده: 21 نمایش از جهاد دانشگاهی دانشگاه‌های اصفهان، شهید باهنر کرمان، شهید بهشتی و دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی و دانشگاه هنر (2 نمایش)، امیرکبیر، علم و صنعت، تبریز، ارومیه، آزاد اسلامی کرمان، مرکز عالی علوم کاشان، مدرسه عالی علوم اراک، مجتمع دانشگاهی هنر، دانشکده هنرهای زیبا (6 نمایش)
تالارهای اجرای نمایش: مولوی، تالار مجتمع دانشگاهی هنر (فارابی)
چهارمین، پنجمین و ششمین دوره جشنواره تئاتر دانشجویان کشور در شهرستان‌های کاشان، مشهد و کرمان برگزار شد.
«چهارمین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور» (کرمان)
زمان: 21 تا 27 آبان‌ماه
بخش‌ها: مسابقه: 7 نمایش
میهمان: 1 نمایش
ویژه: 1 نمایش
نمایش‌های شرکت‌کننده: 9 نمایش از بخش فرهنگی جهاد دانشگاهی دانشگاه‌های اصفهان، شهید چمران اهواز، صنعتی امیرکبیر، آزاد اسلامی کرمان و مدرسه علوم اراک، مدرسه عالی تکنولوژی سمنان، مجتمع دانشگاهی هنر، دانشکده‌های هنرهای زیبا (2 نمایش)
«پنجمین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور» (مشهد مقدس)
زمان: 22 تا 27 اردیبهشت 1369
دبیر: عبدالرحیم قنوات
این دوره آثار داوری نشد.
نمایش‌های شرکت‌کننده: 7 نمایش از بخش فرهنگی جهاد دانشگاهی دانشگاه‌های علم و صنعت (2 نمایش)، شهید باهنر کرمان، شیراز (2 نمایش) و دانشکده هنرهای زیبا با همکاری بخش فرهنگی جهاد دانشگاهی (2 نمایش).
«ششمین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور» (کاشان)
دبیر: رضا عابدینی
این دوره همانند دوره پنجم جشنواره مسابقه نبوده و کارها مورد بررسی و داوری واقع نشدند.
نمایش‌های شرکت‌کننده: 12 نمایثش از بخش فرهنگی جهاد دانشگاهی دانشگاه‌های هنر (2 نمایش)، اهواز، تهران، کرمان، علم و صنعت، صنعتی شریف، اصفهان و دانشکده هنرهای زیبا (4 نمایش).
«هفتمین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور»
زمان: 22 تا 30 اردیبهشت ماه 1371
بخش‌ها: مسابقه؛ 14 نمایش
جنبی؛ 4 نمایش
در این دوره به همت آقای «علی منتظری»، دبیرخانه جشنواره تئاتر دانشجویان دائمی شد و دبیر دائمی آن آقای «تاجبخش فنائیان» شد.
هشتمین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور در اصفهان برگزار شد و دبیر آن آقای« فنائیان» بود.
«نهمین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور»
زمان: 3 تا 10 خردادماه 1373
دبیر: تاجبخش فنائیان
بخش‌ها: مسابقه: 18 نمایش
جنبی؛ 8 نمایش
داوران: محمود عزیزی، سعید کشن‌فلاح، ناصر آقایی، ابوالقاسم کاخی و فریدون علیاری.
نمایش‌های شرکت‌کننده: 26 نمایش از معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی واحدهای: تهران (3 نمایش)، کرمان، اصفهان، یزد، ارومیه، فارس و رسام هنر و دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای: بوشهر (2 نمایش)، تهران و مراکز تربیت معلم شهید مدرس سنندج و بلال حبشی و دانشکده‌های سینما تئاتر (4 نمایش) هنرهای زیبا (7 نمایش) و دانشگاه آزاد اسلامی با همکاری دانشگاه سینما تئاتر.
تالارهای اجرای نمایش: مولوی، فردوسی (دانشکده ادبیات دانشگاه تهران)، تالار شهید آوینی و سالن تجربه دانشکده هنرهای زیبا.
«دهمین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور»
زمان: 27 آبان تا 4 آذرماه 1374
بخش‌ها: مسابقه؛ 15 نمایش
جنبی؛ 7 نمایش
داوران: محمود عزیزی، ناصر آقایی، فریدون علیاری، فریندخت زاهدی
نمایش‌های شرکت‌کننده: 22 نمایش از جهاد دانشگاهی واحدهای: الزهرا، فارس و دانشگاه‌های علوم و فنون هوایی، امیر کبیر، علوم پزشکی سمنان، تربیت معلم سبزوار، شهید چمران اهواز، اصفهان و دانشکده‌های سینما تئاتر (3 نمایش)، صدا و سیما، هنرهای زیبا (6 نمایش) و دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک و دو گروه آزاد از اصفهان و بجنورد و موسسه آموزش‌های جهاد دانشگاهی
تالارهای اجرای نمایش: مولوی، فردوسی (دانشکده ادبیات دانشگاه تهران)، تالار شهید آوینی و سالن تجربه (دانشکده هنرهای زیبا)
«یازدهمین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور»
زمان: 30 آذر تا 7 دی‌ماه 1376
دبیر: سعید کشن‌فلاح
بخش‌ها: مسابقه؛ 14 نمایش
جنبی؛ 5 نمایش
ویژه: 7 نمایش
داوران: محمود عزیزی، ناصر آقایی، فریدون علیاری
نمایش‌های شرکت‌کننده: 26 نمایش از موسسه آموزش‌های جهاد دانشگاهی (2 نمایش)، جهاد دانشگاهی واحد فارس و تهران، دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای تهران، اراک، دانشگاه سراسری واحدهای صنعت نفت آبادان، علوم پزشکی تبریز، شهید بهشتی، تربیت مدرس الزهرا و مرکز اسلامی فیلمسازی، مرکز آموزش عالی سوره و دانشکده‌های سینما تئاتر (3 نمایش)، هنرهای زیبا (8 نمایش) و علمی کاربردی یزد.
«دوازدهمین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور»
زمان: 14 تا 23 اسفندماه 1377
دبیر: تاجبخش فنائیان
بخش‌ها: - مسابقه: رشته‌های تئاتری؛ کارشناسی ارشد تئاتر – کارشناسی تئاتر
- میهمان
نمایش‌های شرکت‌کننده: 42 نمایش
تالارهای اجرای نمایش: فارابی، مولوی، شهید آوینی، فردوسی (دانشکده ادبیات دانشگاه تهران)، سالن تجربه (هنرهای زیبا).
«سیزدهمین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور»
زمان: 7 تا 16 اسفندماه 1378
دبیر: تاجبخش فنائیان
بخش‌ها: مسابقه تخصصی: کارشناس ارشد تئاتر (5 نمایش)
کارشناس تئاتر (19 نمایش)
- مسابقه غیرتخصصی (16 نمایش)
- ویژه (3 نمایش)
- جنبی «تئاتر غیرایرانی» (7 نمایش)
نمایش‌های شرکت‌کننده: 5 نمایش از دانشکده‌های هنرهای زیبا (13 نمایش). سینما تئاتر (11 نمایش) و دانشگاه آزاد اسلامی (6 نمایش) و دانشگاه سراسری واحدهای تهران کرمان، شهید ستاری، الزهرا، صنعتی شریف (2 نمایش)، امیرکبیر، شهید چمران اهواز و شهرهای اراک، خمین، بوشهر، تبریز، همدان، سمنان، کاشمر، میبد، بندرعباس و مرکز آموزش فیلمسازی، دانشکده‌های سوره و فنی آزاد جنوب.
«چهاردهمین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور»
زمان: 15 تا 26 اسفندماه 1379
دبیر: تاجبخش فنائیان
بخش‌ها: - مسابقه تخصصی:
کارشناسی ارشد تئاتر
کارشناس تئاتر
- مسابقه غیرتخصصی
- ویژه
- جنبی
«پانزدهمین جشنواره تئاتر دانشجویان کشور»
زمان: 5 تا 12 خردادماه 1381
دبیر: سعید کشن‌فلاح
بخش‌ها: - مسابقه تخصصی؛ 29 نمایش
- مسابقه غیرتخصصی؛ 20 نمایش
- جنبی؛ 6 نمایش
- ویژه؛ 5 نمایش
تالارهای اجرای نمایش: مولوی، تجربه، هنر، سینما تئاتر، شهید آوینی، فارابی.
مروری بر دوره‌های پیشین جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران
دوره اول
دبیر: مریم وثوقی
نخستین دوره جشنواره تئاتر دانشگاهی در بهمن‌ماه سال 1376، با پیشنهاد اولیه اداره کل امور فرهنگی وزارت علوم تحقیقات و فناوری در قالب یک برنامه هفت‌روزه، در تالار شهید آوینی دانشگاه تهران به صورت یک بخش از شانزدهمین جشنواره تئاتر فجر برگزار شد.
دوره دوم
دبیر: حمیدرضا افشار (عضو هیئت علمی دانشگاه هنر)
دومین دوره جشنواره در بهمن‌ماه سال 1377، با هدف شناخت استعدادهای بالقوه دانشجویان و با همان شکل دوره اول با حضور 10 گروه، در قالب یک بخش از هفدهمین جشنواره تئاتر فجر برگزار شد.
دوره سوم
دبیر: آقای زارعی (دانشجوی موسسه آموزش عالی سوره تهران)
سومین دوره جشنواره، همزمان با هجدهمین جشنواره تئاتر فجر با همت و همیاری و برنامه‌ریزی دانشجویان فعال و علاقه‌مند به هنر نمایش و مشارکت مرکز هنرهای نمایشی، در تالار فارابی دانشگاه هنر و دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، در بهمن‌ماه 1378 با حضور 11 گروه نمایش صحنه‌ای برگزار شد. هیئت داوران این دوره عبارت بودند از «محمدرضا خاکی»، «خسرو خورشیدی» و «ایرج راد». در مراسم افتتاحیه این دوره، از برگزیدگان مسابقه نمایشنامه‌نویسی دانشجویان سراسر کشور نیز تقدیر به عمل آمد.
دوره چهارم
دبیر: امیر سالاری (دانشجوی موسسه آموزش عالی سوره تهران)
چهارمین جشنواره تئاتر دانشگاهی فجر، از 7 تا 16 بهمن‌ماه سال 1379، به عنوان جنبی نوزدهمین جشنواره تئاتر فجر با هدف جامه عمل پوشاندن به تعاریف ارائه شده از یک تئاتر دانشجویی، برگزار شد. در این سال، دانشجویان فعال عضو مجمع کانون‌های فرهنگی- هنری دانشجویان، مسئولیت برنامه‌ریزی امور محتوایی و اجرایی جشنواره را برعهده گرفتند. رشد کمی و کیفی جشنواره در این سال به اندازه‌ای بود که حدود 400 متن نمایشی به دبیرخانه جشنواره ارسال گردید از میان متون دریافت شده، تعداد 110 متن به مرحله بازبینی راه یافتند و در نهایت 26 نمایش، در سه بخش مسابقه، جنبی و ویژه در تالار فارابی، تالار نو و تماشاخانه مهر حوزه هنری، اجرا شد. در این دوره هیئت بازخوانی متون: «محمد چرم‌شیر»، «رحمت امینی»، «ناهید سپیدنامه» و هیئت بازبینی: «فرهاد آییش»، «شکرخدا گودرزی»، «افسر اسدی» و هیئت داوری: «محمدرضا خاکی»، «هایده حائری» و «اصغر همت» بودند. از برنامه‌های جنبی این دوره می‌توان به، برپایی کارگاه‌های آموزش بازیگری، مسابقه عکاسی و اولین دوره مسابقه نمایشنامه‌نویسی اشاره نمود.
دوره پنجم
دبیر: علیرضا نیکی (دانشجوی دانشگاه علم و صنعت)
زمان: 12 تا 22 بهمن‌ماه 1380
این دوره هم به عنوان زیرمجموعه بیستمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر اما با برنامه‌ریزی وسیع‌تری برگزار شد.
بخش‌ها: - مسابقه
بین‌المللی
ویژه؛ با موضوع گفت‌وگوی فرهنگ‌ها، ادیان، تمدن‌ها
نمایشگاه عکس
مسابقه نمایشنامه‌نویسی؛ دومین دوره
بحث آزاد پیرامون نمایش‌های اجرا شده
هیئت داوران: منصور ابراهیمی، محمدرضا خاکی
تالارهای اجرای نمایش جشنواره: فارابی، پلاتو مرکزی دانشکده سینما تئاتر، تالار تجربه دانشکده هنرهای زیبا مولوی، هنر
حامیان جشنواره: - اداره کل امور فرهنگی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
مجمع کانون‌های تئاتر دانشجویان سراسر کشور
سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران
مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها
فرهنگسرای هنر
شرکت تعاونی رجاء تنکا.
دوره ششم
زمان: 21 تا 28 بهمن‌ماه 1381
دبیر: سیدمحمد طباطبایی حسینی (دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی)
این جشنواره به صورت کامل از جشنواره بیست‌ویکم تئاتر فجر، استقلال یافت؛ همچنین نخستین دوره جشنواره‌های مناطق هم در پنج منطقه به مرکزیت دانشگاه‌های بوعلی‌سینای همدان، هنر اصفهان، فردوسی مشهد، مازندران (بابلسر)، شیراز برگزار شد.
بخش‌ها: - مسابقه؛ 23 نمایش
جنبی؛ 5 نمایش
بین‌الملل؛ 3 نمایش از فرانسه، کرواسی و عراق
پژوهش؛ کارگاه‌های آموزشی و سخنرانی
جلسات نقد و بررسی نمایش‌های اجرا شده
مسابقه عکاسی
هیئت داوران: احمد کامیابی‌مسک، قطب‌الدین صادقی، شیرین بزرگمهر، اصغر همت، سیما تیرانداز
تالارهای اجرای نمایش جشنواره: فارابی، مولوی، پلاتو مرکزی دانشکده سینما تئاتر، خانه هنرمندان ایران
حامیان جشنواره: - اداره کل امور فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
مجمع کانون‌های تئاتر دانشجویان کشور
دانشگاه هنر
بانک تجارت
دوره هفتم
زمان: 21 تا 30 بهمن‌ماه 1382
دبیر: کاوه امیری‌جاوید (دانشجوی تئاتر دانشکده سینما تئاتر - دانشگاه هنر)
به دلیل عدم برگزاری «شانزدهمین جشنواره تئاتر دانشجویی»، این جشنواره، به تنها «جشنواره تئاتر دانشگاهی» بدل شد.
بخش‌ها:
- مسابقه؛ 38 نمایش
بین‌الملل؛ 2 نمایش از یونان و کرواسی
خیابانی؛ اولین دوره
میهمان
علمی پژوهشی و جنبی
هیئت داوران: سعید کشن‌فلاح، بهزاد قادری، مسعود دلخواه، هما روستا، محمدباقر قهرمانی
مناطق پنج‌گانه به مرکزیت: تهران، زنجان، سمنان، اصفهان، یاسوج
تالارهای اجرای نمایش جشنواره: هنر، استاد سمندریان هنرهای زیبا، مولوی (اصلی و کوچک)، پلاتو مرکزی دانشکده سینما تئاتر
حامیان جشنواره:
- اداره کل امور فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات فناوری
مجمع کانون‌های تئاتر کشور
معاونت دانشجویی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبایی
خانه هنرمندان ایران
شبکه رادیویی تهران
زمان: 24 فروردین تا 3 اردیبهشت‌ماه 1384
دبیر: پیمان گلی (دانشجوی پیام نور تهران)
برگزاری این جشنواره از سال 1383 به سال 1384 موکول شد و به نام آن پسوند «ایران» اضافه شد
بخش‌ها:
- مسابقه صحنه‌ای
خارج از مسابقه
بین‌الملل
خیابانی
نمایشنامه‌خوانی (اولین دوره)
پژوهشی و بین‌الملل
نمایشنامه‌نویسی
چاپ کتاب
فیلم و سخنرانی
هیئت داوران: قطب‌الدین صادقی، سعید کشن‌فلاح، شیرین بزرگمهر، فرزان سجودی، محمود عزیزی.
مناطق پنج‌گانه به مرکزیت: تهران، ارومیه، گرگان، یزد و زاهدان
تالارهای اجرای نمایش جشنواره: هنر، مولوی (اصلی و کوچک)، پلاتو مرکزی سینما تئاتر، تالار استاد سمندریان، خانه هنرمندان ایران
حامیان جشنواره:
- اداره کل امور فرهنگی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
مجمع کانون‌های تئاتر کشور
معاونت دانشجویی- فرهنگی، دانشگاه علامه طباطبایی
خانه هنرمندان ایران
دوره نهم
زمان: 2 تا 9 اردیبهشت 1385
دبیر: ایرج محرمی (کارشناس ارشد تئاتر از دانشگاه هنر)
دبیرخانه جشنواره نهم، از زمان اختتامیه جشنواره هشتم -4 اردیبهشت 1384-، آغاز به کار کرد.
ایجاد سایت اینترنتی جشنواره، جمع‌آوری آرشیو از هشت دوره قبلی جشنواره و اسناد آن و حذف مرحله بازخوانی از جمله اتفاقاتی بود که در این دوره روی داد.
بخش‌ها:
- صحنه‌ای؛ 25 نمایش (یک نمایش بخش ویژه)
بین‌الملل؛ 6 نمایش از فرانسه، مکزیک، لهستان، مشترک ایران و ژاپن، مشترک ایران و فرانسه
خیابانی
نمایشنامه‌خوانی
نمایشنامه‌نویسی
مقاله‌نویسی و ترجمه
گرافیک و عکاسی تئاتر
فیلم و نشست‌های تخصصی
هیئت داوران: مجید سرنگی، سعید کشن‌فلاح، محمد متکلم، فریندخت زاهدی، مسعود دلخواه
هیئت داوران بخش نمایشنامه‌خوانی: نادر برهانی‌مرند، افشین خورشید‌باختری، اصغر همت
داوران بخش مقاله‌نویسی و ترجمه: شهرام زرگر، داود زینلو
مناطق سه‌گانه: جنوب، مرکز و شمال غرب، شمال و شرق به مرکزیت دانشگاه‌های هرمزگان، کردستان، گیلان.
تعداد آثار شرکت‌کننده از مناطق: 13 اثر
آثار شرکت‌کننده منطقه تهران، بعد از معرفی از سوی دانشگاه‌هایشان، توسط دبیرخانه مرکزی بازبینی شدند.
تالارهای اجرای جشنواره: پلاتو مرکزی سینماتئاتر، استاد سمندریان، مولوی (اصلی و کوچک)، صمیمی مفخم هنرهای زیبا، فارابی، کوچک نمایش (دانشکده هنر و معماری)
حامیان جشنواره: - وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
مجمع کانون‌های تئاتر دانشجویان کشور
مدیریت امور فرهنگی دانشگاه تربیت مدرس
سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
معاونت فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی
خانه هنرمندان ایران.
*عمده مطالب جشنواره‌های تئاتر دانشجویان جهاد دانشگاهی برگرفته از پایان‌نامه دوره کارشناسی آقای سیدحجت‌ا... سیدعلیخانی با عنوان «25 سال فعالیت تئاتر دانشگاهی تالار مولوی»، 1375، هنرهای زیبا می‌باشد. با سپاس از همکاری صمیمانه ایشان.
**اطلاعات بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی، توسط هومن زندی‌زاده- عضو ستاد اجرایی جشنواره دهم-، در اختیار نگارنده قرار گرفت که به این وسیله از ایشان تشکر می‌شود.