گروه قدرتمند در موسسه فدک باعث شد که مردم به تالار برای دیدن آثار دینی ما بیایند و تا مردم نیایند، مطمئناً در تئاتر کشور نیز تغییری نخواهد افتاد.
گروه قدرتمند در موسسه فدک باعث شد که مردم به تالار برای دیدن آثار دینی ما بیایند و تا مردم نیایند، مطمئناً در تئاتر کشور نیز تغییری نخواهد افتاد.
رضا آشفته:
مهدی متوسلی را با 16 سال سابقه تهیه کنندگی و نویسندگی نمایش"خورشید کاروان" می‌شناسیم. او در سال 85 نیز با سه نمایش، حضور خود را در صحنه بیشتر تثبیت کرده است.
در تابستان امسال از سوی موسسه فرهنگی فدک، نمایش"از خاک تا افلاک" به نویسندگی و تهیه کنندگی مهدی متوسلی و کارگردانی محمود فرهنگ و بازی اکبر عبدی و سیروس کهوری‌نژاد در تالار اصلی مجموعه تئاترشهر اجرا شد. همچنین در ماه مبارک رمضان نیز همین گروه، نمایش"اذان صبح" را در تالار وحدت با بازی عزت‌ا... مهرآوران، جلیل فرجاد و سیروس کهوری‌نژاد اجرا می‌کنند و در آینده نزدیک در جشنواره تئاتر رضوی، مهدی متوسلی به عنوان نویسنده و کارگردان نمایش"امام رضا(ع) " را ارائه خواهد کرد.
در یکی از صبح‌های مهرماه به دیدار مهدی متوسلی رفتم تا از نزدیک با شناسنامه کاری و دیدگاه‌هایش درباره تئاتر مذهبی آشنا شوم. او را در دفتر موسسه فرهنگی فدک واقع در خیابان 12 فروردین ملاقات کردم. کمی دیرتر از ساعت مقرر به دفترش آمد. یک دفتر معمولی با چند اتاق و تعداد اندکی کارمند(البته در ساعت 30/9 صبح) که بر دیوارهای آن عکس‌های قاب گرفته شده نمایش‌های"زخم مدینه"، از خاک تا افلاک و خورشید کاروان دیده می‌شد.
مهدی متوسلی هم برخلاف بسیاری از تحصیل کردگان معماری که سر از تخصص‌های دیگر درمی‌آورند، علاقه‌مند به نمایشنامه‌نویسی و تهیه‌کنندگی تئاتر شده است. او در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران، معماری خوانده است و درباره زمان علاقه‌مندی‌اش به تئاتر به نگارش نمایش"خلبانان" در دوره راهنمایی اشاره می‌کند و می‌گوید:«این نمایش در مسابقات مدرسه‌ای نیز جایزه گرفت. من خبردار شدم که گروهی خارج از مدرسه خودمان آن را کار کرده و برگزیده شده است.»
او بعدها در جنگ حضور می‌یابد و در زمان دانشجویی در دفتر ایثارگران دانشگاه تهران با عده‌ای از همرزمان و هم کلاسی‌هایش نمایش خورشید کاروان را در سال‌های 69 یا 70 اجرا می‌کنند. او متن‌ِ فوق را براساس نمایشنامه"هیهات من الزله" بازنویسی کرده بود. این نمایش مربوط به امام حسین(ع) می‌شد و به ارتباط یک راهب مسیحی با فرزندان و سر بریده امام حسین(ع) می‌پرداخت.
بعد از آن نیز مهدی متوسلی در سال‌های میانی دهه 70 نمایش زخم مدینه را بر اساس"روایتی دیگر" به قلم محمد اختیاری آماده اجرا کرد. این اجرا برای اولین بار با شکست رو به رو شد و پس از پنج یا شش بار به صحنه رفتن، از ادامه اجرا منصرف شدند. دو سال وقفه و چند بار بازنویسیِ متن باعث شد تا یک بار دیگر با گام‌های محکم‌تر در صحنه حضور بیابند. این بار زخم مدینه آمده بود که 8 سال پیاپی در ایام فاطمیه و درباره زندگی حضرت فاطمه(س) اجرا شود. همین پیگیری‌ها باعث شد تا در سال 84 و در زمانی که زخم مدینه به دلایلی از اجرای عمومی بازماند، هشت گروه مختلف در تالارهای نمایشی تهران با موضوع زندگی حضرت فاطمه(س) در ایام فاطمیه نمایش‌هایی را اجرا کردند.
مهدی متوسلی با نگارش از خاک تا افلاک با مضمون دفاع مقدس برای اولین بار به شکل حرفه‌ای از صفر تا صد یک متن را تجربه می‌کند. این متن در آغاز با کارگردانی حسین مسافرآستانه اجرا می‌شود و در سال 85 نیز محمود فرهنگ اجرای آن را به شکل حرفه‌ای‌تر پیگیری می‌کند.
بنا بر گفته تهیه کننده گروه تئاتر فدک، زخم مدینه نیز با کارگردانی حسین مسافرآستانه و سیدجواد هاشمی هشت سال پیاپی در تالارهای تهران اجرا شده است. خورشید کاروان نیز در ابتدا با کارگردانی آقای نورایی و پس از آن به کارگردانی حسین مسافرآستانه 16 سال در تهران و شهرستان‌های مختلف پیگیری شده است.
این نویسنده در سال 80 اذان صبح را با تاثیرپذیری از سریال امام علی(ع) نگارش می‌کند. همزمانی پخش سریال امام علی(ع) به کارگردانی داود میرباقری از تلویزیون مانع از اجرای آن در سال‌های قبل از 80 می‌شود. امسال همزمان با اجرای از خاک تا افلاک، گروه فدک اجرای اذان صبح را به مرکز هنرهای نمایشی و بنیاد رودکی پیشنهاد می‌دهد. اعلام آمادگی اندکی با تأخیر صورت گرفت و گروه در نهایت توانست با محمود فرهنگ برای اجرای آن در تالار وحدت و همزمان با شب‌های احیای ماه مبارک رمضان به توافق برسد. این کارگردان نیز با بهره‌گیری از افراد حرفه‌ای بر آن شد تا هر چه زودتر اذان صبح را با کیفیت هنری بالا و در شأن امام علی(ع) آماده کند. البته هنوز تا زمان نگارش این گزارش، نمایش مذکور به صحنه نیامده تا درباره برآورده شدن نیت آنان قضاوتی صورت گیرد.
مهدی متوسلی با اشاره به جمع شدنِ 40 هزار سپاه برای همکاری با امام علی(ع) برای مقابله مجدد با معاویه گفت:«این سوژه کاملاً متفاوت با آن چیزی بود که در سریال امام علی(ع) مشاهده کردم. می‌خواستم سوژه‌ای را برگزینم که برای اولین بار به حواشی زندگی امیرالمومنان(ع) پرداخته شود.»
تهیه کنندگی تئاتر
مهدی متوسلی که خود را تهیه کننده تئاتر معرفی می‌کند، درباره این که بخش مالی و امکانات صحنه‌ای از طرف مرکز هنرهای نمایشی و به واسطه انجمن نمایش کشور انجام می‌شود، توضیح داد:«اگر وظیفه تهیه کننده را پول دادن بدانیم، در این صورت مرکز هنرهای نمایشی تهیه کننده محسوب می‌شود. اما به نظر می‌رسد بنا بر تجربه‌ای که ما داریم، تهیه کننده وظایف دیگری هم دارد که باید انجام بدهد. در گذشته بخش مالی تهیه کنندگی مرکز هنرهای نمایشی و بخش زیادی از کار عملی آن کارگردان انجام می‌داد. امروز به شکل جدی گروه‌ها مستقل معرفی شده‌اند و همین باعث می‌شود که تهیه کننده نیز از جایگاه ویژه‌ای در ترکیب هر گروه نقش بازی کند. این نوع برخورد حرفه‌ای باعث می‌شود که گروه‌ها قدرت بگیرند. در تهیه کنندگی گروه‌ها بخش مدیریتی نقش اساسی را بر عهده می‌گیرد. متاسفانه در بودجه مرکز چنین پستی پیش‌بینی نشده است و این امر، مشکل ایجاد می‌کند. نبودن تهیه کننده و یا موسسه حمایت کننده در قراردادهای مرکز هنرهای نمایشی پیش‌بینی نشده است این مسئله باعث خواهد شد که کارگردان با فراغ بال به اتفاقات صحنه‌اش فکر کند و اصلاً دغدغه بودجه و قراردادهای عوامل را نداشته باشد. در موسسه فرهنگی فدک، تهیه کنندگی تئاتر به تهیه کنندگی سینما خیلی نزدیک شده است، مثلاً کارگردانی هیچ اطلاعی از میزان دستمزد بازیگران و دیگر عواملش ندارد. عوامل نیز طبق قرارداد دستمزد خود را دریافت می‌کنند. این تجربه بنا بر نظر مهدی متوسلی، خیلی موفق بوده است و به عنوان مثال اشاره به نام سیدجواد طاهری می‌کند که سال‌هاست در این گروه کار می‌کند و جلیل فرجاد و عزت‌ا... مهرآوران که برای اولین بار در نمایش اذان صبح بازی می‌کنند. می‌گوید که از این افراد بپرسید آیا به لحاظ مالی مشکلی را با تهیه کار داشته‌اند یا خیر؟!
او پیشنهاد می‌دهد که مرکز هنرهای نمایشی به طور جدی با مقوله تهیه کنندگی برخورد کند و در این خصوص ادامه داد:«شاید نبودن تماشاگر در تالارها بخش عمده‌اش به نبودن تهیه کننده در تئاتر برگردد. متاسفانه گروه‌ها به تماشاگر فکر نمی‌کنند. از سوی دیگر عده‌ای می‌پندارند که موفقیت گروه فدک برای جذب تماشاگر به این دلیل است که ما در ارتباط با ارگان و نهادهای دولتی اتوبوس اتوبوس تماشاگر به تالارها می‌آوریم؛ در صورتی که اصلاً این طور نیست. در واقع این اندیشه نادرست است.»
وی افزود:«تئاتر یک هنر گروهی است. گروه قدرتمند در موسسه فدک باعث شد که مردم به تالار برای دیدن آثار دینی ما بیایند و تا مردم نیایند، مطمئناً در تئاتر کشور نیز تغییری نخواهد افتاد. خورشید کاروان، اگر"خورشید کاروان" شد، تلاش ما نبود، بلکه حضور مردم بود. تایید مردم بود. گفته‌ها و صحبت‌های مردم بود. تبلیغ سینه به سینه‌ای که مردم از خورشید کاروان کردند، باعث شد که خورشید کاروان، خورشید کاروان شود. نه از طریق بیلبوردها و تبلیغات! ما آن چه که در نمایش دینی انجام دادیم، ایجاد و حفظ همدلی در سال‌های متوالی و پیاپی بوده است. این باعث موفقیت ما شده است. از سال 70 تا سال 78 عده‌ای به نتیجه می‌رسند که پیمان‌نامه مشترکی را امضاء کنند و با سرانگشت خونِ خود آن را تایید کنند. این نوع همدلی در تئاتر می‌تواند تحول ایجاد کند. اگر قرار باشد که هر کسی برای خود کار کند و هیچ کس هم دیگری را قبول نداشته باشد، آن وقت هیچ اتفاقی در عرصه هنرهای نمایشی کشور نمی‌افتد.»
موسسه فرهنگی فدک
گروه فدک همزمان با اولین اجرای خورشید کاروان در سال 70 شکل گرفت. افراد این گروه در سال 78 به این نتیجه می‌رسند که آن را به عنوان یک موسسه فرهنگی ثبت کنند. 40 نفر در آن سال از طیف‌های مختلف به موسسه فرهنگی فدک جذب شده بود که از میان آن‌ها با رأی اکثریت قاطع پنج نفر را به عنوان هیئت مدیره انتخاب کردند. مهندس عظیمی به عنوان رئیس هیئت مدیره و مهدی متوسلی، مهندس نوربخش، مهندس کیهانی و حسین مسافرآستانه به عنوان اعضای اصلی هیئت مدیره انتخاب شدند.
این موسسه فرهنگی در عرصه تئاتر کار می‌کند و در این 16 سال گروه فدک خورشید کاروان را هر سال در ماه‌های محرم و صفر در تالارهای تهران و شهرهای دیگر اجرا کرده‌اند. همچنین این موسسه از بدو تاسیس تاکنون به گروه‌های دیگری که در زمینه تئاتر مذهبی فعال بوده‌اند، مشاوره می‌دادند و در حد بضاعت امکاناتی را برای اجراهای آن‌ها مهیا می‌کردند. الان هم بنا را بر این گذشته‌اند که موسسه را به ستاد پشتیبانی آثار مذهبی تبدیل کنند. گروه‌ها و نویسندگان دلایلی برای نپرداختن به موضوع دینی دارند.
بنا بر نظر مهدی متوسلی، موسسه فرهنگی فدک می‌تواند این دلایل را شناسایی کند و در جهت رفع آن‌ها اقدامات لازم را انجام دهد. به این ترتیب ورود افراد به عرصه تئاتر دینی بیشتر از گذشته خواهد شد. آن‌ها همچنین در صدد هستند که در سطح فراگیر به مشکلات تئاتر کشورمان بپردازند و اقدامات وسیع‌تری برای توسعه تئاتر انجام دهند.