در بخش مقالات خارجی 95 خلاصه مقاله به دست ما رسید که بخش عمده‌ای از آن نیز نوشته محققان برجسته نام آشنای تئاتر جهان است. در همین بخش 10 مقاله را برای ارائه در سمینار پذیرفتیم و 25 مقاله را برای چاپ در کتاب انتخاب کردیم.
در بخش مقالات خارجی ۹۵ خلاصه مقاله به دست ما رسید که بخش عمده‌ای از آن نیز نوشته محققان برجسته نام آشنای تئاتر جهان است. در همین بخش ۱۰ مقاله را برای ارائه در سمینار پذیرفتیم و ۲۵ مقاله را برای چاپ در کتاب انتخاب کردیم.
نیلوفر رستمی:
اشاره:
مجید سرسنگی، مدیر گروه آموزشی هنرهای نمایشی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران، در حال حاضر دبیر اولین سمینار بین‌المللی(بخش پژوهش و انتشارات مرکز هنرهای نمایشی) با عنوان"تئاتر و دین" است.
این سمینار با هدف گسترش تعامل و تقابل تئاتر و دین در گستره بین‌المللی در روزهای 16 و 17 دی ماه در تهران برگزار می‌شود. در این خصوص با مجید سرسنگی گفت‌وگویی انجام دادیم.
انگیزه‌تان برای تشکیل چنین سمیناری در سطح بین‌المللی چه بود؟ تا به حال مرکز هنرهای نمایشی سمیناری با موضوع دین و نمایش به شکل بین‌المللی نداشته است!
یکی از رویکردهای جدید به تئاتر، توجه به بخش پژوهش تئاتر است که خوشبختانه در سال‌های اخیر در دانشکده‌های تئاتر و در دوره جدید ریاست مرکز هنرهای نمایشی به موضوع پژوهش در تئاتر توجه خوبی شده است. این سمینار را نیز باید در راستای توجه به همین موضوع نگاه کرد. مدت‌ها پیش، از سوی بخش پژوهش و انتشارات برگزاری سمینارهای تخصصی در طول سال پیشنهاد شد که قرار شد در سال، دو سمینار در سطح داخلی و بین‌المللی برگزار شود. سمینار داخلی آن که با عنوان تئاتر ملی در دانشگاه تهران برگزار شد، اما در سطح بین‌المللی به نظر می‌رسد که با توجه به اولویت‌های فرهنگی کشور بهتر است موضوع اولین سمینار تئاتر و دین باشد که خوشبختانه موضوع سمینار نیز توسط شورای پژوهشی مرکز تصویب شد.
استقبال از برگزاری چنین سمیناری به چه شکل بوده؟ از چه کشورهایی مقالات فرستاده شده و تا به حال چند مقاله جمع‌آوری شده است؟
خوشبختانه استقبال خیلی خوبی از سمینار شد. واقعیت این است که خود ما هم انتظار چنین استقبالی را نداشتیم. از داخل و خارج، پژوهشگران زیادی برای شرکت در این سمینار اظهار علاقه‌مندی کرد. در بخش مقالات خارجی 95 خلاصه مقاله به دست ما رسید که بخش عمده‌ای از آن نیز نوشته محققان برجسته نام آشنای تئاتر جهان است. در همین بخش 10 مقاله را برای ارائه در سمینار پذیرفتیم و 25 مقاله را برای چاپ در کتاب انتخاب کردیم. همچنین در بخش مقالات ایرانی حدود 25 خلاصه به دست ما رسید. از این تعداد 12 مقاله را برای ارائه در سمینار انتخاب کردیم و 5 مقاله نیز برای چاپ در کتاب در نظر گرفته شدند. ما برای این سطح علمی سمینار را به کیفیت قابل قبولی برسانیم، داوران سمینار نیز در بخش مقالات خارجی در سطح بین‌المللی انتخاب کردیم. به این ترتیب دکتر ناظرزاده کرمانی از ایران، پروفسور ماروین کارلسون از امریکا و پروفسر راوی چاتورودی از هند مقالات را خواندند. همچنین داوران بخش مقالات داخلی نیز به ترتیب دکتر فرزان سجودی، دکتر محمدعلی خبری و نصرا... قادی بودند. به هر حال استنباط خود من این است که حداقل در حوزه تئاتر این سمینار، اولین سمیناری است که در سطح علمی و با مشارکت وسیعی از پژوهشگران برگزار می‌شود که امیدوارم به مبنای خوبی برای برگزاری سمینارهای آتی شود.
در حالی که 95 مقاله از کشورهای دیگر دریافت شده، از کشور خودمان فقط 25 مقاله به سمینار رسیده! این اختلاف چه معنایی می‌دهد؟
اختلاف معنادار و به اعتقاد من اختلاف درستی است. این اختلاف نشان می‌دهد که در کشور ما چندان به مسأله پژوهش توجه نشده است و تعداد محققان ما در این حوزه محدود است و تعداد علاقه‌مندان برای شرکت در سمینار نیز محدودتر است. سنت پژوهش در دنیا نهادینه شده است. در طول سال چندین سمینار پژوهشی تئاتر در جهان برگزار می‌شود اما در کشور ما چون پژوهش و تحقیق کاری محدود بوده، طبیعی است که تعداد شرکت کنندگان داخلی در سمینار هم اندک باشد. ولی چنین موضوعی از جهت جذابیت‌های درونی که دارد از سوی کشورهای دیگر مورد استقبال خوبی واقع شده است.
جای پژوهشگران صاحب نام ایرانی در حوزه تئاتر در این سمینار خالی است. در حالی که وجود آن‌ها در مقابل با صاحب‌نظران غیر ایرانی ضروری به نظر می‌رسد.
ما تلاش خودمان را کردیم. یعنی فراخوان سمینار را از طریق رسانه‌ها منتشر کردیم و برای بسیاری از محققانی که فکر می‌کردیم توانایی ارائه مقاله و شرکت در سمینار را دارند به شکل ویژه دعوت‌نامه ارسال کردیم. به هر حال طبیعی است که به دلایل متعددی خیلی از محققان نتوانستند در این سمینار شرکت کنند، از جمله به دلیل فشار و حجم کارهایشان و تعهد قبلی به یک سری دعوت و یا اصلاً علاقه‌ای به موضوع سمینار نداشتند؛ چون خیلی از محققان برجسته ما در این حوزه فعالیتی ندارند. به هر حال ما تمام تلا‌ش‌مان را برای شرکت کردن محققانمان در این سمینار کردیم. آن چه که فعلاً به دست ما رسیده، بضاعت ما در این حیطه را نشان می‌دهد.
از برنامه‌های فرعی و اصلی سمینار بگویید؟
مهمترین برنامه سمینار که خواندن مقالات است، طی دو روز 16 و 17 دی ماه در خانه هنرمندان توسط محققان خوانده می‌شود. علاوه بر آن یک سری فعالیت چاپی داریم، کتاب دو زبانه‌ای از مجموع خلاصه مقالات قبل از سمینار چاپ و منتشر می‌شود. در روزهای سمینار مجموعه‌ای از مقالات معتبر در حوزه پژوهش دین و نمایش که برگرفته از مجلات خارجی بوده در یک جلد کتاب در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. در پایان سمینار نیز کتابی حاوی تمامی مقالات سمینار به شکل کامل منتشر می‌شود. در کنار این‌ها تعدادی نمایش‌های مذهبی، سننتی و آئینی اجرا می‌شود به منظور آشنایی محققان خارجی با گونه‌های نمایشی ایرانی که در واقع به شکل عملی نیز دیداری از تئاترهای سنتی و آئینی ما داشته باشند. تا به حال دو مجلس تعزیه، پرده‌خوانی و یک نمایش دیگر که هنوز قطعی نشده در طول این دو روز اجرا خواهد شد. ضمناً اگر بتوانیم کتابی از مجموع عکس‌های تعزیه چاپ خواهیم کرد که البته این موضوع در حال بررسی است. همچنین تصمیم داریم که با هماهنگی دانشگاه‌ها برنامه‌هایی برای اساتید و محققان به شکل ورک شاپ یا سخنرانی در دانشگاه‌های تئاتری برگزار کنیم.
این ورک شاپ به چه صورت خواهد بود؟
ما فعلاً منتظریم که آمدن اساتید قطعی شود، بعد تصمیم داریم غیر از روزهای اصلی سمینار که همان 16 و 17 دی ماه است، برای محققان و اساتیدی که چند روز دیگر اضافه در ایران خواهند ماند با هماهنگی دانشگاه‌ها برنامه‌های ویژه‌ای برای آن‌ها ترتیب دهیم. مثلاً به دیدن دانشگاه‌های ما بروند تا هم دیداری از فضای علمی ما و هم گفت و شنودی با اساتید و دانشجویان داشته باشند.
به نظرتان این سمینار چه ماحصل و نتایجی برای جامعه تئاتری در پی خواهد داشت؟
طبیعتاً این سمینار بستری برای تولید علم در حوزه نمایش و دین می‌شود و بعد آشنا شدن متفکران ایرانی با آرای متفکران خارجی و بالعکس و در نتیجه یک تبادل نظر در حوزه دین و نمایش به شکل بین‌المللی صورت می‌گیرد. در ضمن ما از طریق این سمینار می‌توانیم یک نمای کلی از موضوع تئاتر و دین در گستره وسیعی از جغرافیا داشته باشیم؛ چرا که مقالات طوری انتخاب شده‌اند که گستره وسیعی از جهان را در برمی‌گیرند. ما از آمریکا، کانادا، کشورهای اروپایی، آسیایی و آفریقایی مقاله داریم. تنوع مقالات باعث می‌شود که اِشراف و اطلاع ما نسبت به دین و تئاتر گستره جهانی داشته باشد. من مطمئنم که این سمینار مبنا و پایه خوبی برای تحقیقات و پژوهش‌های مفصل‌تری در آینده از این موضوع خواهد شد و ضمناً از آن جا که ما کشوری مذهبی هستیم، شاید از طریق همین سمینار بتوانیم به تعریف درستی از تئاتر دینی برسیم.
چه نهادهایی به غیر از مرکز هنرهای نمایشی در برگزاری سمینار مشارکت مادی و معنوی دارند؟
فعلاً دانشگاه تهران از طریق پشتیبانی و حمایت علمی در برگزاری این سمینار مشارکت دارد. خانه هنرمندان به خاطر در اختیار گذاشتن فضا مشارکت دارد و دفتر انتشارات و پژوهش مرکز هم گرداننده اصلی این سمینار است. ما سعی می‌کنیم تا زمان برگزاری سمینار مشارکت جاهای دیگر را هم جلب کنیم، اما فعلاً این سه مرکز با همکاری یکدیگر قرار است که این سمینار را برگزار کنند.
برای جلب مخاطبان به شرکت در سمینار چه کارهایی انجام دادید؟ از آن جا که بسیاری از محققان دینی ما اصلاً تئاتر را نمی‌شناسند یا علاقه چندانی به آن ندارند و بالعکس محققان تئاتری که رابطه‌ای با پژوهش دینی ندارند، به نظرم دعوت از این دو گروه برای جلب علاقه و همکاری‌های بعدی نقش مهمی می‌تواند داشته باشد.
یکی از راه‌های اطلاع رسانی است که انشاءا... با قوت انجام می‌گیرد. به شکلی که چه کسانی که در حوزه پژوهش دین فعال هستند و کسانی که در حوزه پژوهش تئاتر از وجود چنین سمیناری مطلع شود. ضمن این که لیستی از اسامی صاحب‌نظران، متفکران و کسانی که صاحب اثری در این دو حوزه هستند در حال تهیه است که از آن‌ها برای شرکت در سمینار دعوت به عمل می‌آید.
ظاهراً شبکه چهار سیما نیز در امر اطلاع رسانی حضور دارد، چند روز پیش این مطلب را از مهرداد رایانی‌مخصوص شنیدم.
بله، قطعاً صدا و سیما نیز یکی از امکان‌های خوب اطلاع رسانی در این باره است، اما فعلاً ما در مرحله گرفتن مقالات هستیم و انشاءا... در زمان‌های بعدی با هماهنگی صدا و سیما و ارگان‌های دیگر اطلاع رسانی صورت می‌گیرد.
آیا به محققان داخلی و خارجی برای شرکت و ارائه مقاله در سمینار، هزینه یا به عبارتی حق‌التحریری هم پرداخت می‌شود.
بله مطابق عرف سمینارها به عنوان حق‌التحریر یا پرداخت هزینه شرکت در سمینار به اساتید و محققان مبلغی پرداخته می‌شود.
داوران بخش داخلی به چه اعتباری انتخاب شدند؟
این آقایان به اعتبار این که اعضای شورای پژوهش مرکز هنرهای نمیاشی هستند، برای داوری در سطح داخلی هم انتخاب شدند.