گزارشی تحلیلی از انتشار دو کتاب و کاتالوگ در سیزدهمین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان اصفهان

رضا آشفته:
سنت زیبایی همزمان با برگزاری جشنواره‌های تئاتر وابسته به مرکز هنرهای نمایشی دارد شکل می‌گیرد و آن، انتشار چند جلد کتاب، همزمان با برگزاری یک جشنواره تئاتر است.
این روزها که سیزدهمین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان در اصفهان در حال برگزاری است، همزمان با آن دو جلد کتاب و کاتالوگ جشنواره از طرف انتشارات نمایش چاپ و در محل برگزاری جشنواره برای اولین بار بین علاقه‌مندان توزیع شده است.
"پرواز پروانه خیال" که مجموعه نوشتارها درباره تئاتر کودک و نوجوان است، به کوشش منوچهر اکبرلو گردآوری و منتشر شده است. علاوه بر این کتاب، یک مجموعه‌ای شامل"پنج نمایشنامه" (برای کودکان و نوجوانان) منتشر شده که در آن آثاری از اردشیر صالح‌پور(سوسکه پری)، چیستا یثربی(قصه آن که رفت...)،‌ محمد برومند("مردان خورشید" و "کاکلی") و محمدرضا یوسفی(دیگ جادو) دیده می‌شود.
کاتالوگ جشنواره سیزدهم نیز از سیر تا پیاز این جشنواره را در اختیار مخاطب آن می‌گذارد. این مجموعه نیز توسط گروهی از فعالان عرصه مطبوعات‌ چاپ و منتشر شده است. حضور فروغ سجادی(سردبیر)، مهرداد ابوالقاسمی(دبیر تحریریه)، مجید امرایی(مدیر اجرایی و هماهنگی)، سمیه قاضی‌زاده(مترجم) و شکوفه هاشمیان(عکاس) دلالت بر حرفه‌ای بودن یک نشریه خواهد کرد. در این کتاب، علاوه بر نقل پیام‌های مسؤولان، معرفی گروه‌های داخلی و خارجی به دو زبان فارسی و انگلیسی، مروری بر 12 دوره قبلی جشنواره تئاتر کودک و نوجوان نیز چاپ شده که بازتاب مطلوبی از چند و چون این جشنواره ضروری و مهم و در عین حال فراموش شده ارائه می‌کند.
کتاب"پرواز پروانه خیال" به دو بخش عمده تقسیم می‌شود؛ بخش اول شامل نوشتارها(25 مقاله از دست‌اندرکاران تئاتر کودک و نوجوان) و بخش دوم شامل پژوهش‌ها(2 عنوان) می‌شود. در بخش اول می‌توان نام گروهی از بهترین فعالان تئاتر کودک و نوجوان و موضوعات قابل تأملی را مشاهده کرد. بدیهی است که مرجع و منبع مناسب برای تئاتر کودک و نوجوان کمتر در دسترس است و هر چه در این زمینه تألیف و ترجمه شود به تدریج برآیند مطلوبی بر وضعیت صحنه‌ای و اجرایی آن خواهد گذاشت. مطمئناً وقتی افراد بیشتری بر تئاتر کودک و نوجوان مسلط شوند، به تدریج شاهد رشد و شکوفایی این گونه مهم نمایشی خواهیم بود.
رحمت امینی، منوچهر اکبرلو، نغمه ثمینی، منصور خلج، حسن دولت‌آبادی، داوود کیانیان، اردشیر صالح‌پور، محمدرضا شمس، محمود فرهنگ، امیر مشهدی‌عباس، چیستا یثربی و محمدرضا یوسفی از جمله فعالان تئاتر کودک و نوجوان بوده‌اند که به طور پیوسته یا ناپیوسته در این عرصه حضور داشته‌اند.
همچنین در این مجموعه نام عباس جهانگیریان(پژوهشگر)، آناهیتا غنی‌زاده(پژوهشگر)، یدا... وفاداری،‌ عباس شادروان(بازیگر و مترجم) و امیرکیکاووس بالازاده(پژوهشگر) دیده می‌شود.
موضوعاتی مانند"بهره‌گیری از بن‌مایه‌های اساطیری در تئاتر کودک و نوجوان" (امیرکیکاووس بالازاده)، "تکنیک‌ فاصله‌گذاری برای نمایش نوجوانان" (جواد رضائیان)، "نقش بازدارنده نمایش در رویاپردازی‌های مخرب کودکان" (حمید قاسم‌زادگان جهرمی)، "آیا عنصر روایت در ادبیات کودکان مانع اقتباس از این آثار در نمایشنامه است" (شکوفه ماسوری) و"تئاتر درمانی و جایگاه آن در تئاتر دانش‌آموزی" (چیستا یثربی) نیز در نوع خود از تازگی و بداعتی برخوردار است که می‌تواند زمینه تفکر را درباره زمینه‌های مختلف تئاتر کودک و نوجوان فراهم کند.
در بخش پژوهش، سمیه اسلامی کیاسری به معرفی یک پژوهش از سیدعلی کاشفی خوانساری تحت عنوان"فهرستگان نمایش کودک و نوجوان" می‌پردازد.
در این بخش منوچهر اکبرلو"کتاب‌نامه توصیفی نمایشنامه‌های کودک و نوجوان منتشر شده در ایران، از آغاز سال 1380 تا شهریور ماه 1385" را منتشر کرده است. با مروری براساس نویسندگان درج شده در این پژوهش(عبدالحی شماسی، سیدحسین فدایی‌حسین، منوچهر اکبرلو، اسماعیل همتی، میترا کریم‌خانی، مریم شهیدی، سیمین امیریان،‌ محمدرضا یوسفی، زهرا رفیعی، پروین قائمی، یدا... کریمی، علیرضا شماسی، داوود کیانیان، اردشیر صالح‌پور، سعید تشکری، سیدمهدی شجاعی، جواد ذوالفقاری، آزاده پورمختار، محمود فرهنگ، محمدحسین ناصربخت، حمید قلعه‌آمیز، بهرام صادقی‌مزید، حسن دولت‌آبادی، کاظم برغمدی و...) درمی‌یابیم که نه تعداد نویسندگان فعال و حرفه‌ای در این عرصه زیاد است و نه متن‌های چشم‌گیر و مشهوری از اینان تاکنون به صحنه آمده است. شاید در بین این متن‌ها، عنوان‌های قابل تأمل و مطلوبی هم باشد، اما از آن جا که اجرای تئاتر کودک و نوجوانان به طور پیگیر مطرح نمی‌شود، از بروز چنین متونی نیز در سطح حرفه‌ای جلوگیری می‌‌گردد.
آن چه منوچهر اکبرلو در مقدمه پژوهش خود یادآوری می‌کند، قابل تأمل است. به عنوان مثال بخوانید:«کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در عرصه انتشار نمایشنامه‌های کودک و نوجوان حضور ندارد.
در بخش خصوصی فقط چند ناشر فعالیت می‌کنند که"عابد"، "آشنایی" و"قطره" از جمله این ناشران هستند.
گردآورنده این مجموعه، جز چند مورد، تمامی نمایش‌های کودک و نوجوان اجرا شده چند سال اخیر در سالن‌های رسمی شهر تهران را دیده است؛ جداً نمایش‌ها ضعیف و سبک بوده‌اند. نمایش‌هایی که از متون قابل قبولی برخوردار بوده‌اند، اما هیچ کدام امکان انتشار نیافته‌اند.
برخی نویسندگان هستند که از نظر کمی، عناوین زیادی را منتشر ساخته‌اند، اما اثر شاخصی در مجموعه آثار آنان یافت نمی‌شود.
در زمینه انتشار نمایشنامه، بیشتر آثار، متعلق به ناشران دولتی و وابسته به آموزش و پرورش هستند. مشخصاً‌ انتشارات مدرسه و تربیت در این زمینه فعالیت می‌کند.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در عرصه انتشار نمایشنامه‌های کودک و نوجوان حضور ندارد.»
موارد فوق هر یک به عنوان یک تیتر، قابلیت‌ بررسی به صورت مقاله و یادداشت را داردتا از طریق رسانه‌های جمعی با تأکید بر این موضوعات، با کمی و کاستی‌های موجود مقابله شود. مطمئناً نقد و نظر آدم‌‌ را به خواست و تفکر وامی‌دارد تا نسبت به نواقص موجود و ضررهای احتمالی، آگاهانه‌تر برخورد کند. اگر امروز نسبت به عواقبِ مسکوت ماندن و مهجوریت تئاتر کودک و نوجوان آگاهانه وارد عمل نشویم، در درازمدت شاهد بسیاری از نابهنجاری‌ها خواهیم بود که ریشه در کم توجهی به فرهنگ‌سازی و بالا بردن سطح فرهنگ عمومی در دوران کودکی و نوجوانی دارد.