جشنواره استانبول، جشنواره نمایش‌های مشترک

گردآوری و ترجمه: حسین شاکری

 معرفی:
جشنواره بین‌المللی تئاتر استانبول، تلاش می‌کند تا گروه‌های تئاتری و بازیگران زن و مرد پیشگام در سراسر دنیا را برای معرفی به مخاطبان تئاتری ترکیه به استانبول آورد.
این جشنواره از سال 1989 تا 2002، هر ساله از 17 می تا 4 ژوئن برگزار شده است.
جشنواره استانبول شامل کارگاه‌های آموزشی، سمینارها، همایش‌ها و نمایشگاه‌های گوناگون است.
از سال 2002 به بعد، جشنواره هر دو سال یک بار، برای اجرا در مکان‌های روباز و سربسته در سراسر شهر، برنامه ریزی شد. هدف عمده جشنواره، معرفی کمپانی‌های تئاتری، بازیگران و اقتباس‌های برجسته به مخاطبان جدید و نیز دمیدن روحی تازه به تئاتر ترکیه در هر سال است. طی چهارده سال گذشته، صدها کارگردان، آهنگساز، بزرگان حرکات موزون و ... در این جشنواره شرکت کرده اند. از این میان می‌توان به افرادی چون:
«جورجیو استرلر»، «یوری لیوبیموف»، «رابرت ویلسون»، «هینر گوبلز»، «پینا باوش»، «ساشا والتز»، «تئودورز ترزوپولوس»، «ریچار ایر»، «یان هولم»، «مارتین ووتک»، «آندر ویلیامز»، «دمیتریش پاپاینونو»، «جان کرسنیک»، «اسماییل ایوو»، «هانا شیگولا»، «ویلم دافو»، «دومینیک ساندا»، «ایزابل روسلینی»، «تاداشی سوزوکی» و .... اشاره کرد.
این جشنواره نه تنها از گروه‌های تئاتری برای شرکت در این جشنواره دعوت می کند، بلکه برای حمایت از کمپانی‌های تئاتری و هنرمندان ترکیه جهت تثبیت خود در جامعه جهانی، تمرکز خود را بر کارهای مشترک گذاشته است. تاریخ نخستین اجرای چنین کار مشترکی به سال 1997 باز می‌گردد که در آن هنرمندان ترکیه و یونان نمایش «تریلوژی هیراکلس» را به کارگردانی تئودورز ترزوپولوس روی صحنه بردند. این نمایش پس از اجرا در جشنواره، در آتن و نیز در همایش «درام کهن دلفی» اجرا شد و سپس برای شرکت در دومین المپیک تئاتری، دعوت شد. نمایش «روزهای پیشین: مرگ، تباهی و نابودی» «رابرت ویلسون»، دیگر کار مشترکی بود که در جشنواره به صحنه رفت. «نفرین آهوان»، «دمرول و آزریل»، «عاشورا»، «خانه راحت»، «ادیپوس کجاست»، «خاور نزدیکی که به آن باور داریم» و «ادیپوس در تبعید» دیگر اجراهای مشترکی بودند که ضمن حضور در جشنواره، در مراکز متعدد فرهنگی اروپا روی صحنه رفتند.
در سال 2002 به مناسبت صدمین سال تولد «ناظم حکمت»، جشنواره بین‌المللی استانبول، نخستین تولید تئاتری خود با نام «در ستایش ناظم» را با گرد آوری تعداد زیادی از نام‌های مطرح تئاتر ترکیه، اجرا کرد.
این جشنواره همچنان به تولید آثار مشترک و اجرای آنها ادامه می دهد؛ هرچند از سال 2004 تمرکز خود را بر «تئاتر جوان» قرار داده است تا مکانی برای رویارویی‌های جدید ایجاد کرده و مشوقی برای هنرمندان تازه وارد باشد. کارگردانان فعال و حرفه‌ای تئاتر ترکیه و نیز طراحان حرکات موزون در اجراهایشان، فرصتی مغتنم را برای این دوره از جشنواره، ایجاد کردند: آنان توانستند تولیدات خلاقانه خود را بر صحنه برده و خودشان را مطرح کنند. سپس هشت نمایش از این میان انتخاب و برای شرکت در چهاردهمین جشنواره بین‌المللی تئاتر استانبول، دعوت شدند.
از سال 1997 تاکنون، هنرمندان ترکیه‌ای و بین‌المللی و نیز نمایش نامه نویسان مختلف، جوایز متعددی را به عنوان حامیان تداوم تئاتر، دریافت کرده اند. چنین جایزه معتبری هر سال به دو تن تعلق می‌گیرد. در میان هنرمندانی که این «جایزه افتخاری» را در سالیان گذشته دریافت کرده‌اند می‌توان به نام‌هایی چون «یلدیز کنتر»، «جورجیو استرلر» و «ملی سودیت آندی»، «یوری لیبیموف و نکدت مافی آیرال»، «رابرت ویلسون و جنکو ارکال»، «پینا باوش و سونکار گونگر» و نیز «تئودورز ترزوپولوس» اشاره کرد.
جشنواره بین‌المللی تئاتر استانبول در 11 می سال 2006، پانزدهمین دوره خود را برگزار کرد.

 آخرین دوره:
آخرین دوره این جشنواره، همزمان با چهارمین دوره المپیک تئاتری در 11 می و به همت موسسه فرهنگ و هنر استانبول، در موزه «هاگیا ایرن» برگزار شد.
در این مراسم رییس المپیک بین‌المللی تئاتر، «تئودورز ترزوپولوس»، طی سخنانی هدف این المپیک را ایجاد گفتگو در میان فرهنگ‌ها و گذشته و حال عنوان کرد و تم اصلی جشنواره استانبول و المپیک تئاتری این دوره را «در ورای مرزها» دانست و گفت: « بیایید تا با یکدیگر کار کنیم و از ورای مرزها عبور کنیم.»
در این مراسم، همچنین «جورج ولگاراکیس»، وزیر فرهنگ یونان، و نیز «آتیلا کاک»، وزیر فرهنگ و توریسم ترکیه، بر نقش فرهنگ و هنر در توسعه بین جوامع، تاکید کردند.
در این سال، «جایزه افتخاری» جشنواره نیز به «پیتر بروک»، کارگردان نامی و «منیر اوزکول»، یکی از پیشکسوتان تئاتر ترکیه تعلق گرفت. هرچند در این افتتاحیه «پیتر بروک» حضور نداشت، اما در طول جشنواره، وی کارگاه‌های آموزشی برگزار کرده و سخنرانی‌هایی نیز انجام داد.
آغازگر آخرین دوره جشنواره استانبول، اجرای نمایش «ایرانیان» (Persians) به کارگردانی خود «ترزوپولوس» بود که طبق روال با هنرمندی مشترک هنرمندان ترکیه‌ای و یونانی همراه بود.
این دوره از جشنواره، دو هفته به طول انجامید و طی آن 60 نمایش از ده کشور اجرا و 14 برنامه جنبی در آن برگزار شد.

 برنامه‌های جنبی آخرین دوره:
در این دوره از جشنواره استانبول، کارگاه‌های آموزشی با عناوینی چون «کاربرد بدن در تئاتر کهن» توسط «تئودورز ترزوپولوس»، «مکانیک زیستی در تئاتر» توسط «آلکسی لوینسکی»، «پیتر بروک» و کارگردانان جوان، «شکسپیر بالبداهه» توسط «بروس میر»، «کمدی دلارته» توسط «فروچیو سولری» و نیز «روش سوزوکی» توسط «گروه هنرهای نمایشی شوزوکا» برگزار شد.
از دیگر برنامه‌های این دوره از جشنواره می‌توان به همایش‌هایی با عناوین «جایگاه روایت در تئاتر»، «آنتونن آرتو: خود تبعیدی و نمایش خود تبعیدی» و «تئاتر پیتر بروک بر پرده» و همچنین سخنرانی «پیتر بروک» اشاره کرد.
از دیگر برنامه‌های جنبی این جشنواره در پانزدهمین دوره خود، می‌توان به «مروری بر تئاتر فرانسه»، «یادبود ساموئل بکت»، «شکسپیر: میهمان اجتناب ناپذیر جشنواره‌ها»، «بخش تئاتر جوان» «گرامیداشت موتزارت و لورکا» اشاره کرد.

منبع: www.Iksv.org