در حال بارگذاری ...

نگاهى به آیین هاى سوگوارى و شبیه خوانى در کرمانشاه

از آیین هاى بسیار قدیمى ماه محرم در کرمانشاه تعزیه خوانى است تعزیه به عنوان "پدیدار مذهبى و آیینى نمایش اصیل" از دیر باز در کرمانشاه مانند دیگر نقاط ایران رواج داشته است .

ایرنا: از عاشوراى سال۶۱ هجرى تا امروز قریب۱۴۰۰ سال مىگذرد، گذر بیش از یک
یک هزاره از این مصیبت جاودانه تاریخ ، از تلالو، جلوه و عمق عاشورا نه
تنها نکاسته که برعکس هر ماه و سالى که مىگذرد عاشورا قلمروى گسترده تر و
عمقى بیشتر مىیابد.
دهه نخست محرم هر سال روزهایى است که مردم همه سیاه پوش با چهره هاى
غمزده و چشمان اشکبار به خیابانها و میدانها مىآیند و با صداى زنجیر و
سنج و طبل و شیپور مظلومیت ابا عبدالله الحسین (ع ) و یاران با وفایش را
فریاد مىکنند.
در کرمانشاه این کهن شهر مذهبى و شیعه نشین غرب کشور برپایى آیین هاى
ویژه ماه محرم نمادى از عمق ارادت و عشق مردمان این خطه به خاندان عصمت
و طهارت بویژه ابا عبدالله الحسین (ع ) است .
با آغاز ماه محرم کوچه و بازار شهر کرمانشاه یکپارچه سیاهپوش مىشود و
ماتمى غریب در دلهاى مردم موج مىزند.
از آیین هاى بسیار قدیمى ماه محرم در کرمانشاه تعزیه خوانى است تعزیه
به عنوان "پدیدار مذهبى و آیینى نمایش اصیل" از دیر باز در کرمانشاه
مانند دیگر نقاط ایران رواج داشته است .
علاقه فراوان مردم به تعزیه خوانى و آگاهى یافتن از واقعه کربلا و همدردى
با مصائب سید الشهدا(ع ) و اهل بیت او از طریق بازگویى و نمایش وقایع و
آلام ، تعزیه گردانان را به برپایى هرچه باشکوه تر این مجالس وا مىداشت .
در گذشته که کرمانشاه شهر کوچکى بود، در تکایا و حسینیه هاى معاون الملک
بیگلربیگى، حاج سید، معتضدى، مرحوم حاج سید شازده على خان ، مرحوم على
پاشاخان و... مراسم عزادارى برپا مىشد و شهر به سه دسته زنجیرزن و سینه
زن تقسیم شده بود.
دسته "فیض آباد"، دسته "چنانى"، دسته "برزه دماغ " از اول تا دهم محرم
شبها در قالب دست هاى سینه زن با حضور در خیابانها در تکایاى یکدیگر در
رفت و آمد بودند و روزهاى تاسوعا و عاشورا دسته هاى عزادار با گل مالیدن
بر سر و صورت و لباس در قالب دسته هاى بزرگ زنجیر زن پس از عزادارى در
خیابانهاى شهر در تکیه معاون الملک جمع مىشدند.
در روز سوم امام نیز تمامى هیاتها و دسته ها عزادار با توجه به اینکه
باید طبق عرف آن زمان دسته هاى قدیمى جلوتر از دیگران قرار مىگرفتند در
طول بازار اصلى شهر به طرف مصلى شهر که محل عزادارى بود حرکت مىکردند.
علاوه بر دسته هاى سینه زنى و زنجیرزنى عده اى هم به نام قمه زن در جلو
دسته هاحرکت مىکردند.
روز عاشورا مردم خیر دسته سینه زنها را به منزل مىبرده و با نذورات
از آنان پذیرایى مىکردند و برخى سرهایشان را مىتراشیدند و ظهر عاشورا
از شهر بیرون مىرفتند و به سرپرستى یک مرشد با گفتن ذکر حیدر حیدر به
سر خود مىزدند.
هر تیغ زن دو نفر محافظ داشت و مراقب بودند که عزاداران قمه ها را به
فرق سرخود نکوبند تا باعث آسیب جدى تیغ زن نشود.
در بین این افراد دسته اى به نام دسته "سقاها" مشک هاى آب خود را به
دوش مىکشیدند و با آهنگ مخصوصى نوحه سرایى مىکردند.
هنگامى که دسته یا هیاتى از محله اى به محله دیگر مىرفت جلوى پاى آنها
کاسه نبات خرد و گوسفند قربانى مىکردند.
در گذشته هاى بسیار دوردر کرمانشاه مراسم قفل زنى نیز وجود داشت که
سالهاست که این امر منسوخ شده است ، قفل زنها را براى اجراى این مراسم به
حمام مىبردند و پس از ماساژ دادن و نرم کردن پوست آن ان به بدنشان قفل
رد مىکردند.
از دیگر مراسمى که در روز عاشورا در کرمانشاه برپا مىشود شبیه سازى
صحنه ها و وقایع روز عاشور است .
در این مراسم شخصى روى تابوت دراز مىکشد و پارچه اى که با رنگ قرمز رنگ
آمیزى شده تا کمر روى آن قرار داده کبوتر خونى را روى به اصطلاح جسد آن
شخص گذشته و در پشت سر جنازه کودکان به منزله فرزندان امام حسین حرکت
مىکردند و یک نفر به جاى شمر مرتب آنان را شلاق مىزند تا به اسارت ببرد.
تهیه قنداق على اصغر، حجله حضرت قاسم و قراردادن دختر بچه اى مانند
عروس در آن ، ساختن دست حضرت ابولفضل و پرتاب آن به هوا براى تحت تاثیر
قرارد دادن مردم از دیگر آیین هاى این روز است .
یکى دیگر از آیین ها در روز عاشورا در گذشته این بود که دسته تیغ زنها
با اجتماع جلوى زندان آن زمان از حکومت وقت آزادى زندانیان را مىخواستند
و در جلو زندان با نوحه خوانى و حرکت دادن قمه ها متصدیان را ناچار
مىساختند کسانى را که قتلهاى عمد انجام نداده و به خاطر بدهى و جرم هاى
کم زندانى بودند را آزاد کنند.
زندانیان آزاد شده خدمتگزار حسینیه مىشدند و به آنان حر مىگفتند.
از ادوات و ابزار موسیقى رایج در منطقه کرمانشاه که در سوگوارى ماه
محرم استفاده مىشد مىتوان دهل و سرنا را نام برد که با نواى چمرى با دسته
هاى عزادارى حرکت مىکردند.
در کرمانشاه مراسم پرده خوانى نیز مرسوم بوده ، افراد پرده خوان با نصب
پرده و با استفاده از چوبدستى (من تشا، مطرق یا مطراق ) شخصیتها را در
صحنه نشان داده و پرده خوانى مىکردند.
متاسفانه امروز بیشتر این پرده ها و پرده خوانها از بین رفته اند و تعداد
بسیار اندکى که باقى مانده در روستاهاى کرمانشاه هستند که روستاى"کندوله "
مهمترین روستاى که هنوز پرده و پرده خوان دارد.
از هیات هاى شبیه خوان در شهر کرمانشاه که در زمان حاضر فعالیت دارد
مىتوان از هیات خامس آل عبا که تعزیه گردان آن جهانور احمدى است نام برد
که به گفته صاحب نظران این هیات قدمتى یکصد ساله دارد و هیات محبان
ابوالفضل(ع ) که در این هیات زنان نیز در شبیه خوانى حضورى فعال دارند.