گزارشی از نظرات اهالی تئاتر و موسیقی درباره وضعیت موسیقی تئاتر

پیمان شیخی:
بسیاری از صاحب نظران موسیقی معتقدند ارتقای موسیقی تئاتر کشورمان نیازمند افزایش بودجه، نظارت صحیح و تشکیل آرشیو منظم است و باید به این ضرورت‌ها توجه شود.
‌‌سایت ایران تئاتر، با توجه به اهمیت موسیقی در تئاتر، با تنی چند از آهنگسازان و کارگردانان تئاتر در این خصوص گفت‌وگوهایی انجام داده‌. آن چه می‌خوانید گزارشی از اظهار نظرهای صاحب نظران و آهنگسازان در حوزه موسیقی تئاتر است.
کمبود بودجه
کمبود بودجه یکی از مشکلات اساسی آهنگسازان تئاتر است که تقریباً همگی این هنرمندان به این معضل اشاره داشته‌اند.
لوریس چکناواریان، آهنگساز پیشکسوت و رهبر افتخاری ارکستر سمفونیک ایران است که چندی قبل نیز اپرای‌"رستم و سهراب" و با کارگردانی بهروز غریب‌پور به صورت نمایش عروسکی در تالار فردوسی و شهرهای گرگان و مشهد اجرا شد.
وی درباره کمبود بودجه آهنگسازی در تئاتر می‌گوید:«در برخی مواقع به دلیل کمبود بودجه، این امکان وجود ندارد که برای یک اثر نمایشی آهنگسازی شود، بنابراین کارگردانان از آثار موسیقی موجود استفاده می‌کنند، اما چنانچه کارگردان بودجه کافی در اختیار داشته باشد، بهترین کار این است که آهنگسازی را دعوت به کار کرده و به او سفارش دهد که آهنگ نمایش او را بسازد.»
مجید انتظامی آهنگساز پیشکسوت کشورمان که سال‌ها در زمینه آهنگسازی فیلم سینمایی و مجموعه تلویزیونی فعالیت داشته، در سابقه کاری خود فعالیت در زمینه تئاتر و آهنگسازی ترانه نیز دارد، با صحه گذاردن بر این معضل اظهار کرد:«با توجه به بودجه اندک تئاتر، امکان استفاده از سازهای متنوع و گوناگون در تئاتر وجود ندارد. به همین دلیل هم آهنگسازان تئاتر مجبورند یا به وسیله دستگاه‌های الکترونیکی آثار خود را ارائه دهند و یا این که در نهایت، آثارشان را به صورت تک‌ نوازی ارائه کنند.»
سعید ذهنی از آهنگسازان فعال تئاتر است که از سال‌های دور در ردیف اولین آهنگسازان تئاتر کشور پس از انقلاب محسوب می‌شود. وی چندی قبل نیز آهنگسازی نمایش"اذان صبح" نوشته مهدی متوسلی و کارگردانی محمود فرهنگ را به عهده داشت که در تالار وحدت اجرا شد.
او نیز بر این اعتقاد است که چنانچه بودجه مناسبی برای آهنگسازی تئاتر در نظر گرفته شود، آهنگسازان به جای سینتی سایزر از سازهای اورجینال استفاده می‌کنند، در حالی که تحت شرایط فعلی، کارگردانان تئاتر نمی‌توانند بودجه مناسبی در اختیار آهنگسازان قرار دهند.
جهانسوز فولادی از آهنگسازان و انتخاب کنندگان قدیمی موسیقی است که از سال‌های دور در زمینه آهنگسازی و انتخاب موسیقی برای مجموعه‌های تلویزیونی و تئاتر فعالیت دارد. وی که در حال حاضر انتخاب موسیقی نمایش"پائین، گذر سقاخانه" اثر اکبر رادی و به کارگردانی هادی مرزبان را به عهده دارد، می‌گوید:«این واقعیتی است که تئاتر کشور ما به لحاظ اقتصادی غنی نیست و افرادی که در این حیطه فعالیت می‌کنند، باید عاشق تئاتر باشند؛‌ چرا که تئاتر به لحاظ مالی جوابگوی نیاز هنرمندان آن نیست.‌ به خاطر کمبود بودجه اکثر آهنگسازان تئاتر از سینتی سایزر استفاده می‌کنند؛ چون این ساز این امکان را فراهم می‌کند که بتوان نوای سازهای گوناگون را با آن تولید کرد. هر چند که اکثر اوقات به درستی از این ساز هم استفاده نمی‌شود.»
ایلیا منفرد‌‌ از آهنگسازان جوان تئاتر کشورمان است که علی رغم جوانی آثار نمایشی متعددی را آهنگسازی کرده است. وی آذر ماه نیز آهنگسازی نمایش"مرد نیک" به کارگردانی امیر دژاکام را به عهده داشت که در تالار قشقایی مجموعه تئاترشهر اجرا شد.
او در مورد کمبود بودجه تئاتر کشور گفت:«اگر بودجه کافی در اختیار کارگردانان تئاتر که با موسیقی آشنایی دارند، قرار گیرد، آنان هم برای آهنگسازی تئاتر از سازهای اصلی و اورجینال استفاده می‌کنند. با هزینه‌های اندکی که برای بودجه تئاتر در نظر گرفته می‌شود، نه تنها استفاده از سازهای جداگانه برای اجرای یک قطعه موسیقی کار دشواری است، بلکه حتی امکان اجرای زنده توسط گروه ارکستر اجرا کننده قطعه مورد نظر، طی یک شب امکان پذیر نیست. بنابراین اکثر کارگردانان تئاتر مجبور می‌شوند برای آماده شدن قطعه موسیقی نمایش به استفاده از سینتی سایزر تن دهند که با کمترین هزینه، اصوات سازهای مورد نظرشان به وجود آید.»
نیاز به آرشیو منظم موسیقی تئاتر
جهانسوز فولادی ضمن بیان گفت‌وگوهایش با مرکز هنرهای نمایشی، به ایجاد آرشیو منظم موسیقی تئاتر اشاره کرد و گفت:«خوشبختانه طی سال‌های گذشته، غنی‌ترین آرشیو موسیقی را تهیه کرده‌ام. من این آرشیو را متعلق به کشورم، مردم، دانشجویان و جوانان می‌دانم. بنابراین قصد دارم پس از پایان زندگی‌ام آن را در اختیار دولت قرار دهم؛ چون همچنان در آرزوی این هستم که روزی صاحب یک فرهنگستان صدا شویم.»
پری صابری کارگردان تئاتر و از جمله افرادی که معمولاً در آثارش روی موسیقی تأکید بسیاری دارد، در این خصوص می‌گوید:«موسیقی جزء استخوان‌بندی نمایش است و نمایش تنها محدود به گفت‌وگو و کلام نمی‌شود؛ کلام افراد نیز موسیقی آن‌ها به حساب می‌آید. به هر حال به اعتقاد من ایجاد یک آرشیو منظم موسیقی تئاتر در شرح وظایف مرکز هنرهای نمایشی است. همان طور که سال‌هاست آرشیو فیلم تئاتر در مرکز هنرهای نمایشی به وجود آمده است، برای به وجود آوردن چنین آرشیوی نیاز به هزینه چندانی نیست و کافی است از آثار موسیقی آماده شده برای نمایش‌ها کپی تهیه شده و در محل خاصی نگهداری شود.»
ایلیا منفرد آهنگساز تئاتر نیز در مورد نبود آرشیو منظم موسیقی تئاتر گفت:«متأسفانه هیچ گونه آرشیوی برای موسیقی تئاتر وجود ندارد، در حالی که باید این امکان فراهم شود که موسیقی تئاتر ضبط و نگهداری شده و همچون آثار شاخص که طی سال‌های گذشته ساخته شده‌اند، به فراموشی سپرده نشوند.»