مجید سرسنگی: تشکر می‌کنم که دعوت ما را پذیرفتید و اجازه دادید با آراء و اندیشه‌های شما آشنا شویم و می‌خواهم اظهار امیدواری کنم که این اولین همایش، آخرین نباشد و ما باز هم گفت‌وگو کنیم.
مجید سرسنگی: تشکر می‌کنم که دعوت ما را پذیرفتید و اجازه دادید با آراء و اندیشه‌های شما آشنا شویم و می‌خواهم اظهار امیدواری کنم که این اولین همایش، آخرین نباشد و ما باز هم گفت‌وگو کنیم.
مهدی میر محمدی: سمینار بین‌المللی"نمایش و دین" در روز دوم خود، 17 دی ماه، در خانه هنرمندان ایران به کار خود ادامه داد.
در هشتمین جلسه این سمینار که از ساعت 50/15 دقیقه به ریاست منصور براهیمی آغاز شد. سه پژوهشگر مقالات خود را ارائه کردند. در آغاز دکتر"ویکتوریا رو" از کشور آمریکا با اشاره به تجربیات عملی خود به مفهوم وحی و ارتباط آن دنیای نمایش پرداخت.
وی در آغاز گفت:«در آمریکا نسبت به مسلمانان هم همدردی وجود دارد و هم بدفهمی.»
او در ادامه به ذکر دو مثال پرداخت و گفت:«در کارولینای شمالی روی یک اتوبوس، تعلیمات اجتماعی ساده‌ای را به زبان عربی نوشتند. معانی آن‌ها نیز با حروف ریزتر به زبان انگلیسی در زیر این جملات عربی آمده بود. اما مردمی که در برخورد اول این واژه‌های عربی را دیدند فکر کردند که با یک پیام تروریستی روبه‌رو شده‌اند اما وقتی متوجه معنی واژه‌ها شدند به بی پایه بودن ترس‌های خود پی بردند و بحث‌های خوبی در این شهر رخ داد. از سوی دیگر یک بار خانمی که رهبر یک گروه از زنان مسلمان بود از 10 آمریکایی غیر مسلمان درخواست کمک مالی کرد، اما به جای 10 نفر، 500 نفر برای کمک رفتند و اتفاً روسری هم سر کرده بودند. "ویکتوریا رو" در ادامه به موضوع وحی پرداخت و گفت:«وحی ورود خداوند به یک تجربه انسانی است، مفهوم وحی وابسته به مفهوم آبستن شدن است.»
وی در ادامه تصریح کرد:«واژه روح در زبان عربی هم می‌تواند مذکر باشد.»
او گفت:«پنج سال پیش در دفتر کارم یک CD قرائت قرآن را در کامپیوتر گذاشتم اتاق پر شد از صدای قاری، من در جای خودم خشکم زد. انگار کسی مرا نشاند. برای یک لحظه ابدیت، خود را در صدای این قاری نشان داد.»
"ویکتوریا رو" در ارتباط با تجربه عملی خود گفت:«من با تماشاچیان کالیفرنیا آشنا بودم، می‌دانستم که علم زیادی نسبت به اسلام و حضرت محمد(ص) ندارند و روایت زندگی حضرت محمد(ص) برای آن‌ها کافی نیست به همین خاطر از داستان و جبرئیل و حضرت مریم نیز استفاده کردیم.»
وی در ادامه افزود:«درست مثل حضرت محمد، حضرت مریم نیز در حال نیایش بود که جبرئیل بر او ظاهر شد. ما از طریق این تئاتر می‌خواستیم به این ایده بپردازیم که روح دوگانگی‌ها را از بین می‌برد و در عمق آن وحدتی وجود دارد که همه را در برمی‌گیرد.»
در ادامه این جلسه"سیدحسین فدایی‌حسین" مقاله خود را با عنوان"بررسی تطبیقی تجلی دین در نمایش شرق و غرب" ارائه داد. در این مقاله به واسطه بررسی تأثیر دین در نمایش شرق و غرب، به سه گونه نمایشی"تئاتر مذهبی قرون وسطی"، "تعزیه" و"تئاتر نو" برخاسته از سه دین بزرگ غرب و شرق(مسیحیت، اسلام و بودیسم) نیز پرداخته می‌شود.
سخنران بعدی این جلسه دکتر"محمدعلی خبری"، مقاله خود را با عنوان"ظرفیت‌های نمایشی قصه حضرت یوسف(ع) در قرآن کریم" ارائه داد. در این پژوهش که از نوع تحقیقی ـ توصیفی است، ضمن بررسی خاستگاه درام و نمایش به بررسی وجوه دراماتیک این قصه قرآنی با توجه به ویژگی‌های متون نمایشی همچون تم، طرح و کشمکش نیز پرداخته می‌شود.
یکی از مهمترین ویژگی‌های این مقاله مقایسه و تطبیق این داستان قرآنی با مدل نمایشی"کریما" و هرم"فریتاگ" است.
در ادامه جلسه نیز مقاله دکتر"دیتر کومل" کارگردان گروه"مارین باد" و از مدیران جشنواره فرایبورگ آلمان خوانده شد. گفتنی است "دیتر کومل" به دلیل بیماری و عمل جراحی نتوانست در این همایش حضور پیدا کند. کومل در این مقاله به تجربیات خود از خلال بیست‌وچهارمین فستیوال بین‌المللی فرایبورگ با موضوع"ایمان" پرداخته است.
کومل در جایی از این مقاله می‌گوید:«سخنرانی‌ها و گفت‌وگوها برای گسترش برنامه‌های تئاتری و پررنگ کردن تصویر دین و تئاتر در مسیر مسائلی مخصوص، طراحی شده بود. "چرا معتقدیم؟" و"تشابه تمرینات مذهبی و تئاتری در چیست؟" دو موضوع جانبی از موضوعات مورد بحث در این فستیوال بود. اهمیت این فستیوال در این حقیقت نهفته است؛ موضوعی را که همیشه در خلوت به آن پرداخته می‌شد، روی صحنه عمومی آورد.
آخرین سخنرانی این نشست دکتر مایکل اندرسن استاد رشته تئاتر در دانشگاه کنت انگلستان بود که مقاله خود را با عنوان"از آتن تا بایروت" ارائه کرد. در این پژوهش، تریلوژی"اورستیا" اثر اشیل و اپرای"حلقه نیبلونگن" اثر ریچارد واگنر به شکل تطبیقی مورد بررسی قرار می‌گیرند. از دیدگاه مایکل اندرسون این آثار هر دو با بهره‌گیری از تمامی سرچشمه‌ها و عناصر تئاتر، سیمایی از جهان را ترسیم می‌کنند که در آن کنش‌ها، اعمال بشر و اراده الهی خدایگان در مناسبات اسطوره‌ای به نمایش گذاشته می‌شود و از سوی دیگر در هر دو اثر دستاورد رابطه میان خدا و بشر در قالب محصولی کاملاً نمایشی بر صحنه می‌آید.
اندرسون در این مقاله از تئاتر یونان باستان به عنوان یک تئاتر دینی یاد می‌کند. اندرسون می‌گوید:«یکی از تأثیرهای بنیادین بر واگنر ـ در تلاش او برای احیای و بازسازی نمایش موزیکال در قالب آن چه خود او جایگاه بایسته آن در عرصه زیبایی شناسی مدرن می‌داند ـ تئاتر یونان باستان و یا به بیان دقیق‌تر برداشت قرن نوزدهمی از ماهیت تراژدی یونان باستان است. اجراهای فستیوال بایروت نیز تلاشی سنجیده در بازآفرینی حال و هوای مذهبی و شهری فستیوال دیونیزوس بود که در آن تریلوژی اشیل، نخستین بار در آن روی صحنه رفته بود.»
با پایان سخنرانی‌های این همایش، دکتر مجید سرسنگی روی صحنه حاضر شد. وی در آغاز سخنان خود گفت:«دیروز یکی از خبرنگاران از من پرسید سخت‌ترین نقشی که تاکنون بازی کرده‌ام چه نقشی بوده است؟ و حال می‌گویم سخت‌ترین نقش این است که به عنوان دبیر این همایش باید پایان این همایش را اعلام کنم. 10 ماه از شروع کار من و همکارانم برای برگزاری این سمینار می‌گذارد که لحظات پر فراز و نشیب و شیرینی در پی داشت. دوستان خوبی را از نقاط مختلف جهان پیدا کردیم. در این دو روز مقالات خوبی شنیدیم و از اساتید چیزهای زیادی آموختیم. از دبیرخانه برگزاری همایش، ITI ایران، دانشگاه تهران، مرکز هنرهای نمایشی و همه کسانی که برای برگزاری سمینار کمک کردند، تشکر می‌کنم. تشکر می‌کنم که دعوت ما را پذیرفتید و اجازه دادید با آراء و اندیشه‌های شما آشنا شویم و می‌خواهم اظهار امیدواری کنم که این اولین همایش، آخرین نباشد و ما باز هم گفت‌وگو کنیم. از مهمانانی که رنج سفر را تحمل کردند، تشکر می‌کنم، امیدوارم با خاطرات خوش ما را ترک کنند. از محققان ایرانی تشکر می‌کنم و امیدوارم برنامه‌های این سمینار مفید بوده باشد و شاهد ارتقای بحث پژوهش در کشورمان باشیم. باید تشکر کنم از خانه هنرمندان ایران که این فضا را در اختیار ما قرار دادند و همچنین از خبرنگاران و اصحاب رسانه‌ها و خوشحالم که به عنوان یک دانشجوی تئاتر در محضر شما بودم و نکته‌ها آموختم.»