یکی از راههای اقتباس، همسان سازی فرهنگی است؛ یعنی خوانش اثر منبع براساس شرایط فرهنگی اثر اقتباس شده. البته فضای فرهنگی نمایشنامه"عروسی خون" نیز شباهتهای زیادی با جامعه ما دارد.
یکی از راههای اقتباس، همسان سازی فرهنگی است؛ یعنی خوانش اثر منبع براساس شرایط فرهنگی اثر اقتباس شده. البته فضای فرهنگی نمایشنامه"عروسی خون" نیز شباهتهای زیادی با جامعه ما دارد.
رضا آشفته:
نمایش"عروسی خین" برگرفته از نمایشنامهیِ"عروسی خونِ" فدریکو گارسیا لورکایِ اسپانیایی است. البته بخش عمدهای از متن اصلی حذف شده تا اجرا با ضرباهنگ تندتری مواجه شود.
این نمایش به نویسندگی و کارگردانی حسن حاجتپور از شهر مسجدسلیمان در جشنواره تئاتر فجر امسال اجرا شد و اثبات کرد که به راحتی میتوان در شهرهای کشور تئاتر را فعال ساخت. یکی از راههای اقتباس، همسان سازی فرهنگی است؛ یعنی خوانش اثر منبع براساس شرایط فرهنگی اثر اقتباس شده. البته فضای فرهنگی نمایشنامه"عروسی خون" نیز شباهتهای زیادی با جامعه ما دارد.
اگر متنِ نمایشی، معضل اساسی تئاتر در اقصی نقاط کشور است، با کمی تیزهوشی میتوان متنهایی قابل انطباق برای شرایط بومی و فرهنگی خودمان را انتخاب کرده و با زبان و گویش محلی، از دل آن یک متن این جایی درآورد. با این کار هم یک متن خوب اقتباس میشود و هم میتوان درباره مسائل و مشکلات مردم از طریق تئاتر صحبت کرد. شاید این حرکت باعث شود که مردم نیز به طور پیگیر به سراغ تئاتر بیایند؛ چون برخلاف تهران، در شهرستان مسائل بومی بیشتر مورد توجه قرار میگیرد تا این که بخواهیم درباره مسائل عمده جهانی در صحنه تئاتر به گفتوگو بنشینیم. مگر این که آثار خارجی نیز بدون نیازمندی به هیچ تغییر و تبدیلی، قابلیتهای لازم را برای ارتباط گرفتن داشته باشند.
این شیوه برای اولین بار نیست که در ایران یا تمامی دنیا به وقوع میپیوندد. در آغاز ورود تئاتر فرنگی به ایران، متنهای مولیر به شکل فارسی و ترکی آداپته میشد تا مردم بهتر بتوانند با همذات پنداری و ارتباط گرفتن، در چند و چون ماجراها قرار بگیرند، حتی در سطح دنیا نیز دیگران از ادبیات مشرق زمین به خوبی اقتباس و برداشت کردهاند. بورخس بارها"قرآن کریم" را با دقت مطالعه میکند و از"هزار و یک شب" مستقیماً تکنیکهایی را در آثارش به کار میگیرد.
حسن حاجتپور بنا بر فرهنگ"لُر بختیاری" عروسی خون را طوری تنظیم میکند که به همین بهانه بتواند از زندگی خود و پیرامونش بنویسد. این اجرا با توجه به این که با فرهنگ و رسومات منطقه یکی میشود، زودتر قابل درک و ارتباط میشود.
البته این متن در زمان اجرا نیز با توجه به پذیرش گویش لُری، توسط بازیگر نیز به راحتی جذب شده و در صحنه به کار گرفته میشود. همین زبان، خود باعث درک نقشها و ارائه بازیهای مطلوبتر شده است. همه بازیگران به راحتی در پوست و جلد نقشها فرو رفته تا در صحنه همه چیز کاملاً طبیعی جلوه کند. استفاده از شیوه فاصلهگذاری هرازگاهی باعث میشود که بین نقش و بازیگر فاصله بیفتد تا مخاطب درباره آن چه در صحنه دیده میشود، دقایقی فکر کند. این فکر کردن منجر به رفع حس تعصب کورکورانه خواهد شد؛ به عبارتی باعث خواهد شد تا آدمهای یک منطقه نسبت به عواقب احساسات منفی خود آگاه شده و در جهت بهبود اوضاع در برابر بروز آن مقاومت کنند. بنابراین باید با آگاهی و صراحت بیان آدمها را نسبت به نقاط کور خود متوجه ساخت تا در نهایت جامعه را از آسیبهای احتمالی آن دور ساخت. بنابراین عروسی خین به مبارزه علیه تاریکیهای حاکم بر روند زندگی یک قوم ایرانی میرود تا از این طریق بتواند در حد خود تأثیر لازم را بر افکار عمومی جاری سازد. مطمئناً فرهنگسازی، هدف عمده هنر تئاتر است و این مهم به واسطه نوشتن و اجرای متنهای منطبق با جریانات، بحرانها و مسائل و مشکلات آدمها به وقوع میپیوندد.
شیوه کارگردانی حسن حاجتپور باز منطبق با شیوه برتولت برشت است که در آن هدفِ عمده آموزش به عموم مردم با زبان ساده است. این آموزش از طریق موقعیتهای ساده و از طریق بیانی راحت و در عین حال استنتاجی و متفکرانه محقق خواهد شد. در شیوه برشت مردم در موقعیتی قرار میگیرند تا درباره خود و مسائل جامعهشان تفکر کنند تا در پس این تفکراتِ مدام، زندگیِ بهتر برای جمع شکل بگیرد. جمعگرایی بر فردگرایی غلبه میکند تا عموم مردم از آسیبهای عمومی رهانیده شود. او بر سادگی متن، اتفاقات و بر مفرح بودن اثر تأکید میکند. حاجتپور نیز از نکات بارز شیوه برشت تبعیت میکند تا اثر خود را هر چه بیشتر قابل فهم سازد و در ضمن مردم با دیدن کارش، شاهد لحظات سرگرم کننده نیز باشند.
شاید عیب عمده کار، به کاربردن موسیقی محلی باشد که در جای مناسب و در حد کافی به کار گرفته نشده بود. دومین مورد نیز به طراحی صحنه کار برمیگردد که نمیتوانست پیش برنده اتفاقات در شکلی زیبا باشد. اگر به طراحی صحنه به عنوان یک رکن اساسی در زیبایی شناسی توجه میشد، نتیجه شکیلتر از حال حاضر میشود.