هنرمندان و مسئولان انجمن‌های نمایش شیراز:

 جمال جعفری آثار

تئاتر شیراز با آن سابقة طولانی و جریان‌سازی که دارد نمی‌گذارد تا به راحتی از کنار آن بگذریم. ولی آنچه برای ما واضح و مبرهن است وجود استعدادها و پتانسیل‌های بچه‌های شیراز است که خیلی جدی‌تر از بقیه به مقولة تئاتر نگاه می‌کنند. جالب است بدانیم که مردم شیراز تحت تاثیر همان پیشینه، از تئاتر استقبال می‌کنند و آن را افتخار فرهنگی شهرستان می‌دانند. اما برای آگاهی از تئاتر امروز شیراز بهتر است همة قضاوت‌هایمان را بعد از این گزارش داشته باشیم.

 تئاتری‌ها باید تئاتر را بسازند«حسین قهرمانی» منشی انجمن نمایش شیراز و از فعالان تئاتر، ارزیابی خود را دربارة عملکرد انجمن نمایش اینگونه بیان کرد: ما فعالیت خود را از سال 84 به طور جدی پیگیری کردیم و تقریباَ تا برگزاری جشنوارة استانی همة فعالیت‌ها زیر نظر خود بچه‌های انجمن نمایش صورت می‌گرفت. با تغییر مدیریتی که صورت گرفت و با حضور آقای جعفری، یکسری دیدگاه‌های جدید ارایه شد. برگزاری کارگاه‌های نمایشی که توسط 12 نفر از سرپرست‌های گروه‌ها، اداره و هدایت می‌شد از جملة این ایده‌ها بود. قرار بود این 12 نفر بعد از آموزشی که می‌بینند، به همان صورت به گروه خود انتقال دهند تا زمینة رشد هم سطح اعضای گروه فراهم شود. خوشبختانه این مهم اتفاق افتاد و کارگاه‌ها راه‌اندازی شدند و اکنون فعال هستند. با تمام این اتفاقات البته نقدهایی هم بر روند کلی تئاتر در شیراز وارد است. به نظرم کارها به لحاظ کیفی افت کرده است. معدودی اختلافات در بین بچه‌ها به وجود آمده که سبب شده تا در برابر یک تعدادی اتفاقات خوب تئاتر، موضع بگیرند. به نظرم توقع‌ها کمی بالا رفته است. اینکه می‌گویند حرمت هنری هنرمندان و پیشکسوتان شکسته شده، درست نیست. به نظرم من امکانات تئاتر را باید خود تئاتری‌ها بسازند و آنهایی که با این مفهوم آمده‌اند در مسیر راه دچار اشتباه می‌شوند. ما در انجمن نمایش سعی کردیم از کوچکترین حرکت تئاتری بچه‌های علاقه‌مند و هنرمند حمایت کنیم. از همه حرکت‌های دانشجویی دفاع کردیم و در برگزاری جشنواره دانشجویی حمایت‌های لازم را به عمل آوردیم. در حال حاضر برنامه نمایشنامه‌خوانی در سطح دانشگاه‌ها را داریم که از همة هنرمندان تئاتر حمایت خواهیم کرد. ما جشنواره‌های زیادی را پشت سر گذاشتیم که خوشبختانه از استقبال عمومی هم برخوردار بود. مثل جشنوارة تئاتر کودک و نوجوان. به طور کل ما با توجه به اساسنامة انجمن نمایش از یک حرکت کوچک تئاتری دفاع کردیم و این موضوع در بین اهالی تئاتر شیراز دور از نظر نمانده است.

 نیازند ایجاد شرایط حرفه‌ای هستیم
«میلاد اکبرنژاد»، از اعضای انجمن نمایش شیراز و از فعالان تئاتر، دربارة عملکرد این انجمن گفت: اوضاع کمی نگران‌کننده است. در واقع تئاتر شیراز به طور کلی با دو مشکل روبرو است. نخست چالش‌ها و درگیری‌های اداری و حقوقی که بین انجمن نمایش و ادارة کل استان برقرار است که فکر می‌کنم این معضل تنها به شیراز معطوف نمی‌شود و در شهرستان‌های دیگر هم به جز تهران وجود دارد. مشکل دوم عدم قدرت اجرایی انجمن نمایش به لحاظ مالی است. چون این انجمن وابسته به اداره کل است و از آنها بودجه می‌گیرد، در نتیجه همیشه به ادارة کل بدهکار است. این بدهکاری سبب می‌شود تا نتواند خودش تصمیم بگیرد. هر نهادی در ادارة کل می‌تواند بر تصمیم‌های انجمن، دخالت و نظارت داشته باشد و هر وقت که بخواهند آنها را لغو کنند. این دو عامل باعث شده تا انجمن نمایش موفق عمل نکند. یک مسأله دیگر هم به هنرمندان تئاتر باز می‌گردد. متاسفانه این مفهوم در بین تئاتری‌ها جا افتاده که تئاتر نباید درآمدزایی داشته باشد. همة ما فکر می‌کنیم که تئاتر عشق ما است و نباید برای پول کارکرد. همة ما می‌دانیم که این معنا با مفهوم حرفه‌ای تئاتر منافات دارد. برای همین بیشتر پیشکسوتان این شهرستان در قبال طرح این موضوع، واکنش نشان می‌دهند. مشکل دیگر ما اسم شیراز است. پیش فرض فرهنگی که در مورد شیراز وجود دارد، این است که شیراز همیشه به عنوان پایتخت فرهنگی ایران معرفی شده است. ولی چون مدیریت فرهنگی و هنری این شهرستان آنقدر قدرت ندارد که این اسم را به واقعیت تبدیل کند برای همین فقط در اندازة یک اسم باقی مانده است. از طرف دیگر چون شیراز دارای یک پیشینه تئاتری خوب است همیشه توقع بالایی از آن داشته‌اند. ولی به دلیل همزمانی آن با پدیده‌ای به نام «جشن هنر شیراز»، همیشه گرفتار سوء‌ظن است. مسوولان هم با این دید و پیش فرض‌ها تئاتر و وضعیت آن را دنبال می‌کنند. در نتیجه شیراز در ظاهر اسم بزرگی دارد ولی در باطن این گونه نیست. اگر بخواهیم انجمن نمایش را به طور کلی ارزیابی کنیم به این نتیجه می‌رسیم که انجمن نمایش نمی‌تواند از چنبره گفتمان سنتی بیرون بیاید. با این همه در شیراز پتانسیلی وجود دارد که می‌تواند به قطب دوم تئاتر کشور تبدیل شود. زیرا مردم شیراز چون ژست فرهنگی دارند به خوبی پذیرای هر نوع هنری در این شهر هستند و به پیشرفت آن کمک می‌کنند.

 نیازمند رشد در سخت‌افزار هستیم
«علی حسام‌فر» از فعالان تئاتر شیراز دربارة آسیب امروز تئاتر این شهرستان گفت: البته مشکل تئاتر شیراز از تئاتر سایر استان‌ها جدا نیست. به اعتقاد من اگر در هر شهری که بالای یک میلیون نفر جمعیت دارد، تئاترشهر نباشد، نمی‌توانیم بگوییم آن شهر تئاتر دارد. مشکل تئاتر شیراز، نبود سالن برای تمرین است. من الان که با شما صحبت می‌کنم در حال تمرین یک نمایش هستم که در یک زیرزمین نمور انجام می‌شود. به نظرم سخت‌افزار ما بیش از نرم‌افزارمان دچار مشکل است. تالار حافظ، سالن خوبی است. ولی مسأله اینجا است که به ما نمی‌دهند. ما به تالارهایی مثل تالار مولوی تهران احتیاج داریم. در وهلة دوم به مدیریتی احتیاج داریم که هوشمندانه عمل کند. البته منظورم مدیریت فعلی یا مدیریت جایی خاص نیست و نظرم خیلی کلی‌تر است. اصولاَ تئاتر احتیاج به مدیری دارد که موجب رشد و تکاپوی آن شود. مهم نیست که حتماَ تئاتری باشد یا نباشد. مسأله این است که با تمام وجود مدیر هنری باشد. با این شرایط ما هنوز در خانة اول هستیم در حال بحث برسر اختلاف ادارة ارشاد با انجمن نمایش هستیم. با این وضعیت آینده امیدوارکننده نیست.

 تئاتر باید پنجره‌ها را باز کند
«نادر شهسواری»، از پیشکسوتان تئاتر شیراز، فعالیت تئاتر در این شهرستان را خوب ارزیابی کرد و گفت: شیراز به لحاظ تئاتری دارای نیروی بسیار بالایی است. حتماَ اطلاع دارید که از سال 46 تا به اکنون شیراز توانسته یک استان فعال در این عرصه باشد. بدیهی است که شتاب کار در این عرصه به عوامل دیگر هم بستگی دارد. منابع مالی یکی از مسایلی است که به این شتاب، تندی و کندی می‌بخشد. بچه‌های شیراز دارای استعدادهایی هستند که نمونه کارهایشان را در تهران هم دیده‌اید. خوشبختانه جوانان تئاتری ما خواسته‌اند این چراغ را روشن نگه دارند و این چراغ روشن مانده است. در اینجا در زمینة آموزش تحول خاصی اتفاق افتاده و همین امر سبب شده تا اطلاعات بچه‌ها به روز باشد. اما به هر جهت و جدا از بحث رویکرد اجتماعی و مصلحت جامعه در کنار چنین جریانی پدیدة بی‌منطق جوان‌زدگی رشد کرده است. این جریان نقاط مثبتی داشته ولی در جاهایی هم آسیب‌زده است. جوان‌گرایی در تئاتر شیراز باعث شده تا تعداد آنها که فکر می‌کنند به طور خودرو می‌توانند پدیدة تئاتر را پیش ببرند، زیاد شود. شما می‌دانید که تئاتر، به این صورت نیست و یک جوان حتماَ نیاز به پشتوانة فکری پیشکسوتان این رشته دارد. در واقع هر دوی این جریان‌ها باید در کنار هم پیش بروند. تئاتر به دلیل وجه فردگرایی که دارد، جاذبه و شهرت ایجاد می‌کند و درست در همین نقطه، جوانان زیادی شکست می‌خورند. به نظرم جوانان برای رسیدن به یک بلوغ هنری باید از یک صافی عبور کنند که این صافی، همان پیشکسوت است. هنوز هم باید رابطة استاد ـ شاگردی در تئاتر وجود داشته باشد. اگر این جریان موازی پیش می‌رفت ما در تئاتر شیراز دچار آسیب نمی‌شدیم. از آن سو هم نمی‌توان با تنبلی، کار را پیش برد. چرا که همیشه زمزمه‌هایی وجود دارد مبنی بر عملکرد غلط مدیریت در شهرستان. به نظرم در شرایط راحت نمی‌توان تئاتر کار کرد. این‌ها همه‌اش توجیه کم کاری خودشان است. چون به اعتقاد من باید در شرایطی کار تئاتر کرد که پنجره‌ها بسته است و هنرمند تئاتر باید پنجره‌ها را در چنین فضایی باز کند. هنرمند باید در هر شرایط اجتماعی تحلیل خود را از جامعة خود داشته باشد. حتی اگر نگاه یا تعریفی از عملکرد مدیریت باشد. ما باید در همین شرایط کار خودمان را انجام دهیم و بدون اینکه به چالش فرد به فرد کشیده شویم، باورهای خود را با تناسبات اجتماعی ارایه دهیم.

 حرکت جشنواره‌ای صرف، آفت دارد
«آرش جمال‌الدینی»، از فعالان تئاتر، دربارة امکانات اجرایی و صحنه‌ای تئاتر شیراز اینگونه گفت: تئاتر شیراز و انجمن نمایش آن با بضاعتی که دارد چه به لحاظ مالی و غیره سعی کرده تا از اعتبار فرهنگی، هنری شیراز دفاع کند. این اصل را می‌توان از علاقه‌مندی مردم و تشویق آنها برای احیای شرایط جدید و دعوت از هنرمندان برای هر چه بهتر برگزار کردن تئاتر در شیراز فهمید. متاسفانه با وجود بخشنامه‌هایی که سالانه به انجمن نمایش‌ها صادر می‌شود و در نحوة مدیریت تغییر ایجاد می‌کنند، تئاتر نمی‌تواند به نتیجة واقعی خود برسد. مشکل عمدة ما این است که ما اساساَ تئاترمان را باید کجا اجرا کنیم. برای اجرای نمایش، شما باید به تالار ابوریحان مراجعه کنید که دارای دو سالن قاب صحنه‌ای و کفی است. درست است اینجا می‌توان نمایش اجرا کرد. ولی محله و جایی که این سالن قرار دارد، جای شلوغی است و به لحاظ موقعیتی در جایی نیست که تماشاگران ترغیب شوند به تئاتر بیایند. ضمن اینکه در کنار تالار یک زورخانة قدیمی است که صدای ضرب آن همیشه گوش تماشاگران داخل سالن را آزار می‌دهد. موضوع دیگر اینکه ما در شیراز سالنی داریم به اسم «احسان» که به لحاظ کیفیتی شرایط بسیار مناسبی دارد و در محلة خوبی هم قرار گرفته ولی متاسفانه به افراد خاص اجازة اجرا می‌دهند. مسأله دیگر رویکرد به جشنواره‌ها است. در حال حاضر همه فعالیت تئاتری ما به جشنواره‌ها بسنده شده است. خیلی از دوستان من حاضر نیستند در جشنواره شرکت کنند. آنهایی که تن نمی‌دهند ناچار به تهران می‌روند و از آنجا مستقیم عمل می‌کنند. بنابراین به نظرم فاصلة عمیقی بین تئاتر و مردم شیراز پیش آمده است.

 سالن داریم ولی شرایط استفاده از سالن نیست
«رحیم هودی» از پیشکسوتان تئاتر شیراز، با اعلام خرسندی از فعالیت تئاتر در شیراز دربارة استقبال مردم از تئاتر گفت: روی هم رفته فضای خوبی برای تئاتر در شیراز وجود دارد. به طوری که اگر سالن خوبی برای تئاتر اختصاص یابد مردم حتماَ می‌آیند. ولی متاسفانه نحوة فعالیت در اینجا دایمی نیست و هرازگاهی این اتفاق می‌افتد. سالن‌های متعددی برای تئاتر وجود دارد مثل: تالار احسان، ابوریحان و حافظ. ولی هر کدام مشکلات خاص خودشان را دارند. در سالن ابوریحان مردم کمتر می‌آیند. ولی سالن احسان که تالار خوبی است به دلیل خصوصی بودن اجرای نمایش در آنجا از عهدة تئاتری‌ها خارج است. به نظرم از فعالیت انجمن نمایش نسبت به سال‌های گذشته مقداری کاسته شده است. چون همانطور که در بالا اشاره کردم محل اجرای خوبی با شرایط متعادل برای جذب تماشاگر نیست ولی استعداد و اشتیاق به تئاتر زیاد است. اگر کمی شرایط به نفع هنرمندان تغییر کند، شما شاهد خواهید بود که چطور یک دفعه تئاتر رشد خواهد کرد. به نظرم مهمترین مسأله برای ما سالن و احیای شرایط مناسب برای اجرای تئاتر در این سالن‌ها است.

 حاشیه بیشتر از متن است.
«سجاد آورند» از فعالان تئاتر شیراز، دربارة برگزاری نمایشنامه‌خوانی گسترده گفت: امیدواریم با انجام نمایشنامه‌خوانی در زمستان، فعالیت و تکاپوی تئاتری دوباره به جریان بیافتد. متاسفانه جریان‌های تئاتری در شهرستان کمی متوجه حاشیه شده است و همة قول‌هایی که قبلاَ دربارة عملکرد تئاتر داده بودند، بدون عمل باقی مانده است. البته فکرها و ایده‌های مدیریت جدید تئاتر شیراز بسیار خوب و عالی است. اگر چه ایشان گفته‌اند ما در حدود 100 میلیون تومان خرج تئاتر شیراز خواهیم کرد. ولی نمی‌دانم چرا این وعده‌ها تحقق نمی‌یابند. تقریباَ محیطی ایجاد شده که بعضی از دانشجویان از آن گریزانند و نمی‌توانند کار کنند. همچنین ما که می‌خواهیم در محیط دانشگاهی که فضای بازتری دارد، کار کنیم با مانع روبه‌رو می‌شویم. مثلاَ قرار بود به مناسبت بزرگداشت سعدی که اردیبهشت ماه هر سال برگزار می‌شود، 50 کار تئاتر خیابانی در سطح شهر برگزار شود که عملی نشد. در مجموع می‌توانم بگویم که تاکنون به وعده‌های داده شده عمل نشده است.