گزارش برگزاری پنجمین جشنوارة تئاتر کانون‌های نمایش

 مریم رجایی

جشنوارة تئاتر کانون‌های نمایش، که توسط سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران برگزار شد، به منظور ارایة فعالیت‌های کانون‌های نمایشی در فرهنگسراها است که این گروه‌ها تلاش یک سالة خود را در این جشنواره به نمایش می‌گذارند.
پنجمین دورة این جشنواره پس از وقفه‌ای دو ساله، در آذرماه 1385 کار خود را از سرگرفت. این دوره که از 18 تا 25 همین ماه برگزار شد، شامل 8 بخش تحت عناوین: مسابقة بزرگسال، جنبی بزرگسال، مسابقة کودک، جنبی کودک، خیابانی، کارگاه، ویژه و مهمان بود.
نمایش‌های این دوره در سالن‌های بزرگ و کوچک تالار مولوی، تالار نو در تئاترشهر، خانة نمایش در ادارة تئاتر، سالن شهید آوینی و سالن تجربه و سالن مبارک در فرهنگسرای بهمن، سالن فرهنگ در فرهنگسرای خاوران، سالن هنر در فرهنگسرای ارسباران، تالار اصلی در فرهنگسرای اشراق، فرهنگسرای ابن‌سینا، فرهنگسرای دختران، فرهنگسرای خانواده (فدک)، فضای باز تئاترشهر، فرهنگسرای اندیشه، فرهنگسرای کودک، فرهنگسرای بهمن و فرهنگسرای خاوران، به اجرا درآمدند.
بعد از فراخوان پنجمین جشنوارة تئاتر کانون‌های نمایش، 396 متن برای شرکت در این دوره به دبیرخانة این جشنواره ارسال شد. عباس جهانگیریان، محمود استاد محمد، محمدچرم‌شیر، شهرام کرمی و اعظم بروجردی که هیات بازخوانی این دوره را تشکیل می‌دادند، 110 متن از بین متون رسیده را برای مرحلة بعدی، انتخاب کردند. سه گروه بازبینی در بخش‌های صحنه، خیابانی و کودک و نوجوان به تماشای اجرای 110 متن نشستند تا از بین آنها 38 اثر، برای شرکت در جشنواره انتخاب شود. داوران این سه بخش عبارت بودند از:
بخش صحنه: بابک محمدی، چیستا یثربی، مجتبی اقدامی، حسین نصرآبادی، هوشنگ هیهاوند، حمیدرضا نعیمی.
بخش خیابانی: شهرام کرمی، اعظم بروجردی.
بخش تئاتر کودک و نوجوان: جواد ذوالفقاری، حسن دادشکر، شهریار رشیدعلی‌پور.
تعداد نمایش‌های شرکت‌کننده در پنجمین جشنوارة تئاتر کانون‌ها 41 اثر بود که علاوه بر 38 نمایش انتخاب شده در مرحلة نهایی، 3 نمایش نیز از جشنوارة تئاتر محله در این دوره شرکت داشتند.
افتتاحیة این دوره در تالار شهید آوینی فرهنگسرای بهمن برگزار شد. در این مراسم قطعات انتخابی از نمایش‌های «بر ستیغ صبر» نوشتة ماندانا عبقری و به کارگردانی علی‌رضا دهقانی، «شش پنگوئن کوچک» نوشتة بوریس آپریلوف و کارگردانی رضا عبدالعلی‌زاده، «پنجره» به نویسندگی و کارگردانی طیبه محمدعلی، «حقه‌های مبارک» به نویسندگی و کارگردانی رهام مخدومی، «ناقالدی» به نویسندگی و کارگردانی مجتبا دربندی، «کدوقلقله‌زن» نوشتة جواد ذوالفقاری و کارگردانی مسعود خمسه به نمایش درآمد. پس از اجرای نمایش‌ها علی اکبر قاضی نظام، مدیر هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، ضمن خیرمقدم به حضار با اشاره به وقفة چندساله در برگزاری جشنوارة تئاتر کانون‌های نمایش، اظهار داشت: خوشحالیم که با همت دوبارة مسوولان سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و تلاش‌های معاونت هنری سازمان، بار دیگر و این بار با انرژی بیشتر، جشنواره را از سر گرفتیم. او برگزاری جشنوارة تئاتر کانون‌ها را فرصت مناسبی برای فرهنگسراهای تحت پوشش سازمان دانست و گفت: این جشنواره و جریانی که به دنبال آن ایجاد می‌شود، می‌تواند گروه‌های تئاتری را زیرنظر کانون‌های نمایشی شکل دهد و برنامه‌ریزی متنوعی را برای حرکت خودجوش ایجاد کند. او در ادامه افزود: متون ارسال شده به این جشنواره موید این نکته بود که توانایی‌های عظیمی در جوانان عضو کانون‌ها وجود دارد و با بسترسازی مناسب می‌توان آن را به درستی پرورش داد. وی اختصاص بودجة مناسب برای این حوزه را راهگشای رسیدن به این اهداف دانست و گفت: با کمک هزینه‌های مناسب، اختصاص پلاتوهای تمرین، برگزاری کارگاه‌های متعدد و افزایش سالن‌های استاندارد در مناطق مختلف شهر تهران، می‌توان گام‌های بهتر و پویاتری برداشت. پس از این سخنان، یکی از اپیزودهای مجموعة «هفت نمایش کوتاه»، به نویسندگی و کارگردانی و بازی اسماعیل خلج همراه با فردوس کاویانی به اجرا درآمد. در ادامه، هنرمندان و مسوولان حاضر در این مراسم روی صحنه حضور یافتند و پوستر بزرگ این جشنواره را امضا کردند. محمدمهدی عسگرپور، معاون سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، اسماعیل خلج، پری صابری، ایرج راد، بهرام شاه‌محمدلو، علی‌اکبر قاضی‌نظام، فردوس کاویانی، رضا بابک، جواد ذوالفقاری، مرتضی حیدری (مسوول تئاتر کانون پرورشی فکری کودکان و نوجوانان)، علاء الدین قاسمی (تعزیه‌خوان) از امضاکنندگان این یادمان بودند.
یکی دیگر از اتفاقات روز افتتاحیه، راه‌اندازی کارگاه تجربه در فرهنگسرای بهمن بود. این سالن که بعد از افتتاح در سال 82، به علت تغییر مدیریت، تبدیل به محل نگهداری وسایل مستعمل و دکور شده بود، در تاریخ 8/9/85 به عنوان اولین پروژة ساخت و ساز تالارها و بهینه‌سازی ساخت، آمادة تعمیرات و راه‌اندازی شد. این سالن ظرف 8 روز و با بودجة 300 میلیون ریال آماده شد و مراسم افتتاح این سالن با حضور پری صابری، محمدمهدی عسگرپور، علی‌اکبر قاضی‌نظام، عبادالله رمضانی و کارکنان فرهنگسرای بهمن و هنرمندان و هیات داوران حاضر، پس از مراسم افتتاحیة جشنواره برگزار شد.
نمایش‌های شرکت‌کننده در بخش مسابقة بزرگسال به شرح زیر است:
ـ قطار، نوشتة جواد نجم‌الدین و کارگردانی شاهد پیوند، هر روز مثل همیشه، نوشتة شهرام کرمی و کارگردانی فتح الله نیازی، آخرین پست شب یلدا، نوشته و کار خیرالله تقیانی، حقه‌های مبارک، نوشتة و کار رهام مخدومی، حرکت غبار بر سطح خاک، نوشتة سلما سلامتی و کارگردانی فرانک ترابی، درخت، نویسنده و کارگردان: محمدتقی‌پور، شطرنج سوییسی، نوشتة هوشنگ فضلی و کارگردانی پرستو کرمی و ولی برجی، زخمه بر حقیقت عریان، نوشتة حسن حدادی و کارگردانی فرشاد منظوفی‌نیا، دهانی پر از کلاغ، نوشتة جمشید خانیان و کارگردانی نیما گودرزی، پرشی به وسعت عشق، نوشتة گیتا داودی و به کارگردانی مینا حبیلی، بر ستیغ صبر، نوشته ماندانا عبقری و به کارگردانی علی‌رضا دهقانی، بازیگر و زنش، نوشتة علی نصیریان و به کارگردانی رضا رمضانی، پنجره، نوشته و کار طیبه محمدعلی، متهم، نوشتة میرحسین دریابیگی و به کارگردانی امیر سرفرازیان، زیرزمین، نوشته آرش عباسی و به کارگردانی مینو میرشاه‌ولد، تابلو، نوشتة حامد بی‌آزار و به کارگردانی حمیدرضا حسینعلی، ورود خانم‌ها ممنوع، نوشتة آرش عباسی و به کارگردانی ایزد مهرآفرین، زیتون، به نویسندگی و کارگردانی حامد زارعان.
نمایش‌های شرکت‌کننده در بخش جنبی بزرگسال بدین شرح است:
ـ شاید نجات یابیم، نوشتة ساموئل گوسیان و ترجمة آندرانیک خچومیان و به کارگردانی سعید دولتی، مهاجران، به نویسندگی و کارگردانی عبدالله حسینی، قوی‌تر، نوشتة آگوست استریندبرگ و به کارگردانی فریبا خلیلی.
و نمایش‌های زیر نیز در بخش کودک، به مسابقه گذاشته شدند:
ـ کدو قلقله‌زن، نوشتة جواد ذوالفقاری و به کارگردانی مسعود خمسه، کمپانی عروسکی، نوشتة فرشید سپهر و به کارگردانی حامد زحمتکش و مهدی فرشیدی سپهر، گرگ، گرگ است، نوشتة مسلم قاسمی و به کارگردانی جلال منتظری و صادق میرزایی، آرش، نوشتة محمود نورایی و کارگردانی امیر نجار، جنگ کور، نوشتة بهروز غریب‌پور و به کارگردانی بهمن هراتی، داستان لطیف، نوشتة ایرج طهماسب و به کارگردانی محمد اعیانی، گربة دم بریده، به نویسندگی و کارگردانی حمیدرضا شهری، خیال بازی، به نویسندگی و کارگردانی هلن محمدرضایی، دروغ، نوشتة هوشنگ آخوندپور و با بازنویسی سید جلال قوامی و به کارگردانی امیر حیدری.
بخش کودک، علاوه بر بخش مسابقه دارای بخش جنبی نیز بود که نمایش‌های شرکت داده شده در آن بدین شرح است:
قصة سیبی که نصب نشد، نوشته و کار مجتبی مهدی، سندباد بحری، نوشتة مریم تیموری و کارگردانی وحید شاکری و فاطمه سلمانی، شش پنگوئن کوچک، نوشتة بوریس آپریلوف و به کارگردانی رضا عبدالعلی زاده، خیمه‌شب‌بازی، به نویسندگی و کارگردانی حسین ربیعی، آن که گفت نه، نوشتة عبدالرضا حیاتی و کار اکبر قهرمانی.
در بخش ویژة جشنوارة پنجم تئاتر کانون‌ها، تنها یک نمایش شرکت داشت که از روز اول تا ششم این دوره در فرهنگسرای ارسباران، به روی صحنه رفت. هفت نمایش کوتاه، نوشته و کار اسماعیل خلج، همزمان با این جشنواره، اجرای عمومی خود را که از مدتی قبل در این فرهنگسرا آغاز شده بود، ادامه داد و به عنوان تنها نمایش در بخش ویژه حضور داشت.
در بخش خیابانی جشنوارة پنجم کانون‌های نمایش، شش اثر شرکت داشت که در فضای باز تئاترشهر و فرهنگسراهای اندیشه، کودک، بهمن و خاوران، به نمایش درآمدند:
بطری، نوشتة رحمت امینی و کار اکبر قهرمانی از فرهنگسرای خاوران، پادگان به نویسندگی و کارگردانی محمدتقی‌پور از فرهنگسرای اقوام، جای تو یعنی پول من، نوشته و کار علی‌رضا شریفی، دو نمایش داستان یک گل و ناقالدی، به نویسندگی و کارگردانی مجتبی دربندی از فرهنگسرای خاوران و قاب عکس خالی نوشته و کار مهدی زمین‌پرداز، از اول تا ششمین روز جشنواره، در مکان‌های ذکر شده به اجرا درآمدند. یکی از بخش‌های حاضر در پنجمین جشنوارة تئاتر کانون‌های نمایش، برگزاری چندین کارگاه در سالن تازه تاسیس تجربه، در فرهنگسرای بهمن بود.
کارگاه بداهه‌سازی با ماسک در اولین روز جشنواره، توسط حسن معجونی برگزار شد و اهداف آن، نگاهی متفاوت به ماسک و استفاده از آن برای بیان بدن و ارایة ایده‌ها بود. این کارگاه براساس بداهه‌سازی مکتوب و چگونگی استفاده از ماسک برگزار شد.
بداهه‌سازی بازی‌های نمایشی، عنوان کارگاهی بود که توسط داود کیانیان، در دومین روز جشنواره، برگزار شد. او در ابتدا از حاضران که 15 نفر از علاقه‌مندان به این رشته را تشکیل می‌دادند، خواست که از خاطرات بازی‌های کودکی خود تعریف کنند. سپس چند تعریف از بداهه‌پردازی ارایه کرد و پس از آن، از شرکت‌کنندگان در کارگاه خواست که در فضایی خیالی، خلاقیت خود را به کار گیرند و اتودهای بداهة خود را در این فضا اجرا کنند.
کارگاه نمایش عروسکی خلاق، با هدف حرکت گروهی در راستای شناخت و تجربة زمینه‌های آفرینش‌گرانة عرصة بازی، عروسک و خلاقیت هنری، صبح روز سوم جشنوارة تئاتر کانون‌ها، توسط جواد ذوالفقاری، آغاز شد. تلاش ذوالفقاری بیشتر برمبنای آموزش عملی برای شناخت مفهوم ریتم بود. به توصیة او، با شناخت ریتم، به راحتی می‌توان نمایشنامه نوشت، اجرا کرد و به زیبایی که جوهرة هنر است، دست یافت.
بداهه‌سازی نگارش خلاق، عنوان کارگاهی بود که روزهای چهارم و پنجم جشنواره توسط علی‌اکبر علیزاد برگزار شد.
هدف این کارگاه آشنایی با شیوه‌های نوین نگارش در فضایی گروهی و نیز تاکید بر آزاد ساختن ذهن و رهایی از پیش ذهنیت‌ها، برای نوشتن بود. این شیوه که ترکیبی از تمرینات سادة نگارش و نگارش نوین و پیچیده را در خود دارد، بر پرورش تخیل و تمرکز حافظه در روند نوشتن تاکید داشت. این شیوه برای نخستین بار در کشور ارایه می‌شد و براساس تمرین‌های سازماندهی شدة نوشتن با نگاه به آموزه‌های «نوئل گریج» مدرس انگلیسی نمایشنامه‌نویسی آموزش داده شد.
کارگاه بداهه‌سازی صدا، در ششمین روز جشنواره، توسط داود دانشور برگزار شد. او در ابتدا، پس از صحبت‌های کلی پیرامون ضرباهنگ، ریتم و زمان‌بندی در تئاتر، تمریناتی با تنفس و نفس‌گیری و آزاد کردن صدا، آغاز کرد. سپس با طرح چند موقعیت به موضوع بداهه‌سازی صدا در تئاتر پرداخت. دانشور با تلاش برای پاک کردن پیش‌زمینه‌های ذهنی شرکت‌کنندگان، کمک زیادی به آزاد کردن انرژی و احساسات آنها کرد. بیشتر تمرینات این کارگاه برمبنای بدیهه‌سازی تک نفره بود. در حقیقت هدف این کارگاه، یادآوری اهمیت و نقش صدا در بازیگری، تمرین برای آزاد کردن صدای طبیعی، کار بر روی صدا و بیان با پرهیز از صداسازی و بیان مصنوعی بود.
مراسم اختتامیة پنجمین جشنوارة تئاتر کانون‌های نمایش روز شنبه 25 آذرماه، در سالن اصلی تئاترشهر، با حضور گروه‌های شرکت‌کننده، مسوولان برپایی جشنواره، اعضای هیات بازبینی و داوری و پیشکسوتان، برگزار شد. در ابتدا دبیر جشنواره گزارش خود را ارایه کرد و پس از آن معاون هنری سازمان فرهنگی و هنری شهرداری، محمدمهدی عسگرپور، برای سخنرانی به روی صحنه رفت. پس از آن جوایز بخش جنبی به همکاران جشنواره به پاس خدماتشان، توسط مسوولان اهدا شد.
ایرج راد به قرائت بیانیة هیات داوران پرداخت و بهرام شاه‌محمدلو، ایرج راد و پری صابری جوایز بخش کودک و نوجوان را به برگزیدگان اهدا کردند.
ـ موسیقی
رتبة سوم: مهدی حسین‌پور برای نمایش گرگ، گرگ است و رتبه دوم: علی سیف برای موسیقی نمایش جنگ کور.
ـ صحنه و لباس
رتبة دوم: آرزو عارف برای نمایش گربة دم بریده و رتبة اول: حامد زحمتکش و مهدی فرشیدی سپهر با نمایش کمپانی عروسکی.
ـ عروسک‌گردانی
رتبة سوم: مریم ایران‌منش با نمایش خواجة لطیف و رتبة دوم: سارا منصوری، شراره ظریف‌گل، نیلوفر شیردل، مهسا کاظمی، سارا عرب سرهنگی، عاطفه آتش جامه، نگین میرزایی، برای نمایش بازی خیال.
ـ بازیگری زن
رتبة سوم: سولماز منصوری راد برای نمایش گربة دم‌بریده. رتبة دوم: آزاده حسومی با نمایش گرگ، گرگ است.
ـ بازیگری مرد
رتبة سوم: ایمان سیار برهانی با نمایش گربة دم‌بریده. رتبه دوم: جلال منتظری با نمایش گرگ، گرگ است. رتبة اول: حامد زحمتکش و مهدی فرشیدی سپهر با نمایش کمپانی عروسکی
ـ نمایشنامه‌نویسی
رتبه سوم: حمیدرضا ری‌شهری برای نمایش گربة دم‌بریده. رتبة دوم: مسلم قاسمی با نمایش گرگ، گرگ است.
ـ کارگردانی
رتبة سوم: هلن محمدرضایی با نمایش خیال‌بازی. جایزة رتبة دوم به صورت مشترک به جلال منتظری و صادق میرزایی برای نمایش گرگ، گرگ است و حمیدرضا ری‌شهری برای نمایش گربة دم بریده، اهدا شد. رتبة ‌اول: حامد زحمتکش و مهدی فرشیدی سپهر با نمایش کمپانی عروسکی.
در بخش بازیگری خردسال از تندیس شایان برای بازی در نمایش آرش با یک شاخه گل تقدیر به عمل آمد.
اهدای جوایز به برگزیدگان بخش بزرگسال، توسط ایرج راد، عزت‌الله انتظامی، محمدمهدی عسگرپور، علی‌اکبر قاضی‌نظام، شکرخدا گودرزی و پری صابری صورت گرفت.
ـ طراحی صحنه
با تقدیر از وحید میریونسی برای نمایش تابلو، جایزة دوم طراحی صحنه به مینو میرشاه‌ولد برای نمایش زیرزمین، اهدا شد. رتبة اول: میترا حکیم هاشمی با نمایش حرکت غبار بر سطح خاک.
با تقدیر از بازیگران دروغ ممنوع و قطار 21:15، سید روزبه خشنودی و پژمان یاوری برای نمایش تابلو، جوایز بازیگری مرد به شرح زیر اهدا شد.
رتبة سوم: امیرعباس حسینی با نمایش پنجره، رتبة دوم: مهران نیکزاد با نمایش تابلو، رتبة اول: آرش عباسی با نمایش زیرزمین.
ـ بازیگری زن
با تقدیر از سروناز برای نمایش متهم، جایزة رتبة سوم به پرستو کرمی به خاطر حضور در نمایش شطرنج سوییسی، اهدا شد. رتبة دوم: نفیسه زارع با نمایش تابلو، رتبة اول: رویا دعوتی با نمایش زیرزمین.
ـ نمایشنامه‌نویسی
با تقدیر از گیتا داودی برای نمایش پرشی به وسعت عشق، جایزة سوم به صورت مشترک به خیرالله تقیانی و آرش عباسی به خاطر نگارش آخرین پست شب یلدا، اهدا شد. رتبة دوم: هوشنگ فضلی با نمایش شطرنج سوییسی.
ـ کارگردانی
در این بخش با تقدیر از امیرحیدری برای کارگردانی نمایش دروغ، جایزة رتبة سوم کارگردانی به صورت مشترک به حمیدرضا حسینعلی برای نمایش تابلو و مینو میرشاه ولد برای نمایش زیرزمین، اهدا شد.
جایزة ویژة جشنواره نیز به اسماعیل خلج برای نمایشنامه و کارگردانی هفت نمایش کوتاه، اهدا شد.
پنجمین جشنوارة تئاتر کانون‌های نمایش دارای هفت شماره بولتن بود که در روزهای برگزاری جشنواره به چاپ رسید و روز آخر نیز با چاپ کاتالوگ این دوره، به کار خود پایان داد.