گفتگو با دست‌اندرکاران جشنوارة سراسری تئاتر کودک و نوجوان
آنچه از نظرتان می‌گذرد چکیده‌ای از اظهارنظرهای دست‌اندرکاران سیزدهمین جشنواره سراسری تئاتر کودک و نوجوان است. از آنها درباره وضعیت تئاتر کودک و برگزاری جشنواره و آثار به نمایش درآمده در آن پرسیده‌ایم. مصطفی ...
آنچه از نظرتان می‌گذرد چکیده‌ای از اظهارنظرهای دست‌اندرکاران سیزدهمین جشنواره سراسری تئاتر کودک و نوجوان است. از آنها درباره وضعیت تئاتر کودک و برگزاری جشنواره و آثار به نمایش درآمده در آن پرسیده‌ایم.
مصطفی رحماندوست (دبیر جشنواره): آشتی بین تئاتر و ادبیات کودک
بین ادبیات و تئاتر کودکان فاصلة بسیاری وجود دارد. ادبیات از نظر من پیشرفته‌تر است. یکی از آروزهای من این است که ادبیات کودک به غنای تئاتر کمک کند و تئاتر نیز به اندازة ادبیات گسترش پیدا کند. باید آشتی عمیقی بین تئاتر و ادبیات ایجاد شود و تئاتر از دستاوردهای گسترده ادبیات کودکان غافل نشود.
با اینکه اصفهان تاکنون بسیار خوب از پس میزبانی جشنواره‌ها برآمده، اما من ترجیح می‌دادم جشنواره، همه ساله در یک شهر برگزار شود و این حالت گردشی وجود نداشته باشد. در آغاز این جشنواره در همدان برگزار می‌شد و بعد در شهرهای دیگر. مسلماَ این مسأله به جشنواره آسیب وارد می‌کند و نه تنها موجب می‌شود که جشنواره در سطح جهانی مطرح نباشد، بلکه ممکن است ماندگاری‌اش نیز با مشکل روبه‌رو شود. در هر حال برگزاری چنین برنامه‌هایی به کارهای فرهنگی و هنری‌ای که در سطح کشور اجرا می‌شود، غنای بیشتری می‌بخشد. امیدوارم روزی برسد که بچه‌ها با پول توجیبی‌شان عهده‌دار ادارة تئاتر کودک و نوجوان باشند و این رشته هنری نیاز به حمایت دولت نداشته باشد.
تقی کامران (مدیر اجرایی جشنواره): توجه به هنرمندان شهرستان‌ها
تجربه نشان داده که پتانسیل موجود در هر استان، در قالب اجرای برنامه‌ها بروز پیدا می‌کند. بنابراین در جایی ماندگارتر است که تلاش بیشتری برای جذبش انجام شود و نیروهای مستعد بیشتری فعالیت کنند. پیشنهاد من این است که میزبانی هر جشنواره را برای استان‌های مختلف به مدت چهار یا پنج سال به صورت دوره‌ای تعیین کنند تا همه استان‌ها در این تعاملات فرهنگی شرکت کنند و کودکان سراسر کشور بتوانند از این برنامه‌ها بهره‌مند شوند.
این مسأله به صورت یک فرهنگ درآمده که برای اجرای برنامه‌های بزرگ، همة تصمیم‌گیری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و حتی کارهای مقدماتی و اولیه مثل طراحی آرم یا پوستر در مرکز انجام شود. این تصور نادرستی است چرا که در شهرستان‌ها نیز هنرمندان قابلی وجود دارند که می‌توانند از عهدة چنین کارهای بزرگی برآیند.
رضا بابک (داور): حمایت از هنرمندان تئاتر کودک
توقف در برپایی جشنواره به معنای جدی نگرفتن آن است. گرچه در حال حاضر افرادی با حسن نیت دور هم جمع شده‌اند و قصد دارند تئاتر کودک را دوباره زنده کنند. ما هم از این اتفاق خجسته حمایت می‌کنیم. اصلاَ حضور ما در جشنواره به همین دلیل است. یعنی که آمادة حضور و فعالیتیم. این شروع دوباره‌ای است برای گروه‌های مستعدی که عاشق کار در حوزة تئاتر کودک هستند.
کارهای جشنواره متأسفانه شبیه کارهای 35 سال پیش است! حتی ضعیف‌تر. این وقفة طولانی در روند رشد تئاتر کودک نیازمند جبران است. از این گروه‌ها متأسفانه حمایت نمی‌شود و کسانی که به کار در این حوزه علاقه‌مند هستند تنها از روی ذوق و علاقه کار می‌کنند. در حالی که اگر از آنها حمایت شود و راهنما داشته باشند می‌توانند کارهای حرفه‌ای خوبی انجام دهند.
بهرام شاه‌محمدلو (مدرس کارگاه آموزشی جشنواره): اهمیت آموزش در تئاتر کودک و نوجوان
نگاه ما برحسب عادت نسبت به تئاتر کودک و نوجوان، نگاهی کودکانه و مترادف با کم‌تجربگی و کوچک بودن است. چرا که فکر می‌کنیم هر چیزی که کوچکتر است باید برایش اهمیت کمتری قایل باشیم. تئاتر بزرگسالان برآمده از درون تئاتر کودک و نوجوان است.
یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف تئاترهای جشنواره مربوط به بخش نمایشنامه‌نویسی است. اگر روی نمایشنامه‌ها تمرکز بیشتری شود می‌توان به بهبود وضعیت امیدوار بود.
اگر این هنرمندان جوانی که من در جشنواره دیدم امکان آموزش را بیابند شاهد ارتقای سطح کیفی آثار شرکت‌کننده در جشنوارة تئاتر کودک و نوجوان خواهیم بود. مقوله آموزش در تئاتر کودک و نوجوان بسیار وسیع و حایز اهمیت است.
باید توجه بیشتری نسبت به آموزش آکادمیک تئاتر کودک و نوجوان شود. سال‌هاست که در دانشکده‌های مختلف تئاتر عروسکی را تدریس می‌کنند.
حسن دادشکر (داور جشنواره): تئاتر مناسب برای کودکان و نوجوانان
جشنواره‌ها بی‌تأثیر نیستند؛ اما حکم مسکن دارند. ما برنامه‌ریزی ریشه‌ای در حوزة تئاتر کودک نداریم.
در سراسر جهان آثاری در جشنواره‌ها شرکت می‌کنند که بارها و بارها اجرا شده‌اند. اما در جشنوارة ما، نمایش فقط برای شرکت در جشنواره تولید می‌شود. در حالی که نمایش‌ها باید به اجرای عمومی برسند و مردم آن را ببینند و از میان آنها تعدادی به جشنواره‌ها راه پیدا کنند در این صورت جشنواره مجموعه‌ای از بهترین‌ها خواهد شد. امروزه مخاطب کودک ما نمی‌توانند محصول درست و مناسبی را پیدا کند. نه تنها درحوزة تئاتر، بلکه در حوزة سیما و تلویزیون نیز. آن جا هم محصول مناسب ارایه نمی‌شود. دولت در سیاست کلان خود از آموزش و پرورش گرفته تا صدا و سینما باید بودجة فرهنگی مناسبی را برای کودکان و نوجوانان تصویب کند.
اگر کودک از همان کودکی به دیدن تئاتر عادت کند و تئاتری مناسب او عرضه شود، تأثیرش در آیندة تئاتر قابل ملاحظه خواهد بو. این کودک در بزرگسالی هم علاقه به تئاتر را یدک خواهد کشید و تماشاگر و مخاطب خوبی برای تئاتر و هنر خواهد بود. رشد و آموزش به کسانی که در این جشنواره یا خارج آن برای تئاتر کودک و نوجوان کار می‌کنند، خود به خود به رشد تئاتر بزرگسال هم کمک می‌کند. تئاتر کودک پایه‌گذار فرهنگ یک کشور است.
علیرضا خمسه (عضو هیأت بازبینی جشنواره): برنامه‌ریزی برای ترغیب کودکان و نوجوانان به تماشای تئاتر
تئاتر، هنوز به عنوان یک ضرورت در زندگی مردم شناخته نشده است و فرهنگ تماشای تئاتر در زندگی مردم وجود ندارد و با تماشا نکردن تئاتر احساس کمبودی به آنان دست نمی‌دهد. در وهلة اول باید دست‌اندرکاران با بحث کارشناسی و تئوریک بررسی کنند که چرا تئاتر کودک و نوجوان به عنوان یک ضرورت شناخته نمی‌شود.
اگر بخواهیم تئاتر جزو زندگی مردم شود باید برنامه‌ریزی‌های خود را متوجه دوران کودکی برای تشویق کودکان و نوجوان به تماشای تئاتر کنیم. بهترین مقطع: پیش دبستانی و مهدکودک است. تا کودکان با مقولة تئاتر و فرهنگ و تماشای تئاتر آشنا شوند.
نیاز به تئاتر باید نیاز درونی انسان‌ها باشد و این نیاز باید از دوران کودکی در انسان‌ها ایجاد شود. جشنوارة تئاتر کودک و نوجوان زمانی معنا پیدا می‌کند که قبل از برگزاری آن، تئاتری به نام تئاتر کودک و نوجوان وجود داشته باشد. برای این که تئاتر کودک و نوجوان وجود داشته باشد باید سالن تئاتر ویژة کودک و نوجوان موجود باشد و این در حالی است که چنین سالنی جز در تهران مصداق عینی ندارد.
تئاتر کودک و نوجوان، گرفتن آینه در مقابل دنیای کودکان و نوجوانان با همة زیبایی‌ها، نیازها و گرفتاری‌ها است و این آینه توسط کسانی می‌تواند گرفته شود که در قبال کودکان و نوجوانان احساس وظیفه کنند.
اگر این احساس وظیفه نباشد، این آینة شفاف و روشن، نمی‌تواند نمایانگر دنیای کودکان و نوجوانان باشد. چنان که در آثار جشنواره شاهد این مسأله هستیم. وقتی با جوانان حاضر در جشنواره صحبت می‌کنیم می‌گویند سفارش کار برای تئاتر کودک و نوجوان از سوی مراکز وجود ندارد و چون تقاضایی در این زمینه وجود ندارد، هنرمندان به عرضه تولیدات هنری در این زمینه نمی‌پردازند.
نسبت به تئاتر کودک و نوجوان باید احساس مسوولیت شود. زیرا به همة نیازهای کودکان و نوجوانان از جمله بازی، تفریح و آموزش در این تئاتر پاسخ داده می‌شود که البته این مهم در برخی از آثار جشنواره مورد غفلت واقع شده است.
عباس جهانگیریان (مسوول کارگاه‌های آموزشی جشنواره): حفظ و گسترش اطلاعات در زمینة تئاتر کودک و نوجوان
بزرگترین دستاوردها از زمان تشکیل کانون تئاتر کودک و نوجوان، برگزاری همین جشنواره بود که با هدف روشن کردن چراغ خاموش این حوزه انجام شد. بنابراین جشنوارة سیزدهم همانند نهالی است که امسال دوباره کاشته شده و در سال آینده هم پربارتر خواهد شد.
تجربة ما از جشنواره‌های قبلی ثابت کرده که چون تعدادی امکانات در تهران متمرکز است که در خود تهران هم به سهولت قابل دسترس نیست، بنابراین باید از هر فرصتی برای توزیع این امکانات استفاده کرد که از جملة آنها ضبط آرشیو اطلاعات و تکثیر آن است.
امیدوارم در شورای راهبردی تئاتر این پیشنهاد که تالار هنر به عنوان دبیرخانة دایمی جشنواره انتخاب شود، تصویب شود.
منوچهر اکبرلو (از اعضای کمیتة بازبینی جشنواره): پرهیز از آفت جشنواره‌زدگی برای تئاتر کوک و نوجوان
جشنواره به خودی خود، اتفاق فرخنده‌ای است. چرا که به مدیران و هنرمندان تذکر می‌دهد که نسبت به قسمت مهمی از تئاتر یعنی تئاتر کودک و نوجوان غفلت کرده‌ایم.
اگر جشنواره تداوم داشته باشد یعنی حلقه‌ای باشد از مجموعه حلقه‌هایی که ما را به رشد و اعتلای تئاتر کودک و نوجوان رساند، می‌تواند باعث دلگرمی شود. اما اگر جشنواره با اختتامیه‌اش پایان پذیرد، آنگاه است که تئاتر کودک و نوجوان مثل تئاتر بزرگسال (آنگونه که در سال‌های پیشین چنین بود) درگیر آفت جشنواره‌زدگی خواهد شد.
نخستین اقدام پس از جشنواره هم می‌تواند برنامه‌ریزی برای اجرای عمومی آثار موجود و نقد چگونگی برگزاری جشنواره و آماده‌سازی و اجرای تمهیدات برای جشنوارة بعدی باشد. فعالیت کارگاه‌ها باید مکتوب و منتشر شوند. همچنین به هنگام اجرای عمومی نمایش‌ها، نقد و بررسی انجام پذیرد. هم زمان، باید به ادامة انتشار آثار نظری و نمایشنامه‌های مناسب پرداخت تا هنرمندان این عرصه، با چنتة پر وارد معرکه شوند.
در مورد آثار جشنوارة امسال نیز باید گفت که جز این انتظار نمی‌رفت که آثاری قابل قبول از نمایش‌هایی باشد که از دل گروه‌های حرفه‌ای، جدی و پیگیر تئاتر کودک و نوجوان برآمده است. چهار، پنج کار برتر جشنواره جملگی توسط کسانی تولید شده‌اند که به صورت مستمر کار تئاتر کودک و نوجوان می‌کنند. نمایشگران گذری هیچ گاه نمی‌توانند آثار موفقی در این عرصه خلق کنند.