واقعه عاشورا قابلیت فوق‌العاده‌ای در ابعاد هنری و دراماتیک دارد
سیدمهدی شجاعی در ابتدای این جلسه با تأکید بر لزوم روشن کردن ابعاد و وجوه تئاتر عاشورایی گفت:«رابطه بین تئاتر و عاشورا رابطه‌ای است که به نسبت سابقه خودش طولانی است. این که مراسم آئینی قابلیت زیادی برای نمایشنامه شدن دارند، چیز تازه‌ای نیست. درباره واقعه عاشورا از این منظر می‌توان گفت که هیچ حادثه‌ای در عالم نیست که تا این حد ابعاد گوناگون داشته باشد. لایه‌های گوناگون حادثه و تحلیل‌های مختلف آن یکدیگر را نفی نمی‌کنند. این واقعه با قواعد سیاسی، قدسی، اجتماعی و... قابل ارزیابی است و جواب هم می‌دهد. این اتفاق از معجزات این حادثه به حساب می‌آید و قابلیت فوق‌العاده‌ای در ابعاد هنری و دراماتیک دارد.»
آخرین میزگرد سومین همایش سراسری آئین‌های عاشورایی صبح امروز با حضور دکتر مجید سرسنگی و سیدمهدی شجاعی و با هدف تشریح"حد و مرزهای تئاتر عاشورایی" برگزار شد.
به گزارش سایت ایران تئاتر، سیدمهدی شجاعی در ابتدای این جلسه با تأکید بر لزوم روشن کردن ابعاد و وجوه تئاتر عاشورایی گفت:«رابطه بین تئاتر و عاشورا رابطه‌ای است که به نسبت سابقه خودش طولانی است. این که مراسم آئینی قابلیت زیادی برای نمایشنامه شدن دارند، چیز تازه‌ای نیست. درباره واقعه عاشورا از این منظر می‌توان گفت که هیچ حادثه‌ای در عالم نیست که تا این حد ابعاد گوناگون داشته باشد. لایه‌های گوناگون حادثه و تحلیل‌های مختلف آن یکدیگر را نفی نمی‌کنند. این واقعه با قواعد سیاسی، قدسی، اجتماعی و... قابل ارزیابی است و جواب هم می‌دهد. این اتفاق از معجزات این حادثه به حساب می‌آید و قابلیت فوق‌العاده‌ای در ابعاد هنری و دراماتیک دارد.»
دکتر مجید سرسنگی، تئاتر عاشورایی را به تئاتر دینی تعمیم داد و افزود:«این نقطه قابل توجهی است که متأسفانه بعد از انقلاب با توجه به رویکرد گسترده هنرمندان به هنر دینی، در کنار این اشتیاق، کار تئوری و نظری در بیان معیارهای آن انجام نداده‌ایم.»
وی نظریه آئینی را یکی از معتبرترین نظریه‌های ریشه نمایش عنوان کرد و توضیح داد:«آئین‌های شکار، قربانی، پرستش و... نیز بایدها و نبایدهایی داشتند. به طور کلی وقتی در این بخش وارد حوزه ماورایی می‌شویم، بایدها و نبایدها بدون هیچ تغییر مکانیکی وارد بحث می‌شوند. این که یک آئین در چه مکان، چه زمان و توسط چه کسانی اجرا می‌شد، اهمیت بسیاری داشت. آدم‌های خاصی نقش‌ها را بر عهده داشتند که می‌بایست مراتب خاصی را طی می‌کردند.»
وی در بیان تفاوت نمایش عاشورایی با نمایش دینی گفت:«به نظر می‌رسد محققان و صاحب‌نظران خارجی نیز از بیان یک تعریف علمی از تعزیه و واقعه عاشورا عاجز هستند. در این واقعه ویژگی‌های منحصر به فردی وجود دارد که اگر به آن‌ها اشراف پیدا نکنیم در اجرا دچار مشکل می‌شویم. علی رغم ویژگی‌های مرتبط ساختاری و تشابهاتی که آن را در یک دایره تئاتری قرار می‌دهد، تفاوت‌هایی وجود دارد که به نظر می‌رسد هرگز با هم جمع نمی‌شود. این تفاوت به هویت واقعه کربلا، شخصیت‌های حاضر در آن واقعه و تماشاگر ایرانی که سعی می‌کند خود را به نوعی در آن شریک کند، باز می‌گردد. این واقعه آن چنان عظیم است که ظرفیت‌های زمانی و مکانی را در هم نوردیده است. در نمایش‌های عاشورا باید به شناخت عاشورا توجه کرد.»
سیدمهدی شجاعی ضمن تأکید بر شناخت ماهیت عاشورا گفت:«در مباحث پژوهشی تفاوتی که این واقعه با دیگر اتفاقات تاریخی دارد به تأثیر آن بر پژوهشگر بازمی‌گردد. در این مسیر نمی‌توانید منکر و مانع تأثیرات این مقوله با پژوهشگر شوید. اصلی‌ترین و ابتدایی‌ترین قدم در این راه تحقیق و پژوهش است. شناخت ماهیت و ذات حرکت امام یکی از ابتدایی‌ترین اقدامات است که موجب تفاوت ذاتی یک اثر می‌شود. شناسایی تعارض‌ها و معیارها، در جهت‌گیری شخصیت‌پردازی اثر تأثیر می‌گذارد.»
وی با اشاره به این که اگر به تعریف جامع دست پیدا نمی‌کنیم باید به تعریف مانع برسیم، گفت:«در بیان دراماتیک باید به نحوی پیش رفت که مخاطب بداند قصه از منظر منِ نوعی بیان می‌شود. واقعه تاریخی آن چنان در درون هنرمند حل شده که اثر، عبور واقعه تاریخی از دست و دل اوست. آن جایی دچار مشکل می‌شویم که عیناً واقعه تاریخی را نقل می‌کنیم.»
دکتر مجید سرسنگی با تأکید بر این که شخصیت‌های قدسی وجود خارجی داشته‌اند و بخشی از تاریخ هستند گفت:«از زاویه تاریخ نیز نقل‌های متفاوتی وجود دارد، حال اگر سند تاریخی با باور عمومی و اعتقادات مردم مغایرت داشته باشد باید چه کرد؟ باید دانست که چیزهایی جزء مباحث فرافرهنگی قرار دارند و تحولات فرهنگی و تاریخی آن را تغییر نمی‌دهد. به دلیل عجین شدن با فرهنگ فرادستی ما برخی مقوله‌ها قابل تغییر نیستند و دخالت هنرمند با فرهنگ فرادستی تقابل پیدا می‌کند. یکی از مشکلات هنرمندان در اثر همین تقابل با اشخاص متدین پیش می‌آید. گرچه اعتقاد دارم در حوزه تئاتر دینی باید معاصرسازی کنیم و فرهنگ عامه را با فرهنگ فرادستی یکسان سازیم اعتقاد دارم که در این مسیر باید با دقت بیشتری حرکت کرد.»
سیدمهدی شجاعی بحث اشراف تاریخی را برای کار در زمینه عاشورا لازم دانست و گفت:«اما این اشراف شرط کافی نیست. متأسفانه این واقعه از سه منظر دشمن، دوست و معصومان دیگر نقل شده و چه بسا بیشتر از زبان دشمنان. چه بسا فضیلت‌هایی نقل می‌شود که در بطن با ذات و ماهیت شخصیت‌ها مغایرت دارد. اعتقاد دارم تمامی نقل قول باید با قرآن و احادیث ارزیابی شود.»
این جلسه با پرسش و پاسخ حاضران ادامه یافت.