گفتگو با «ضیا عزازی» کارگردان نمایش «عذاب» از اتریش

 جمال جعفری آثار

 شما اهل کجا هستید؟
 من متولد منطقه‌ای در شمال سوریه و جنوب ترکیه هستم. تحصیلاتم در رشتة مهندسی معدن از دانشگاه استامبول است. من از 17 سالگی بر روی رقص و حرکات آکروباتیک کار کردم. در حال حاضر 12 سال است که در اتریش زندگی می‌کنم و 7 سال سابقه کارگردانی نمایش‌های موزیکال را دارم.
 گروهی که به جشنواره آمده، دولتی است یا تئاتر آزاد؟
 من وابسته به ارگانی دولتی، موسسه یا انجمن خاص نمایشی در اتریش نیستم و به طور آزاد، کار می‌کنم. ولی حرفة من به دو صورت است. یا برای گروه‌های رقص و نمایشی کار می‌کنم، یا اینکه خودم نمایش یا برنامه‌ای را کارگردانی و طراحی می‌کنم. چهارچوب نمایش من دربارة صوفی‌گرایی و عرفان است. به خصوص طی چند سال گذشته، من کار کردن برای گروه‌های دیگر را به تدریج کم کردم و سعی داشتم تا به یک استقلال کاری برسم. در حال حاضر یک شرکت نمایشی دارم و آنچه را که مورد علاقه‌ام است، کار می‌کنم.
 آیا نحوة ارتزاق گروه از همین شرکت است یا حامیان مالی دیگری هم دارید؟
 از آن جا که من متعلق به شرق هستم، در پاسخ به این سوال شما باید بگویم که دو نوع برداشت وجود دارد. چرا که برداشت یک شرقی و یک اروپایی دربارة این سوال متفاوت است. یعنی اگر من به شما بگویم درآمد من از این کار، قانعم می‌کند و هزینه‌هایم را پوشش می‌دهد، این پاسخ در اروپا فرق می‌کند. چون من دفتر، منشی، تکنسین نور و صدای خودم را دارم و با پولی که به دست می‌آورم، می‌توانم هزینة زندگی‌ام را بچرخانم و به اینها حقوق بدهم. در حالی که برای اروپایی‌ها این یک وضعیت معمولی است و خیلی عادی به نظر می‌رسد. ممکن است این شرایط برای شما و کشورهای این منطقه، ایده‌آل به نظر برسد و بگویید چه خوب! من می‌توانم با این کارم به تمام دنیا سفر کنم و تجربیات بیشتری کسب کنم.
 شیوه‌ای که کار می‌کنید چه نام دارد؟
 نمی‌توانم اسم شیوه‌ای را که کار می‌کنم، بگویم. چون اسم مشخصی ندارد و بیشتر تحت تاثیر تجربیات من است. ولی اگر بخواهم دربارة نمایشی که قرار است اجرا کنم، صحبت کنم، باید بگویم در ایران مجبور شدم قسمت دوم نمایشم را حذف کنم و فقط قسمت اول را که «عذاب» نام دارد، اجراکنم. علاقه‌مند بودم تا نمایشم به طور کامل اجرا شود که تماشاگر ایرانی در دریافتش از آن دچار اشکال نشود. اگر بخواهم یک تعریف کلی از نمایش بدهم، باید بگویم این نمایش در دستة نمایش‌های کولاژ قرار می‌گیرد. این نمایش ترکیبی از حرکات موزون، آکروباتیک، بداهه‌پردازی و سماع صوفیانه است. قسمت اول نمایش به صورت حرکات موزون و آکروباتیک و بدون کلام است. نمی‌توانم بگویم یک کار مدرن معاصر سیرک چگونه می‌تواند باشد. این ترکیب کاملاً شخصی خود من است.
 چند سال است که به این شیوه به طور تخصصی می‌پردازید؟
 در این زمینه از سال 1991 شروع کردم و تقریباً 16 سال است که دارم این کار را انجام می‌دهم.
آیا در کشورهای مختلف اجرا داشتید؟
 بله. در 15 کشور اجرا کردیم که استقبال خوبی از آن شد. این نمایش برای تماشاگران غیرمنتظره بود. در ترکیه که آشنایی کاملی با رقص سماع دارند، این نمایش، تازه و جدید بود. البته فقط رقص سماع نیست که باعث جذابیت آن شده است. بلکه من چیزهای دیگری هم به آن اضافه کرده‌ام. قسمت اول نمایش «عذاب» نام دارد و قسمت دوم «درویش پیشرو» نام دارد و نشان می‌دهد چطور آن درویش که در قسمت اول دچار عذاب شده، پیشرفت می‌کند.
 گروه شما چند نفره فعالیت می‌کنند؟
 دو نفر. خودم و تکنسینم.
 آیا توانسته‌اید در اروپا مورد قبول عام شوید و گروهتان شناخته شود؟
 اقبالی که شما از آن یاد می‌کنید، برای مثلاً بعضی خوانندگان آمریکایی و از این دست است.ما در مورد اقلیت هنرمندانی صحبت می‌کنیم که اگر در میانشان نمایشی مقبول واقع شود، آن وقت می‌توانید دربارة معروف شدن صحبت کنید.
 چرا در ترکیه نماندید و این کار را ادامه ندادید؟
 فکر نمی‌کردم کارم به اینجا کشیده شود. در سال 1994 یک اجرا در وین اتریش داشتم. یک خانمی که طراح حرکات بود از کارم خوشش آمد و از من دعوت کرد تا بمانم و آنجا کار کنم و همان آغازی شد که در آنجا بمانم و ادامه بدهم.
 راضی هستید؟
 خدا را شاکرم. البته این به معنی این نیست که اگر در کشور خودم بودم، آدم ناراضی‌ای باشم. حتی اگر در کشورم هم می‌ماندم همینطور راضی بودم.
 از کار هنری چه تصوری در ذهنتان دارید؟
 برای من راه و مسیر هنر اهمیت دارد نه چیز دیگر.