در گفتگو با هنرمندان و مسوولان انجمن نمایش استان خوزستان مطرح شد:

جمال جعفری آثار
 در این شماره و در راستای سلسله مباحثی که در شماره‌های پیش دنبال می‌کردیم، سراغ فعالان و مسوولان تئاتر خوزستان رفتیم و با کم و کیف کار آنها از نزدیک آشنا شدیم. به نظر می‌رسد تئاتر استان خوزستان رشد قابل توجهی داشته و توانسته با اهداف مرکز هنرهای نمایشی مبنی بر آشتی مردم با تئاتر همسو شود. ولی در این میان تعدد جشنواره‌هایی که در استان برگزار می‌شود رشد کیفی آثار نمایشی را تا حدودی کاهش داده است. از آنها دربارة این آسیب پرسش‌هایی شد که به ارزیابی قابل توجهی دست یافتیم.

 بیشترین تعداد انجمن نمایش
«حشمت الله قاسمی»، رییس انجمن نمایش استان خوزستان و اهواز، دربارة عملکرد انجمن نمایش این گونه توضیح می‌دهد: در استان ما تمام شهرهای کوچک هم انجمن نمایش دارند. در واقع 18 انجمن نمایش در خوزستان فعال هستند و با تغییراتی که در زمینة سیاستگذاری آن ایجاد کرده‌ایم ممکن است ـ چون در ابتدای راه ـ دچار مشکل شویم.
معمولاً هنرمندان در تمام شهرها چون با ادارة کل ارشاد آنجا در ارتباط هستند، به دلیل آنکه هنرمند هستند در ادارة کل ارشاد همان جا هم استخدام می‌شوند. این مسأله خود به خود مشکل ایجاد کرده است. چرا که در آیین‌نامة جدید انجمن نمایش این گونه مطرح شد که اعضای هیأت مدیره باید حداقل ده سال سابقة کار در زمینة فعالیت خود داشته باشند. اگر چه این قضیه خیلی خوب و مطلوب است. ولی این نکته در نظر گرفته نشده که اعضای با سابقة این استان در طول زمان جذب ارشاد شده‌اند و آنها نمی‌توانند جزو هیأت مدیره باشند. از آن طرف هم هنرمندان دیگر، چنین سابقه‌ای ندارند. در نتیجه چون اعضا به حدنصاب نمی‌رسند هیأت مدیره هم تشکیل نمی‌شود. ممکن است این قضیه در بعضی از شهرهای بزرگ قابل اجرا باشد. ولی این روند، در شهرهای کوچک این روند، جواب نمی‌دهد. البته این مانع از فعالیت انجمن نمایش در استان نیست. چرا که خوشبختانه تئاتر خوزستان بیش از پیش فعال و پویا است. در همة شهرهای ما تئاتر، حرف اول را می‌زند. شهرهایی مثل آبادان، اندیمشک، ماهشهر، اهواز و رامهرمز، گروه‌ها بسیار فعال هستند و تئاتر به صورت جدی دنبال می‌شود. ما در اهواز 150 روز اجرای نمایش داشتیم که در حال حاضر هم این جریان ادامه دارد. در اجرای هر شب، ما با استقبال خوب مردم مواجه می‌شویم. در مجموع از اوضاع راضی هستیم و سعی می‌کنیم همچنان چراغ تئاتر را روشن نگه داریم.

 تئاتر برای همه
«حسین ذوالفقاری»، مسوول انجمن نمایش خرمشهر، دربارة فعالیت‌های تئاتری این شهر گفت: ما با شعار «تئاتر برای همه» فعالیت تئاتری خود را در شهر خرمشهر آغاز کردیم که تاکنون 8 نمایش صحنه‌ای و 9 نمایش خیابانی اجرا کرده‌ایم. از اردیبهشت 85 تا آبان ماه همین سال به طور میانگین، هر نمایش، 15 روز اجرا شده است همچنین نمایش‌های خیابانی هر کدام یک هفته به طور مستمر اجرا داشته‌اند. ما در طول سال، جشنوارة فتح خرمشهر را داریم که در کنار آن نشست‌های مختلفی دربارة تئاتر دفاع مقدس برگزار می‌کنیم. دوباره با راه‌اندازی مجمع‌ها، گروه‌ها را سازماندهی کرده‌ایم؛ حالا هر گروهی برای خود یک شماره حساب و هیأت امنا دارد. آنها در طول سال نمایشنامه‌های جدیدشان را «نمایشنامه‌خوانی» می‌کنند. اما نباید از نظر دور داشت که هدف اصلی ما اجرای عمومی در سطح شهر است. چون خواست ما ارتباط با مردم است. بنابراین موضوعات متنوعی را دستمایة کارها قرار می‌دهیم. در اینجا حتی نمایش به زبان عربی هم داشتیم. در حال حاضر هم ساختمانی با 7 اتاق در اختیار ما است. از این نظر تنها شهرستانی هستیم که یک ساختمان مستقل را به انجمن نمایش اختصاص داده‌ایم. سعی داریم اتاق‌ها را برای تمرین گروه‌ها، به پلاتو تبدیل کنیم. تنها مشکلی که باید از آن نام برد فقرمالی مردم این شهرستان است که بضاعت خرید بلیط را ندارند. ولی ما بر هدف خود استواریم و از اجرا برای مردم خسته نمی‌شویم. سعی ما آشتی مردم با تئاتر است. در این راستا از هیچ تلاشی روگردان نیستیم.

 در راستای سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی ایران
«سید محمدرضا بنی‌هاشمی» مسوول دبیرخانة استان خوزستان، اظهار می‌دارد که انجمن نمایش خوزستان یکی از فعال‌ترین انجمن‌های هنری استان است که در آن افراد با سابقه و پیشکسوت در حال انجام وظیفه هستند. در واقع انجمن‌های نمایش وظیفة بالا بردن سطح کیفی آثار نمایشی را دارند. که انجمن نمایش ما هم در همین راستا و در جهت سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران، مشغول فعالیت است. ما تا آنجا که در توان داشتیم و با توجه به امکاناتی که در اختیارمان بود، در پیشبر این اهداف تلاش کرده‌ایم. ارزیابی بنده هم به عنوان مسوول دبیرخانه در این چهار ماهی که کارش را آغاز کرده بسیار مثبت است. در حال حاضر هم در حال برگزاری جشنوارة استانی هستیم که از 15 آذرماه سال جاری در استان برگزار می‌شود. انجمن نمایش استان خوزستان سیاست‌های خاصی را دنبال می‌کند که هدف آن بر پیشرفت و پیشبرد تئاتر ارزشی قرار گرفته است.

 جشنواره‌های ضروری و غیرضروری
«داریوش باقرفر»، از اعضای انجمن نمایش استان خوزستان در گفتگو با مجلة نمایش گفت: این انجمن نمایش از گذشتة دور تا به حال فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سرگذاشته است. خوشبختانه در سال‌های اخیر، حضور قدیمی‌ترها و پیشکسوتان تئاتر استان در انجمن نمایش، سبب شده تا ما به رونق دوبارة تئاتر در این استان امیدوار شویم. در سال‌های پیش جشنواره‌های استان خوزستان به شکل امروز نبود. ولی امروز ما دارای هفت جشنوارة دیگر به غیر از جشنوارة استانی هستیم. جشنواره‌هایی که هر کدام موضوعی خاص را دنبال می‌کنند و در یک شهر برگزار می‌شوند. مثل جشنوارة موضوعی آبادان، جشنوارة اندیمشک، جشنوارة لاله‌های سرخ، جشنوارة کودک و نوجوان در دزفول، جشنوارة آیینی در بهبهان، جشنوارة خیابانی در امیدیه و آغاجری، جشنوارة تئاتر کوتاه در رامهرمز و از سال گذشته جشنوارة بومی در مسجد سلیمان که سال‌ها پیش خاموش بود و در این یکی دو سال اخیر با همت تئاتر استان خوزستان راه‌اندازی شده است. البته همة این موارد با وجود موانع و مشکلات همیشگی مثل عدم حمایت‌های مالی از گروه‌ها ـ کمبود متون خوب نمایشی، کمبود سالن نمایشی و عوامل دیگر، همانند شهرستان‌های دیگر برگزار شده است.
شاید این پرسش پیش بیاید که واقعاً لزوم برگزاری این جشنواره‌ها چیست و آیا تعدد برگزاری جشنواره‌ها بر روند کیفی آثار تأثیرگذار است یا خیر؟ باید بگویم که ما پس از چند سال سکوت، در سال گذشته، جشنواره‌ای با موضوع بومی بودن در مسجد سلیمان برگزار کردیم که در آن میزبان 6 گروه نمایشی بودیم. از ابتدای سال 85 تاکنون پنج نمایش تولید شد و 5 نمایش هر کدام ده روز اجرا داشتند. استقبال بی‌نظیر تماشاگران از این اجراها و جشنواره ما را شگفت زده کرد. این مهم میسر نمی‌شد مگر به واسطة تلاش انجمن نمایش مسجد سلیمان. در حال حاضر روند رو به رشد گروه‌های متعدد نمایشی در حال شکل‌گیری است که من دلیلش را برگزاری همین جشنواره‌ها می‌دانم.

 جشنواره‌های خودرو و آمار و ارقام
«علی‌اصغر شادوران»، پیش‌کسوت تئاتر استان خوزستان، ارزیابی خود را از فعالیت‌های انجمن نمایش و تئاتر در آن استان این گونه بیان می‌کند: در یک بررسی تاریخی، تئاتر اهواز به لحاظ کیفی می‌توانست امتیاز بیشتری نسبت به سایر شهرستان‌ها داشته باشد. چون هم پیش‌کسوت‌ها در میدان بودند و هم مسوولان نگاهی ویژه به تئاتر داشتند. هر چند که این نگاه کیفی بود تا کمی ولی از سال 73 به این طرف که انجمن نمایش‌ها به صورت انتخاباتی اداره می‌شود، مسوولانی که جایگزین یکدیگر می‌شوند، نگاهی بیشتر کمی به مسایل تئاتر دارند. این نگاه از آنجا ناشی می‌شود که مسوولان سعی دارند همه را راضی نگه دارند تا در انتخابات دورة بعد هم رای بیاورند. از این رو در استان ما تعداد جشنواره‌ها به صورت خودرو افزایش یافت. به طوری که هر شهر برای خود یک جشنواره داشت. این روند سبب کاهش کیفیت کارها و افزایش تعدادشان شد. به این ترتیب احتمال تولید اثر نمایشی با کیفیت بالا در هر شهر کوچکی که یک جشنواره دارد بسیار پایین است. از جشنواره‌های طنز، کوتاه، بومی، دفاع مقدس، بسیج، حصر آبادن گرفته تا جشنواره‌های آزادسازی خرمشهر، لاله‌های سرخ، کودک و نوجوان و ... حالا بماند که یک جشنوارة استانی مخصوص خوزستان داریم. اینها به غیر از همایش‌هایی است که در طول سال برگزار می‌شوند. هیچ کدام از این جشنواره‌ها و همایش‌ها به روند کیفی و اجرایی آثار کمک نمی‌کنند. به نظرم بزرگترین لطمه‌ای که به بدنة تئاتر خوزستان وارد شده و همچنان ادامه دارد تعدد جشنواره‌های مختلفی است که همه ساله با یک موضوع خاص در استان برگزار می‌شود.
لطمة دیگری که به تئاتر ما در این سال‌ها وارد شد، کوچ دسته‌جمعی پیش‌کسوتان قدیمی و با تجربة تئاتر استان بود. چون با وجود این جشنواره‌ها افرادی که واقعاً تئاتر کار می‌کردند، ناامید شدند. آنها یا گوشة انزوا طلبیدند یا کوچ کردند. شما فرض کنید برای یک اجرای جشنواره‌ای به هر گروه مثلاً 200 هزار تومان پول می‌دادند. بنابراین آن هنرمند قدیمی که کار تئاتر کرده بود. خوب می‌دانست که با این بودجه نمی‌توان کاری کرد. در نتیجه عطایش را به لقایش می‌بخشید. البته بدیهی است که این بودجه برای تازه واردی که می‌خواست تئاتر را تجربه کند، بودجة خوبی بود که مسوولان این تفاوت را بین یک تازه وارد و یک هنرمند قدیمی قایل نمی‌شدند. راه‌های متفاوت و مناسبی برای برون رفت از این ناهنجاری وجود دارد. مثلاَ اینکه از قدیمی‌ترها، با تجربه‌‌ها و پیش‌کسوتان حمایت جدی‌تری شود. تعداد جشنواره‌ها کنترل شود و تا آنجا که ممکن است کاهش یابد و از همه مهمتر اینکه وضعیت آموزش را که به بدترین شکل ممکن در حال اتفاق است سر و سامان دهند. ممکن است به لحاظ آماری و ارقامی گفته شود این تعداد جلسة آموزشی و غیره برگزار می‌شود اما اینکه چه کسی، چه چیزی را درس می‌دهد مهم است که آن هم مورد توجه نیست.

 جشنواره‌ها منشأ خیر بوده‌اند
«امید فتاح‌پور» از فعالان تئاتر خوزستان، دربارة شرایط حاکم بر فضای فرهنگی تئاتر این استان گفت: ما بعد از جشنوارة ایران زمین با پیکره مرده‌ای مواجه شدیم که حالت زشت و زننده‌ای در جامعه پیدا کرده بود. با اندیشه‌های هیأت مدیرة فعلی، تئاتر، دوباره جان گرفت و امسال برای اولین بار در اهواز 153 روز اجرای مختلف داشتیم. ما برای آینده چشم‌اندازی را ترسیم کردیم که در تمام روزهای سال اجرا داشته‌ باشیم. این رویه را با الگوبرداری از شهرستان قم ادامه می‌دهیم تا در اهواز به نتیجه برسیم. با تمام این تلاش‌ها چون ما تئاتر را دوباره در استان احیا کردیم در حال حاضر، تئاتر در این شهرستان دوران کودکی‌اش را می‌گذراند. با این حال و با وجود تعدد جشنواره‌ها، امیدوارم رشد قابل ملاحظه‌ای در سال‌های آینده داشته باشیم. همة اساتید معتقدند که جشنواره‌ها، معضلی برای تئاتر شده‌اند. اما من موافق این قضیه نیستم. چون تئاتر ما دولتی است و هنوز خصوصی نشده است، بنابراین برگزاری این جشنواره‌ها به تولید تئاتر کمک می‌کند. در این میان با همدلی بچه‌ها و رقابت سالم در کنار عدم تخریب شخصیت‌ها، توانستیم اجرای 25 گروه را در جشنواره برنامه‌ریزی کنیم. دیدگاه‌ها نسبت به تئاتر تغییر یافته و جشنواره‌ها منشأ خیر شده‌اند. اگر این جشنواره‌ها هم منحل شوند، ما دیگر تئاتری نخواهیم داشت. البته باید این را هم اضافه کنم که بنده با همة طرفداری‌ام از برگزاری جشنواره‌ها، اعتقاد دارم که تعدادی از این جشنواره‌ها اضافی هستند و باید پراکندگی جشنواره‌های مختلف در یک جشنوارة اصلی متمرکز شود.

 پیشنهاد شرافتمندانه
«رضا مردانی»، مسوول فرهنگی، هنری ادارة کل ارشاد خرمشهر، دربارة عملکرد تئاتر در این چند سال در استان خوزستان گفت: تئاتر ما به صورت صعودی رشد کرده و از آن حالت سنتی و غیرعملی خارج شده است. خرمشهر در حال حاضر یکی از قطب‌های تئاتر استان خوزستان شده و در همة جشنواره‌هایی که برگزار می‌شود نماینده‌ای هم دارد. من هم قبول دارم که جشنواره‌ها رشد کیفی آثار را کاهش می‌دهند. ولی با حذف کردن همة آنها موافق نیستم. به نظرم اگر یک جشنواره با کیفیت و کمیت بالا وجود داشته باشد برای تئاتر استان کافی است. البته تمام سعی ما بر این بوده که آثار ارایه شده در جشنواره را به اجرای عمومی برسانیم که در این زمینه موفقیت‌هایی هم کسب کرده‌ایم. من چهار پیشنهاد در راستای بالا بردن کیفی تئاتر در استان دارم که عرض می‌کنم:
1ـ پول‌هایی که به استان برای حمایت مالی از تئاتر تزریق می‌شود، مستقیماَ به شهرستان‌ها منتقل شود و در مقابل، کیفیت بالای تئاتر طلب شود.
2ـ شرایط آسان‌تری برای بیمة بچه‌ها در نظر گرفته شود. در کل خرمشهر فقط یکی از بچه‌ها با پیگیری‌های مستمری که داشت موفق شد تا این امر را محقق کند.
3 ـ اعطای درجة هنری در اینجا خیلی سخت است. باید تبصره‌ای برای شهرهای محروم مثل خرمشهر لحاظ شود. بچه‌های ما توانسته‌اند بدون هیچ امکاناتی، مقام کسب کنند. اگر بخواهند با این شرایط سخت درجة هنری هم کسب نمایند زمان زیادی می‌برد و آن درجه دیگر به دردشان نمی‌خورد.
4ـ تقاضای ارسال بیشتر نشریات و کتب علمی و تخصصی را دارم. چون به شهر ما فقط یک مجلة نمایش می‌رسد و این یک مجله هم دست به دست می‌چرخد.
در انتها باید بگویم که بچه‌های تئاتر خرمشهر به حمایت معنوی، بیشتر اهمیت می‌دهند. در عین حال که به حمایت‌های مادی محتاج است.