مروری بربرگزاری بیست و پنجمین جشنوارة بین‌المللی تئاتر فجر

 فروغ سجادی
مروری بربرگزاری بیست و پنجمین جشنوارة بین‌المللی تئاتر فجر
بیست و پنجمین جشنوارة بین‌المللی تئاتر فجر به دلیل تداخل ایام دهة فجر با آغاز ماه محرم و ایام عزاداری تاسوعا و عاشورا در زمان زودتری نسبت به سال‌های قبل برگزارشد. این جشنواره با دبیری «سعید کشن فلاح» از 18 تا 27 بهمن در تالارهای نمایشی وحدت، مجموعة تئاترشهر، هنر، مولوی و تماشاخانة مهربرگزارشد.
انتخاب بهترین نمایش‌ها از میان اجراهای عمومی در طول سال، توجه به جنبة آمورشی، پژوهشی در بعد داخلی و بین‌المللی، نگاه ویژة یکسان به نمایش شهرستان در کنار تئاتر پایتخت، رویکرد خاص موضوعی به تئاترملی، مذهبی و دفاع مقدس و مخاطب‌پذیری، اولویت‌هایی بود که توسط مسوولان، پیش از برگزاری جشنواره به عنوان دستاوردهای ربع قرن تئاترایران اعلام شد.

 بخش تولیدات سال85
28 نمایش توسط هیات انتخاب در طول سال از میان اجراهای عمومی فروردین ماه تا دی ماه 1385 ارزیابی و انتخاب شدند و در بخش تولیدات سال 85 جشنواره روی صحنه رفتند. دکتر فرشید ابراهیمیان، دکتر محمود عزیزی، حسین پاکدل، علیرضا کوشک جلالی، فرهاد مهندس پور، جمشید خانیان، محمد اطبایی، محمدرضا الوند، حسین مسافر آستانه، محمد هادی نامور، مریم معترف، نصرت ا...منصوری، دکترمجید سرسنگی، محمدعلی خبری، مجید جعفری، سیاوش تهمورث، پرویزپورحسینی و ایوب آقاخانی اعضای هیات انتخاب بخش‌های مختلف جشنواره امسال بودند. «رستم و سهراب» به نویسندگی و کارگردانی رسول نجفیان که داستان اسطوره‌ای رستم و سهراب شاهنامة فردوسی را روایت می‌کرد، در روزهای نخستین جشنوارة تئاتر بیست و پنجم اجرا شد. کاظم هژیر آزاد، ناصربنایی، فرهاد تجویدی، بهروزعنایتی، احمد آجرلو، مریم رحیمی و... بازیگران این نمایش اسطوری بودند. این نمایش که پیش از این در فرهنگسرای نیاوران اجرا شده بود، در دو روز اول جشنواره مهمان تالار اصلی تئاتر شهر بود. «نوای اسرارآمیز» اثر نمایشنامه‌نویس معاصر دنیا «اریک امانوئل اشمیت» نیزبه کارگردانی سهراب سلیمی و با بازی حمید مظفری یکی دیگر از منتخبان اجراهای عمومی بود که به جشنوارة امسال راه پیدا کرد. داستان این نمایش دربارة رمز و رازهای عشق «اسبود» است که با کنجکاوی یک خبرنگار دربارة آخرین اثر «رنورکو» نویسندة رمان «عشق ناگفته» آغاز و منجربه کشف بسیاری از رمز و رازهای این رمان شده و ماجراهایی در این میان اتفاق می‌افتد. دکتر علی رفیعی کارگردان و طراح صاحب نام تئاتر ایران نیز که مدت‌هاست از صحنة تئاتر دوری گزیده و به کارگردانی سینما روی آورده، با طراحی صحنة این نمایش بار دیگر با تئاتر، تجدید میثاق کرد. «مرگ و شاعر» نمایشنامه‌ای از نغمه ثمینی بود که کیومرث مرادی کارگردانی آن را به عهده داشت و با استقبال مخاطبان مواجه شد. این نمایش نیز یکی از نمایش‌های منتخب هیات انتخاب برای حضور در بیست و پنجمین جشنوارة تئاتر فجر بود که در اولین روز جشنواره در تالار قشقایی اجرا شد. گروه جوان «تجربة ایران» این بار داستان زنی را روایت کرد که به دنبال یافتن مرگ، راه طولانی‌ای را پشت سر می‌گذارد و می‌خواهد نیستی را از بین ببرد. او به مرگ می‌رسد و...، پانته آبهرام، فرهاد قائمیان، محمدرضا حسین زاده و مریم کاتوزی، بازیگران این نمایش بودند. «کالون و قیام کاستلیون» به نویسندگی حمیدرضا نعیمی و کارگردانی آرش دادگر نیز یکی از اجراهای اولین روز جشنواره در تالار مولوی بود. این نمایش به شرح قیام کاستلیون علیه نظام خشک و استبدادی ژان کالون، رهبر مذهبی فرقة پروتستان‌های ژنو، می‌پرداخت. در این نمایش که در مدت کوتاه اجرای عمومی خود قبل از جشنواره، توانسته بود تماشاگران زیادی را به تالار مولوی بکشاند، مهران امام بخش، حمیدرضا نعیمی، کامبیز امینی و... ایفای نقش کردند. همچنین تالار وحدت نیز از روز دوم جشنواره با اجرای نمایش «پایین، گذرسقاخانه» به کارگردانی هادی مرزبان کار خود را آغاز کرد. متن این نمایشنامه توسط اکبررادی نمایشنامه نویس بزرگ معاصر ایران نوشته شده. داستان این نمایش که به عنوان منتخب تولیدات 85 تهران در جشنواره اجرا شد، دربارة عشق دو کشتی گیر به دختر یکی از متنفذان محل است. امین زندگانی، آشا محرابی، هستی مرزبان و امیرغفارمنش از بازیگران این نمایش بودند. این نمایش در روزهای دوم، سوم و چهارم جشنوارة تئاتر فجر مهمان تالاروحدت بود. «مرد نیک» به نویسندگی هادی حوری و کارگردانی امیردژاکام دربارة یک مرد ساده لوح و پاک نیت بود که پس از سال‌ها نذر و نیاز صاحب فرزند شده‌است. این مرد لحاف دوز براساس نذرخود به دنبال نیازمندی می‌گردد تا اندک دارایی خود را که در این سال‌ها اندوخته، به او بدهد که در این راه برای او اتفاقاتی رخ می‌دهد. علیرضا خمسه پس از سال‌ها دوری از تئاتر با بازی در این نمایش، بار دیگر به صحنة تئاتر لبخند زد. محبوبة بیات، شهره سلطانی، خسرو احمدی و... بازیگران «مرد نیک» بودند. این نمایش هم به عنوان منتخب سال 85 در روز سوم و چهارم جشنواره در سالن اصلی تئاترشهر اجرا شد. «قصة تلخ طلا» به نویسندگی و کارگردانی بهروزغریب‌پور با بازی ایرج راد، سیاوش چراغی پور، نسیم ادبی و... یکی دیگر از تولیدات سال 85 بود که به جشنوارة بیست و پنجم راه یافت. این نمایش که در روز سوم در تالارچهارسو اجرا شد، داستان مرد ماهیگیر فقیری است که با صید یک ماهی جادویی، به همراه همسرش درگیر اتفاقات مختلفی می‌شود «امشب دیگر مهره‌های پشتم نیلبک می‌زنند» یک نمایش با موضوع دفاع مقدس بود که توسط حمیدرضا نعیمی نوشته شده و زری اماد آن را کارگردانی کرد. این نمایش از میان اجراهای عمومی حوزه هنری برای حضور در جشنوارة امسال انتخاب شد. زری اماد علاوه بر کارگردانی، در این نمایش بازی هم می‌کرد. خسرو شهراز و مسعود رحیم‌پور، دیگر بازیگران این نمایش بودند که در روز چهارم در تالار نو اجرا شد. «جولیوس سزار» نیز یک اقتباس از اثر ویلیام شکسپیر بود که توسط دکتر مسعود دلخواه کارگردانی شد و دکتر محمدرضا خاکی دراماتورژ این نمایش بود. کاظم بلوچی، علی بی‌غم، ایمان افشاریان، حمیدرضا هدایتی و ریحانه سلامت از جمله بازیگران این نمایش بودند. دکتر دلخواه با استفاده از جدیدترین تکنیک‌های اجرایی و کارگردانی با وفاداری کامل به متن و زبان شکسپیر، این تراژدی را به روی صحنه برد. این نمایش که قبل از جشنواره در تالار اصلی مولوی اجرا شد، به عنوان یکی از تولیدات 85 به بیست و پنجمین جشنوارة تئاتر فجر راه پیدا کرد. «تیغ و ماه» به نویسندگی، کارگردانی و بازیگری آتیلا پسیانی یکی دیگر از اجراهای عمومی سال بود که در جشنواره به روی صحنه رفت. این نمایش با ساختاری کاملا متفاوت از دیگر نمایش‌ها، با یک اجرای تمثیلی در روز چهارم جشنواره در تالارچهارسو اجرا شد. خسرو پسیانی از بازیگران این نمایش بود. آثار گروه تئاتر بازی همواره تماشاگران خاص خود را دارد. «ددالوس و ایکاروس» یک نمایش کاملا خلاق از همایون غنی‌زاده بود که در روز چهارم جشنواره در تالار سایه اجرا شد. این نمایش با وجود آن که چند ماه قبل از جشنواره نیز اجرای عمومی داشت، در جشنوارة تئاتر فجر نیز با استقبال فراوان تماشاگران مواجه شد. به طوری که بخشی از تماشاگران به خاطر پر بودن ظرفیت تالار، پشت در ماندند. جواد نمکی و حمید رضا نعیمی بازیگران این نمایش بودند. کارگردانی این نمایش، توسط هیأت داوری انجمن نمایش، برگزیدة بیست و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاترفجر شد. «وهم سرخ» به نویسندگی و کارگردانی حسین احمدی نسب یک نمایش براساس مراسم‌زار جنوب بود که در بخش منتخبان تولیدات 85 در تالار قشقایی به روی صحنه رفت. کورش زارعی، سیروس کهوری نژاد، نادیا فرجی، فریده گرمساری و الهام میرزاپور بازیگران این اجرای آیینی بودند.
همچنین در این بخش نمایش دیگری به نویسندگی نغمه ثمینی اجرا شد: «بدون خداحافظی» که کتایون فیض مرندی کارگردانی آن را به عهده داشت. بهناز جعفری و نگار جواهریان از جمله بازیگران تولید مشترک ثمینی و فیض مرندی بودند. این نمایش درسه اپیزود به مشکلات جوانان مهاجر افغانی می‌پرداخت که در ششمین روز جشنواره در تالارسایه به صحنه رفت. «زمین مقدس» نیز نمایشی به نویسندگی و کارگردانی ایوب آقاخانی با بازیگری داود رشیدی و افسانه ماهیان بود که در این روز در تالار قشقایی اجرا شد. این نمایش که کاری مشترک از دو گروه «تئاتر معاصر و پوشه» بود به شرح چهار تابلوی روایت، مواجهه، مکالمه و مشاجره می‌پرداخت که در قالب داستان گفتگو و چالش یک پدر و دختر پس از سال‌ها در آن سوی مرزها نمایش داده شد. «رستاخیز عشق» عنوان برنامة تالار وحدت در هفتمین و هشتمین روز جشنوارة تئاتر فجر بود، نویسندة این نمایش محمد رحمانیان و کارگردان آن حسین مسافرآستانه است. رستاخیز عشق داستان زندگی مولانا جلال‌الدین محمد مولوی بود که در 12 تابلوی نمایشی بدون کلام و تنها با حرکت و موسیقی بیان شد. این نمایش با مرگ مولانا آغاز می‌شود و به دوران کودکی این شاعر بزرگ بازگشتی داشت.همچنین به دلدادگی مولانا به شمس تبریزی نیز می‌پرداخت. نادر رجب‌پورکه طراح حرکات موزون این نمایش هم بود، خود ایفای نقش مولانا را در این اجرا به عهده داشت و سعید داخ در نقش شمس تبریزی، هنرنمایی می‌کرد. این نمایش چند ماه قبل از اجرا در جشنواره، به مناسبت هفتة فرهنگی ایران در فرانسه در سالن شمارة 1 یونسکو در پاریس روی صحنه رفت که با استقبال خوبی از طرف تماشاگران پاریسی مواجه شد.
«سمفونی درد» به نویسندگی و کارگردانی حسین پاکدل نیز یکی از اجراهای روزهای آخر جشنواره تئاتر فجر در تالارسایة مجموعة تئاترشهر بود. پاکدل که در دورة مدیریت خود در تئاتر شهر، در سال‌های قبل توانسته بود نظر بسیاری از هنرمندان تئاتررا جلب کند در این اجرا نیز به عنوان اولین کارگردانی حرفه‌ای خود توانست نظر بسیاری از تماشاگران را به خود معطوف کند. حسن معجونی، فرهاد اصلانی، سید مهرداد ضیایی و شبنم مقدمی از جمله بازیگران این نمایش بودند. این نمایش روایتگر درد و وحشت انسان‌ها بود.
«خیال روی خط موازی» نیز یکی دیگر از تولیدات سال 85 در مورد جنگ و دفاع مقدس بود که به نویسندگی حمیدرضا آذرنگ و کارگردانی مشترک این نمایشنامه‌نویس با عباس اقسامی شکل گرفت. این نمایش که پیش از این نیز در جشنوارة تئاتررضوی اجرا شده بود و سپس در تئاترشهر برای عموم به روی صحنه رفت، داستان آرزوهای جوانان خرمشهر در زمان جنگ برای رفتن به مشهد و زیارت امام رضا (ع) است که هرگز مهیا نمی‌شود. همچنین در کنار آن داستان جنگ و محاصرة خرمشهر و پیامد جنگ بر مردم این شهر روایت می‌شد. فروغ قجابیگلی، حمیدرضا آذرنگ و... بازیگران این نمایش بودند که در هفتمین روز جشنواره اجرا شد. «تهران پرندک» به نویسندگی مهرداد رایانی مخصوص و کارگردانی سپیده نظری‌پور نیز یکی دیگر از نمایش‌های این جشنواره بود که به شرح مشکلات مهاجران افغانی می‌پرداخت. علی سرابی، هدایت هاشمی، حمید رضا آذرنگ و سپیده نظری پور بازیگران این نمایش بودند که در هشتمین روز جشنواره در تالارسایه اجرا شد. «شوایک» نیز یک نمایش کمدی به کارگردانی کوروش نریمانی و از گروه تئاتر معاصر بود که علاوه برجلب نظر مخاطبان زیادی در ایام اجرای عمومی در داخل کشور، در اجرای جشنواره نیز نظر برخی از مهمانان خارجی جشنواره را به خود جلب کرد. کورش نریمانی نمایشنامة آن را با برداشتی کاملا آزاد از رمانی به همین نام اثر «یاروسلاوهاشک» نوشت و به روی صحنه آورد. سیامک صفری ایفاگر نقش شوایک بود که در کنار امیرجعفری، محسن طنابنده، احمد مهرانفرو... در این نمایش بازی می‌کردند. «آنکه گفت آری، آنکه گفت نه» به نویسندگی و کارگردانی مهرداد رایانی مخصوص با بازی سپیده نظری‌پور و فرزین صابونی در آخرین روز جشنواره در تالارسایه اجرا شد. این نمایش داستان سمبلیکی داشت که به شرح زندگی یک زوج می‌پرداخت. مرد، دانة گیاهی را که ازخاندان خود به ارث برده، در شب عروسی به همسرش هدیه می‌کند، گیاه در این خانه کاشته می‌شود و وارد زندگی این زوج می‌شود. این اتفاق که در دو دورة معاصر و قاجار رخ می‌دهد، موجب شکل‌گیری اتفاقات و تأثیراتی برزندگی این دو زوج در دو دوره می‌شود. مهرداد رایانی با اجرای این نمایش توانست نظر بسیاری از منتقدان را به ویژه در بخش نمایشنامه‌نویسی به خود جلب کند.
«مرگ فروشنده» اثرآرتور میلر به کارگردانی نادر برهانی مرند، یکی دیگر از اجراهای گروه تئاتر معاصر در سال 85 بود که با بازی پیام دهکردی، امیر جعفری، ریما رامین فر، هومن برق نورد و... درتالار قشقایی اجرا شد. این نمایش دربارة یک فروشندة دوره‌گرد 64 ساله است که پس از 34 سال خدمت به یک شرکت تجاری از کار اخراج می‌شود. او که در آرزوها و تخیلات خود زندگی می‌کند، میان آرزو، امید و تلاش برای ساختن آیندة درخشان فرزندان خود معلق است. او که درگفتگوی درونی با برادر مرده‌اش آرزوهای خود را بیان می‌کند، بارها دست به خودکشی زده، اما اقدام او نافرجام مانده. او با کشتن خود و تعلق گرفتن بیمه عمرش به خانواده‌اش سعی می‌کند آرزوی داشتن آینده درخشان را برای فرزندانش تحقق بخشد.
«مثل سوسوی فانوسی آویخته» به نویسندگی محمدرضا کوهستانی و به کارگردانی علی فرحناک کاری از گروه تئاتر آیین قم بود که پس از موفقیت در جشنوارة تئاتر دفاع مقدس سال 84 در سال 85 در تهران اجرای عمومی شد. این نمایش که موضوعی در رابطه با دفاع مقدس دارد در روز آخر جشنواره مهمان تالارنو بود. نمایش یاد شده به شرح زندگی جلال، رزمندة جانبازی، می‌پرداخت که به خاطر مشکلات اجتماعی امروز با خانوادة خود درگیرشده است.علی فرحناک، محمدرضا آزاد، مهدی نیک روشن و... بازیگران این نمایش بودند.

 بخش ویژة سال پیامبر اسلام (ص)
در ییست و پنجمین جشنوارة بین‌المللی تئاتر فجر بخش جدیدی به مناسبت ارج نهادن و بزرگداشت سال پیامبر اسلام (ص) درنظر گرفته شد. نمایش «عشقه» به نویسندگی محمد رحمانیان و کارگردانی مشترک رحمانیان و حبیب رضایی از اجراهای این بخش بود که پس از اجرا در آخرین روز جشنواره به مدت یک هفته نیز در تالار چهارسوی مجموعة تئاتر شهر، روی صحنه رفت. علی عمرانی، مهتاب نصیرپور، سیما تیرانداز، ستاره اسکندری، بهناز جعفری و آشا محرابی از جمله بازیگران این نمایش بودند. این نمایش که موضوعی در مورد زن، عشق و زندگی داشت، بازخوانی قصه بانویی از بانوان حجاز با حضور هفت زن، یک کودک و یک مرد بود. این نمایش به شرح زندگی زنی از صدر اسلام می‌پرداخت که تا آخرین لحظات حیات آن‌گونه که می‌خواست زندگی کرد.

 بخش منتخبان جشنواره‌های مناطق (نمایش‌های شهرستان)
13 نمایش از شهرستان‌های اصفهان، مشهد، آبادان، بوشهر، اراک، خمین، یاسوج، دهدشت، گرگان، سنندج و مسجد سلیمان نیز در بخش منتخبان جشنواره‌های تئاتر مناطق کشور در این جشنواره به صحنه رفت که در مقایسه با سال‌های گذشته از قوت و کیفیت اجرایی بیشتری برخوردار بود.
«تقدیم به پدرم و پسرم با عشق و رنج» به نویسندگی و کارگردانی عبدالرضا ثامری کاری از گروه تئاتر اندیشه آبادان بود که در اولین روز جشنواره در تالار سایه اجرا شد. داستان این نمایش دربارة مردی بود که با بیماری سختی دست و پنجه نرم می‌کرد و در همان زمان عشق پنهانی او به لیلا توسط نامه‌ای برای همسرش فاش شد. این داستان با زاویة دید شخصیت‌های نمایش روایت می‌شد. ثامری یکی از کارگردانان فعال تئاتر آبادن در سال‌های اخیر بوده است. «مرگزار سیاه و سرخ شیارهای تیفوسی از زبان یک ماهیگیر» به نویسندگی و کارگردانی جواد صداقت از بوشهر نیز یکی دیگر از اجراهای اولین روزهای جشنواره در تالارنو تئاتر شهر بود. این نمایش که کاری از گروه تئاتر کلاغ بوشهر بود به نفی جنگ از زبان انسان‌هایی از ناکجاآباد در ذهن یک مرد مالیخولیایی سیاه پوست می‌پرداخت، که شکنجه و اعتراف‌های آنها برای رسیدن به سلول‌های ذهن آن مرد سیاه‌پوست تصویرهایی از آن انسان‌ها ترسیم می‌کردند مریم موسوی یکی از بازیگران این نمایش توانست با ارایه توانایی بازیگری خود نظر هیات داوران انجمن نمایش را به خود جلب کند و به عنوان بازیگر برگزیدة زن جشنوارة بیست و پنجم معرفی شود. «سه‌گانة سوءظن و سوسک» عنوان یک نمایش شهرستانی دیگر بود، که به کارگردانی رضا گشتاسب و توسط گروه تئاتر شادان یاسوج در روز دوم جشنواره درتالار سایه به صحنه رفت. داستان این نمایش دربارة زنی بود که در خواب‌های پریشان خود تصاویر جنگی می‌بیند. دورتا دورش سوسک‌ها ایستاده‌اند، موهایش را تراشیده‌اند و او مرعوب ازاستحاله سوسک‌ها به طلسم‌های مادرش پناه می‌برد. زن با همسرش در این‌باره دچار اختلاف نظر و مشکلاتی شده است، همسر برخلاف زنش چاره کار را در کشتن سوسک‌ها با سم نمی‌داند و معتقداست چون آنها از نور فراری هستند، بهترین راه نابودی آنها نوراست، نوری که مانی، فرزندشان به دنبال آن رفته است. «موهای بلوند» نیز نمایشی به نویسندگی و کارگردانی اصغر خلیلی از اصفهان بود که مضمونی خانوادگی، روان‌شناختی داشت؛ زنی در میان عشق و عاطفه شوهرش غرق شده، مرد به ماموریت می‌رود و رویاهای عجیبی بین زن و مرد جاری می‌شود که هر دو جریان متفاوتی دارند. گروه تئاتر تجربة نو یکی از گروه‌های فعال اصفهان است که در جشنواره‌های فجر سال‌های گذشته همواره حضوری مستمر داشته است. این گروه که در آثار قبلی خود بیشتر به مضمون‌های ملی و تاریخی توجه داشت، در این جشنواره با رویکردی جدید در تالارقشقایی ظاهر شد. «سیاه چال» حکایتی از گروه تئاتر معاصر سنندج در جشنواره بیست و پنجم بود. این نمایش که به نویسندگی و کارگردانی آرش محمدی روی صحنه رفت، با نگاهی به اثر «در پیشگاه قانون» کافکا به زندگی زن و مردی می‌پرداخت که از ریشه‌های ماورایی خود بریده‌اند و ترس بر زندگیشان غلبه کرده است. آنها به دنبال احقاق حقوق از دست رفتة خود دست به هر عملی می‌زنند. این نمایش در روز سوم جشنواره در تالار سایه اجرا شد. «عروسی خین» یک نمایش آیینی با موضوع ایلیاتی بود که توسط گروه تب مسجد سلیمان در سومین روز جشنواره به صحنه رفت. حسن حاجت‌پور نویسنده و کارگردان این نمایش بود که به شرح عشق شیرزاد به دختر طایفة رقیب، طایفه‌ای که قاتل پدر و پدر بزرگش است، می‌پرداخت.
«پایین گذر سقاخانه» نمایشی بود از گروه خانة خاطره گرگان که در پنجمین روز جشنوارة تئاتر فجر در تالار اصلی تئاتر شهر اجرا شد. محمدرضا مولودی کارگردان این اثر بود که اجرایی متفاوت از اجرای هادی مرزبان از همین متن داشت. «دیدار» نیز یک نمایش دیگر از سنندج بود که در روز پنجم جشنواره مهمان تالار سایة تئاتر شهر بود. این نمایش که کار گروه تئاتر تجربة سنندج بود، توسط فارس باقری نوشته شد و فرشید گویلی کارگردانی آن را برعهده داشت. این نمایش موضوعی اجتماعی داشت که در 5 اپیزود اجرا شد. اپیزود اول و دوم این نمایش نگاهی به پیامدهای جنگ داشت. «بیژن و منیژه» به نویسندگی و کارگردانی محسن عرب امیری از گروه تئاتر شمایل مشهد بود که با اجرایی کلاسیک نگاهی به داستان بیژن و منیژة شاهنامه داشت. ابن نمایش در پنجمین و ششمین روز جشنواره در تالار نو اجرا شد. «کمدی ارتفاعات» به نویسندگی امید طاهری و کارگردانی میثم عبدی از شهرستان خمین استان مرکزی، در دو اجرای خود در تالار مولوی با استقبال فراوان تماشاگران درپنجمین روز جشنواره مواجه شد. این نمایش که یک اجرای کمدی بود، داستان برادران رایت را در دهکدة دیتون که با حمایت مالی شهردار مشغول اختراع هواپیما هستند، نمایش می‌دهد. از طرف دیگر دختران شهردار منتظر ساخت هواپیما هستند تا به آرزوهایشان برسند. عقد آنها با برادران رایت در آسمان بسته شده و... این نمایش کار گروه جوان تئاتری با عنوان شوند بود. «چگونه می‌توان یک قصه...» یک نمایش دیگر از اصفهان در بیست و پنجمین جشنوارة بین‌المللی تئاتر فجر بود که در ششمین روز جشنواره در تالار مولوی به روی صحنه رفت. این نمایش کار گروه بندبازان لایق بود که توسط محمدرضا رهبری نویسندگی و کارگردانی شده بود. این نمایش نیز موضوعی مرتبط با دفاع مقدس داشت و به شرح زندگی مرد میانسالی به نام ابراهیم می‌پرداخت که در تنهایی و تجرد خود مشغول مجسمه‌سازی و نقاشی است. وی سالیانی دور با دوست دوران کودکی خود در جنگ بوده. در روز عملیات، حبیب، دوست ابراهیم شهید می‌شود. اما اکنون پس از سال‌ها جنازه‌ای را آورده‌اند که گفته می‌شود متعلق به حبیب است و... «پلنگ خال‌هایش را پاک می‌کند» نمایشی از دهدشت گچساران به نویسندگی و کارگردانی علی نرگس نژاد بود. نرگس‌نژاد کارگردان جوان، سال گذشته با ارایه اولین تجربة اجرایی خود، «وقتی فرشته خواب سگ می‌بیند»، توانست خود را به عرصة تئاتر حرفه‌ای کشور معرفی کند. این کارگردان در تجربة امسال خود مانند سال گذشته با توجه به نشانه‌های سمبلیک و اسطوره‌ای به شرح وقایع روز پرداخته بود. زنی که می‌خواهد کودک بیمارش را از مرگ نجات دهد به اصرار همسر، به شیوه‌های سنتی درمان متوسل می‌شود. مطابق یکی از این شیوه‌های درمان سنتی، باید کودک را در شکم گراز ماده‌ای قرار داد تا از بیماری نجات یابد. زن به کوه‌های زاگرس می‌رود تا گراز شکار کند. اما موفق نمی‌شود. این در حالی است که یکی از پزشکان معالج معتقد است برای بهبود کودک باید خون مادر به او تزریق شود و مقدار خون لازم برای این کار می‌تواند موجب مرگ مادر شود، شوهر از این کار ممانعت می‌کند و... این نمایش در هفتمین روز جشنواره مهمان تالار نو تئاتر شهر بود. فروزان جمشید نژاد بازیگر برگزیدة جشنوارة سال گذشته که یکی از اعضای همین گروه چیستی دهدشت نیز است، در این نمایش ایفای نقش می‌کرد. «نگین بام» به نویسندگی و کارگردانی ناصرکریمی نیک، کاری از گروه تجربة اراک بود که به عنوان آخرین نمایش شهرستانی در هشتمین روز جشنواره در تالار نو اجرا شد. داستان این نمایش دربارة مردی به نام عباس است که در سفری همراه مادرش به مشهد بر اثر تصادف، قطع نخاع شده و مادرش فوت کرده است. عباس که از نیمة راه بازگشته، همواره در آرزوی زیارت امام رضا (ع) و رفتن به سوی مشهد است و... .

 بخش جشنوارة جشنواره‌ها
یکی از بخش‌های بیست و پنجمین جشنوارة بین‌المللی تئاتر فجر، بخش جشنوارة جشنواره‌ها بود که به نمایش آثار برگزیده و شاخص جشنواره‌های تئاتری سال 85 می‌پرداخت. اجراهای این بخش در تماشاخانة مهر، یکی از تالارهای نمایشی حوزه هنری تهران، به روی صحنه رفت و با استقبال خوب تماشاگران مواجه شد. 7 نمایش این جشنواره همه از برگزیدگان جشنواره‌های مختلف تئاتری بودند. «انتظار در کافه پارکر» اثر آرتور میلر به کارگردانی حسین زینالی و مرتضی سعیدیان منتخب یازدهمین جشنوارة بین‌المللی تئاتر عروسکی تهران ـ مبارک، اولین اجرای این بخش در دو روز اول جشنواره بود. این نمایش، برداشتی آزاد از مرگ فروشندة آرتورمیلر بود.
«افسون معبد سوخته» نیز منتخب پنجمین جشنوارة تئاتر بانوان بود که به نویسندگی نغمه ثمینی و کارگردانی امیر بدرطالعی بود. این نمایش در سومین روز جشنواره مهمان تماشاخانة مهر بود. داستان این نمایش حکایت دو «شمن» بود که در مکتب نیلوفری مشغول آموختن ریاضت هستند. شمن مرد موفق می‌شود راز مقدس را پیدا کند و از آنجا که عاشق شمن زن است، راز مقدس را به او می‌گوید. زن به عشق مرد پاسخی نمی‌دهد و مرد برای انتقام از او نقشه‌ای می‌کشد. «محال هم ممکن است» به نویسندگی و کارگردانی سیروس همتی منتخب دوره دوم همایش سراسری آیین‌های عاشورایی بود که در چهارمین و پنجمین روز جشنواره اجرا شد. جوانی که شهره به تیراندازی است و نیز خادم مسجد معروف کوفه است، برای خواستگاری مرجانه، دختر مورد علاقه‌اش باید اسب مولایش را به عنوان شیربها به پدر دختر که مهتر اسب است بدهد و... .
«تلخ بازی قمردرعقرب» منتخب نهمین جشنوارة بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران بود. متن این نمایش نیز توسط نغمه ثمینی نوشته شده و توسط گروه تئاتر دانشگاه صنعتی امیرکبیر به کارگردانی بابک مهری به روی صحنه رفت.این نمایش که در ششمین روز جشنواره اجرا شد به شرح زندگی شاهزاده‌ای ایرانی می‌پرداخت که تا به حال با دختری برخورد نکرده است و از طریق طلحکی با تصویر دختری آشنا می‌شود. او به دنبال یافتن صاحب تصویر راهی سفر می‌شود و در این سفر رنج‌ها و تجارب جدیدی را متحمل می‌شود که در نهایت به تعقل می‌رسد.
«نامدار» نیز یکی دیگر از اجراهای جشنواره جشنواره‌ها بود که به عنوان منتخب هفتمین جشنواره سراسری تئاتر بسیج به نویسندگی و کارگردانی سعید خیرالهی اجرا شد. این نمایش که برنامة هفتمین روز جشنواره در تماشاخانة مهر بود و توسط گروه تئاتر ری را شهرستان ایلام اجرا شد، دربارة نامدار است که بعد از مدت‌ها، جنازة او توسط گروه تفحص پیدا می‌شود و در همین روز قرار است که گوهر، نامزد سابق او با پایار، (برادرش) ازدواج کند. «زنبور مرده» نیز به عنوان منتخب ششمین جشنوارة سراسری تئاتر میثاق (ارتش) در هشتمین روز جشنواره، مهمان این بخش بود. این نمایش که توسط حامد امان پور و صحرا رمضانیان نوشته شده و عباس جان فدا، آن را کارگردانی کرده به روایت نسل‌های مختلفی می‌پردازد که در طول سال‌های دفاع مقدس و پس از آن به نوعی با مقولة جنگ درگیر بوده‌اند. «چله‌نشین عشق» به نویسندگی و کارگردانی احسان جنمی نیز منتخب سومین جشنوارة تئاتر ماه بود که از شهرستان اصفهان در بخش جشنوارة جشنواره‌های فجر به صحنه رفت. این نمایش در آخرین روز جشنواره مهمان تماشاخانة مهر شد و درباره چهلمین خواستگار زن، در چهلمین روز چله نشینی است که به دنبال کلید صندوق عشق، راهی سرزمین نینوا می‌شود و... .

 بخش کودک و نوجوان
از بخش‌های جدید جشنوارة بیست و پنجم تئاتر فجر، بخش تولیدات تئاترکودک و نوجوان در سال 85 بود که در تالار هنر برگزار شد و از طرف مخاطبان کودک و نوجوان با استقبال مواجه شد. «یک دختر و یک سرباز» به عنوان نمایش منتخب سیزدهمین جشنوارة تئاتر کودک و نوجوان کاری از گروه تئاتر آیین بود که در دو روز اول جشنواره در این تالار به روی صحنه رفت. این نمایش هرچند به خاطر ویژگی گروه سنی کودک و نوجوان، در این بخش اجرا شد، اما یکی از نمایش‌های بخش جشنوارة جشنواره‌ها نیز بود. محمدرضا کوهستانی، نویسنده این اثر و احمد سلیمانی کارگردان آن بود. این نمایش، با رزمنده‌ای که برای مرخصی به خانه بازگشته است و دختر بچة خود را دیده، آغاز می‌شد و با تردیدش برای بازگشت به جبهه به خاطر مخالفت دخترش و اصرار او به ماندن ادامه می‌یافت. «الاغ خوش خیال» به نویسندگی انوش معظمی و کارگردانی عبد ا... آتشانی از دیگر تولیدات سال 85 در زمینة کودک و نوجوان بود که توسط هیأت انتخاب به جشنوارة بیست و پنجم معرفی شده بود. این نمایش کودکانه که در روز هفتم جشنواره در تالار هنر اجرا شد، دربارة یک الاغ مزرعه بود که برای فرار از کارهای مزرعه به وسوسة کلاغ، راهی جنگل و اسیر شغال و گرگ شد و در نهایت با کمک اهالی مزرعه از دست آنها نجات یافت و پشیمان به مزرعه باز گشت.
«شش پنگوئن» یک نمایش کودکانه دیگر در جشنوارة تئاتر فجر بود که در روز هشتم به روی صحنه رفت. بوریس آپریلوف این نمایشنامه را نوشته و رضا عبدالعلی‌زاده آن را در سال 85 کارگردانی کرد که دربارة دوستی بچه پنگوئن‌ها با بچه خرس قطبی و اتفاقات دیگری در این‌باره بود. «یک شهر بی‌پرنده» به نویسندگی گیتا داودی و کارگردانی ناصر آویژه، نمایش کودک آخرین روز جشنواره بود که توسط گروه بازی‌سازان، یکی از گروه‌های قدیمی تئاتر کودک به روی صحنه رفت. این نمایش به شیوة بازی در بازی برای کودکان اجرا شد و داستان آن براساس نامه‌ای که کودکی برای گروه حافظان شادی نوشته و از مشکل شهر خود در آن صحبت کرده، شکل گرفته است. این گروه در ابتدای صحنه با قطاری خیالی وارد صحنه شد و به بررسی موضوع از ابتدا تا انتها پرداخت.

 بخش اجراهای بین‌الملل
در این بخش، 7 نمایش صحنه‌ای به همراه یک نمایش خیابانی از فرانسه اجرا شد. آلمان، فرانسه، ایتالیا، اتریش، لهستان و روسیه کشورهایی بودند که نمایندگانی از تئاتر آنها در جشنواره امسال ایران حضور داشتند. بخش بین‌الملل امسال هر چند از نظر کیفیت با جشنوارة سال گذشته برابری نمی‌کرد، اما از تنوع آثار در سبک‌های مختلف تئاتری برخوردار بود. تنوع‌گرایی یکی از معیارهای انتخاب هیات انتخاب این بخش، قبل از جشنواره بود. «اسب جادویی» یک نمایش عروسکی برای گروه سنی کودک و نوجوان بود که توسط گروه لهستان در 4 روز میانی جشنواره در تالار هنر به صحنه رفت و در هر اجرا با استقبال خوب تماشاگران مواجه شد. علاوه بر کودکان و نوجوانان، بزرگسالان و هنرمندان تئاتر نیز به دیدن این نمایش رفتند. این نمایش براساس یکی از قصه‌های هزارویکشب ایرانی «شاه شاهان» توسط بولشاولسیمان نوشته شده که ایرنه دراگان آن را کارگردانی کرده بود. «عذاب» نمایشی از کشور فرانسه بود که به نویسندگی و کارگردانی ضیا عزازی از اتریش در تالار چهارسو اجرا شد. این نمایش که در پنجمین و ششمین روز جشنواره اجرا شد، تلفیقی از رقص عرفانی سماع با حرکات موزون مدرن بود که با تکنیک‌های جدیدی از نورپردازی و جلوه‌های ویژه اجراشد. فرانسه نیز امسال با سه نمایش، فعال‌ترین عضو بخش بین‌الملل جشنوارة تئاتر فجر بود. «درسایه» به نویسندگی مشترک ایزابل ریبیرو و رویی فراتی و با کارگردانی فراتی نمایش دهندة شیوه خاصی از تئاتر مبتنی بر موسیقی بود که هنرمند با استفاده از این متد به بیان رنج‌ها و دردهای خود با زبان موسیقی در صحنه می‌پردازد. این نمایش در ششمین و هفتمین روز جشنواره، مهمان تالار اصلی تئاترشهر بود. «پیچت، کلون چون و خودم» عنوان یکی دیگر از نمایش‌های فرانسه بود که به طور مشترک با تایلند تولید شده بود و در دو روز آخر جشنواره در تالار مولوی اجرا شد. نویسندة این نمایش، «پیچت کلون چون و کارگردان آن جروم بل بودند و هر دوی آنها در این نمایش به عنوان بازیگر هم حضور داشتند. داستان این نمایش دربارة این دو هنرمند تایلندی و فرانسوی و فاصله و تفاوت دنیای آن دو با هم بود. که به وسیلة زبان انگلیسی با هم ارتباط برقرار می‌کردند و با یک لپ تاپ در صحنه دربارة موضوعات مختلفی چون کار، عشق، مذهب، مرگ و... باهم گفتگو می‌کردند. حرکات موزون یکی از محورهای بحث این دو هنرمند آسیایی، اروپایی بود. «جایی برای بزرگترها» یا نمایش خیابانی «گردشگر» هر چند یک اجرای خیابانی بود که توسط گروه فرانسه در5 روز آخر جشنواره، هر روز در محوطة باز تئاتر شهر اجرا می‌شد، اما به دلیل خارجی بودن آن، در بخش بین‌الملل بیست و پنجمین جشنواره تئاتر فجر قرار گرفت. این نمایش به شکل اجرای عروسکی با عروسک‌های بسیار بلند قد بود که در خیابان راه می‌رفتند، از مردم عکس می‌گرفتند و به اجرای موسیقی محلی می‌پرداختند. این گروه نمایشی در هر کشوری موسیقی محلی آن کشور را می‌نوازند.
گروه تئاتر روهر آلمان نیز که همواره مهمان جشنواره‌های تئاترفجر است و روابط فرهنگی خوبی با تئاتر ما دارد، امسال با دو نمایش مهمان در جشنواره شرکت کرد. این گروه به کارگردانی روبرتو چولی دو نمایش «شاه لیر» و «مرگ دانتون» را اجرا کردند. «شاه لیر» که براساس اثر شکسپیر بود، با شکل اجرایی خاصی در روز هفتم و هشتم جشنواره در تالار چهارسو به روی صحنه رفت. «مرگ دانتون» نوشتة جورج بوخنر دربارة پایان دورة سلطنت در فرانسه و به تزلزل کشیده شدن انقلاب فرانسه در اذهان عمومی و قیام مبارزان فرانسوی به رهبری دانتون در پی رسیدن به آزادی بود. این نمایش در روزهای پنجم و ششم جشنواره در تالاروحدت اجرا شد. «کوری» عنوان محصول مشترک ایران و ایتالیا بود که تالارمولوی در روز هفتم جشنواره و پس از جشنواره به مدت یک هفته میزبان اجرای عمومی آن بود. این نمایش که به نویسندگی ژوزه ساراماگو و به کارگردانی جی.جی.دالالیو اجرا شد، توسط بازیگران ایرانی: ایرج راد، گلچهره سجادیه، فرهاد شریفی و جمعی از دانشجویان تئاتر روی صحنه رفت. خسرو خورشیدی و پروین کوثری طراحی صحنه و لباس این نمایش را به عهده داشتند. این نمایش دربارة شهری است که کوری در آن شیوع یافته و همین درد مشترک، انسان‌های این شهر را گردهم جمع کرده است.
«مرغ دریایی» توسط بوریس آکونین بر اساس برداشت آزادی از مرغ دریایی آنتوان چخوف نوشته شده بود که توسط گروهی از کشور فرانسه در دو روز آخر جشنواره در تالار اصلی اجرا شد. یوزف ریکلگاوز کارگردان این نمایش بود.

 منتخب تولیدات خیابانی سال85
24 نمایش خیابانی از شهرستان‌های تهران، لاهیجان، قشم، گرگان، سیاهکل گیلان، کرمانشاه، ایلام، قم، ملایر، خرمشهر، بناب و پاکدشت به همراه یک نمایش خیابانی از فرانسه در طول 9 روز برگزاری جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در فضای باز تئاتر شهر، فرهنگسرای نیاوران، بهمن و مقابل تالار مولوی اجرا شد. موضوعات مختلف اجتماعی، دفاع مقدس و آیینی، سنتی از جمله سوژه‌های این نمایش‌های پرمخاطب بود. این نمایش‌ها در ایام جشنواره در تمام مکان‌های ذکر شده، اجرا شدند. «آخرین راه» به کارگردانی مجتبی دربندی، «بمب خنده» به کارگردانی ایرج کله جاهی اصل، «اینجا آدمو بد می‌شورن» به کارگردانی حمیدرضا حسینعلی، «به علاوة جمع» به کارگردانی اکبر حسنی، «ترنا بازی»، به کارگردانی بهنام هدایتی، «خداحافظ زمین» به کارگردانی حامد بی‌آزار، «روزنامه و زندگی» به کارگردانی مرتضی وکیلیان «رهگذر» به کارگردانی مرتضی عسگر نژاد، «فروش، آگهی، استخدام» به کارگردانی مسعود محرابی، «مردانی که مبدل به سگ شدند» به کارگردانی لیلاجنیدی، «مرده‌ها حرف می‌زنند» به کارگردانی امیر مصیبی، «مردی که زیاد می‌دانست» به کارگردانی میلاد عبد الهی، «یک پرده شب» به کارگردانی شیدا سجادیان از منتخبان تولیدات خیابانی شهر تهران در سال 85 بودند که به جشنواره راه یافتند. همچنین نمایش‌های «داشتن و نداشتن» به کارگردانی سروش پیمبری از کرمانشاه، «سواره از پیاده خبر نداره» به کارگردانی عبداله حلیات از خرمشهر، «سیاوش علی اکبر خوان» به کارگردانی محمد فرجامی و محمد احمدی از پاکدشت، «شوشی» به کارگردانی «حسین محمد حسینی» از قشم، «شیلون کشی» به کارگردانی محمد علی صادق حسنی از لاهیجان «کافیه چشماتو یک لحظه ببندی» به کارگردانی مهدی حبیبی از شهرستان ملایر، «کوچ امیر» به کارگردانی محمود فرضی نژاد از شهر ستان سیاهکل استان گیلان، «گل» به کارگردانی یاسر خاسب از گرگان، «مهریة 1367 سکه‌ای» به کارگردانی علی اصغر پورقهرمان از ایلام، «یکی بود یکی نبود، یه مردی بود» به کارگردانی علیرضا قاسمی از بناب و «یکی بود یکی نبود» به کارگردانی مجید امیری «از قم به عنوان منتخبان تئاتر خیابانی شهرستان‌ها در سال 85 راهی جشنواره تئاتر فجر امسال شدند. نمایش «گردشگر» نیز از کشور فرانسه به عنوان تنها نمایش خیابانی خارجی در ایام جشنواره اجرا شد.

 برگزیدگان و نتایج جشنوارة غیر رقابتی بیست و پنجم
آثارصحنه‌ای و خیابانی جشنوارة بیست و پنجم علاوه بر این که از نظر موضوعی توسط مراکز مختلفی مورد ارزیابی و انتخاب قرارگرفتند، توسط یک هیات تخصصی و صنفی از طرف انجمن نمایش نیز داوری شدند و برگزیدگان آنها جوایز فرهنگی در مراسم پایانی دریافت کردند. اکبرزنجانپور (بازیگری)، فرهاد مهندس پور (کارگردانی)، مجید سرسنگی (نمایشنامه نویسی)، فریدون علی یاری(طراحی صحنه) و پیروزارجمند (موسیقی) اعضای این هیات داوری بودند که به ارزیابی تخصصی آثار پرداختند. در بخش موسیقی: حیدرساجدی برای ساخت موسیقی نمایش «مرگ و شاعر»، در بخش طراحی صحنه: آتیلاپسیانی به خاطر طراحی صحنة نمایش «تیغ و ماه»، در بخش بازیگری زن: مریم موسوی بازیگر نمایش «مرگزارسیاه»، «سرخ شیارهای...» از بوشهر، در بخش بازیگری مرد: حمید مظفری، بازیگر نمایش «نوای اسرارآمیز»، در بخش کارگردانی: همایون غنی‌زاده، کارگردان «دادالوس و ایکاروس» و در بخش نمایشنامه‌نویسی: حمیدرضا آذرنگ برای نوشتن نمایشنامة «خیال روی خط موازی» موفق به کسب جایزة فرهنگی از طرف مرکز هنرهای نمایشی شدند، که شامل یک لوح تقدیر و یک سفر خارجی است.
همچنین دفترآموزش و فرهنگ پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز از دو نمایش «موهای بلوند» به کارگردانی اصغر خلیلی از اصفهان در بخش صحنه و نمایش «اتودهای زندگی» به کارگردانی مرتضی وکیلیان از تهران دربخش خیابانی تقدیرکرد. «امشب دیگر مهره‌های پشتم نیلبک می‌زنند» به کارگردانی زری اماد و نمایش «خیال روی خط موازی» به کارگردانی مشترک حمیدرضا آذرنگ و عباس اقسامی در بخش صحنه‌ای توسط بنیاد شهید مورد تقدیر قرار گرفتند. انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس نیز جایزة خود را به نمایش صحنه‌ای «چگونه می‌توان یک قصه عاشقانه را روایت کرد» به کارگردانی محمدرضا رهبری از اصفهان اهدا کرد. «یک دختر و یک سرباز» به کارگردانی احمد سلیمانی از قم نیز توانست نظر سازمان عقیدتی، سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران را به خود جلب کند و از طرف این سازمان مورد تقدیر قرار گیرد. ستاد برگزاری بیست و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاترفجر نیز از نمایش خیابانی «کوچ امیر» به کارگردانی محمود فرخی نژاد از سیاهکل استان گیلان تقدیر کرد.

 بزرگداشت‌ها
در جشنوارة امسال مسوولان برگزاری سعی کردند پس ازگذشت ربع قرن از جشنوارة تئاتر فجر، برای برخی از هنرمندان و پیشکسوتان صاحب نام تئاتر ایران که تاکنون مورد تجلیل قرار نگرفته بودند، آیین بزرگداشتی در مراسم اختتامیة جشنواره تئاتر فجر برگزار کند. دکتر فرشید ابراهیمیان مدرس، محقق و منتقد تئاتر یکی از این هنرمندان بود که پس از 42 سال فعالیت هنری در عرصه بازیگری، کارگردانی، تالیف کتاب، نقد و مقاله دربارة تئاتر مورد تجلیل قرار گرفت. این هنرمند دکترای هنرشناسی از دانشگاه تورن وودآمستردام هلند دارد. «سیاوش تهمورث» یکی دیگر از هنرمندان مورد تجلیل بود. این بازیگر قدیمی تئاتر که مدرک معادل دکترا از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارد، از سال 1340 فعالیت هنری خود را آغاز کرد. وی در زمینه کارگردانی، نمایش‌هایی مانند «عاشق کشون»، «معرکه در معرکه»، «مرگ سیاوش»، «منصور حلاج» و... را به روی صحنه برده است و در نمایش‌ها، مجموعه‌های تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی زیادی بازی کرده است. این هنرمند همچنین در زمینة نمایشنامه نویسی نیز آثاری از خود به جا گذاشته است. «داود رشیدی» یکی از بازیگران و کارگردانان حرفه‌ای تئاتر ایران است که در جشنوارة بیست و پنجم مورد تجلیل قرار گرفت. این بازیگر قدیمی که دارای مدرک کارشناسی علوم سیاسی از ژنو فرانسه است، مدرک دیپلم کارگردانی و بازیگری خود را نیز از آکادمی ژنو گرفت. وی تاکنون نمایش‌های زیادی مانند: در انتظار گودو، حسن کچل، ریچارد سوم، هنر، اوژنی گرانده و... را کارگردانی کرده است در نمایش‌های زیادی به ایفای نقش پرداخته. وی همچنین در زمینة بازیگری تلویزیون، سینما و تهیه‌کنندگی فیلم هم فعالیت دارد و آثاری نیز در زمینه تئاتر، تألیف و ترجمه کرده است. «تاجبخش فناییان» مدرس و کارگردان تئاتر نیز در جشنوارة امسال مورد تکریم قرار گرفت. این هنرمند که اکنون دانشجوی دکترای مطالعات عالی هنر و استادیار و رییس دانشکدة هنرهای نمایشی و موسیقی دانشگاه تهران است، تاکنون آثار زیادی در زمینة نویسندگی، کارگردانی تئاتر و تله تئاتر از خود به جا گذاشته است. «ریچارد دوم» اثر معروف شکسپیر آخرین تجربه کارگردانی وی در سال‌های گذشته بوده است این هنرمند کارگردانی مجموعه تلویزیونی «حجربن عدی» را نیز به عهده داشت و علاوه بر تجربة بازیگری در تئاتر، در چند فیلم سینمایی هم هنرنمایی کرده است.

 پاسداشت‌ها
از ویژگی‌های دیگر بیست و پنجمین جشنوارة تئاترفجر پاسداشت جمعی از فعالان تئاتر در زمینه‌های مختلف اداری، فنی، هنری، مدیریت، اطلاع رسانی و... بود که در این میان از 25 فعال تئاتر تهران و شهرستان‌های کشور در مراسم اختتامیه تقدیر شد.این فعالان عبارت بودند از: جواد افشین نژاد که چندی پیش در سمت مدیر اجرایی مجموعة تئاترشهر بازنشسته شد و هم‌اکنون مشاور اجرایی مرکز هنرهای نمایشی است. به عنوان صدابردار و در بخش پاسداشت نمایشنامه‌نویسان از «فاتح باد پروا» از مریوان، «علی تفضلیان» از قم، «عبدالرضا حیاتی» از اهواز، «علینقی رزاقی» از شیراز، «علی رضایی» از میناب، «رضا صابری» از مشهد، «اردشیر صالح پور» از تهران، «صادق عاشورپور» از همدان، «حسین فدایی حسین» از قم، «داود کیانیان» از تهران و «محمد هادی نامور» از گرگان تقدیر شدند. «داود فتحعلی بیگی»، مدیر سابق اداره تئاتر نیز به عنوان نمایشنامه‌نویس و کارگردان مورد تقدیر قرار گرفت. همچنین از «علی عسگری» نمایشنامه‌نویس و کارگردان شهر ستان رشت به عنوان «پژوهشگر» و «ایرج صغیری» از بوشهر به عنوان تعزیه خوان تقدیر شد و از «حسن دادشکر» که سال‌ها در زمینة تئاتر کودک و نوجوان فعالیت‌های فراوانی کرده و آثاری از خود به یادگار گذاشته است نیزبه عنوان بازیگر قدردانی شد، «حسین راضی» که سال‌ها علاوه بر فعالیت بر روی صحنة تئاتر در پشت صحنة تئاتر و در بخش اجرایی و مدیریتی فعالیت کرده و هم اکنون جانشین مدیر مجموعه تئاتر شهر است به همراه «مریم معترف» مدیرکنونی تالار خانه نمایش ادارة تئاتر، «مهدی لزیری» از تبریز و «سیدعظیم موسوی» از تهران، مورد تقدیر و سپاس قرار گرفتند. «محمود فرهنگ» مسوول کنونی تئاتر خیابانی مرکز هنرهای نمایشی و مدیر تالارسنگلج نیز که در زمینة بازیگری و کارگردانی نیز فعالیتی داشته است و سال گذشته، نمایش «از خاک تا افلاک» را به صحنه برد، به عنوان کارگردان از تهران مورد تقدیر قرار گرفت و از ابراهیم کریمی کارگردان اصفهانی نیز در این بخش تقدیر شد.
«همایون علی آبادی» منتقد و پژوهشگر با سابقة تئاتر نیز به عنوان محقق و «محمود گبرلو» به عنوان روزنامه‌نگار مورد قدردانی قرار گرفتند. «محمد غیاثوند» کارمند تئاترشهر که در سه فیلم سینمایی: آفساید، پرچم‌دار و خانه روشن هم ایفای نقش کرده، به عنوان متصدی تلفن‌خانه مورد تقدیر قرار گرفت.

 کارگاه‌های آموزشی بخش بین‌الملل در خانه هنرمندان ایران
یکی از بخش‌های قابل توجه بیست و پنجمین جشنوارة بین‌المللی تئاتر فجر که از طرف هنرمندان تئاتر نیز بسیار مورد استقبال قرار گرفت، بخش برگزاری کارگاه‌های آموزشی تئاتر توسط اساتید خارجی در تالار بتهوون خانة هنرمندان ایران و دانشگاه تهران بود. این کارگاه‌ها به طور رایگان برگزار شدند. هرچند که برخی از اساتید بزرگ خارجی که طبق برنامة جشنواره قرار بود در این کارگاه‌ها حضور داشته باشند و سخنرانی کنند، به دلیل مشکلات مختلف نتوانستند خود را برسانند. اما نتایجی که از کارگاه‌های برگزار شده حاصل شد، شاید مفیدترین دستاورد جشنوارة بیست و پنجم برای هنرمندان تئاتر بود. یکی از این کارگاه‌ها که از 23 دی تا 27 دی از ساعت 9 صبح تا 17 بعد از ظهر در خانه هنرمندان ایران برگزارشد، کارگاه نمایش و بازاریابی با عنوان «از طرح اولیة نمایش تا عرضه و بازاریابی» بود که توسط اساتید انگلیسی: «نلسون فرناندز»، «راجرمک کان» و «ازفنتون» برگزار شد. مریم معترف، سپیده نظری پور، فروغ قجابیگلی، زهرا صبری، حسن معجونی، اصغر دشتی، عباس غفاری، هدایت هاشمی و... از جمله هنرمندان تئاتر ایران بودند که در این کارگاه‌ها شرکت کردند.
کارگاه «بیان هنری بدن» از 25 تا 27 دی در تالار تجربة خانة هنرمندان ایران توسط دو استاد آلمانی برگزار شد. میشائیل اولفیک از ساعت 12 تا 14 این سه روز به شرح کشف توانایی‌های بدن یک بازیگر برای بازیگران مرد پرداخت و «تیناکوکوویچ» نیز در این سه روز از ساعت 14 تا 16 به بیان هنری نقش بدن در بازیگری برای هنرمندان زن پرداخت. استقبال دانشجویان تئاتر از این کارگاه بسیار فراوان بود. کارگاه سیستم استانیسلاوسکی و کاربرد آن در تئاتر معاصر نیز توسط «ژوزف رایخلگاز» استاد روسی از 25 تا 27 دی صبح‌ها در کارگاه تجربه خانه هنرمندان ایران برگزار شد. این هنرمند با کارگردانی نمایش «مرغ دریایی» در بخش اجراهای بین‌الملل جشنواره امسال نیز حضور داشت.
کارگاه «بداهه‌پردازی، روشی در بازیگری و کارگردانی» که توسط استاد یونانی «اودوکیموس تسولاکیدیس» از 24 تا 26 دی از ساعت 14 تا 16در دانشگاه تهران برگزار شد، روشی برای انعطاف‌پذیری بدنی و واقعیت‌گرایی ذهنی بازیگران بود و دانشجویان و بازیگران جوان از این کارگاه بسیار استقبال کردند. در زمینة تئاتر خیابانی نیز در جشنوارة امسال از 23 تا 25 دی در خانة هنرمندان ایران کارگاهی با عنوان «بین تکنیک و تخیل» برگزار شد. «مارتایارک» هنرمند و استاد لهستانی به آموزش هنرمندان خیابانی ایران در این کارگاه پرداخت. این استاد تاکنون در کشورهای دیگر مانند انگلستان، آلمان، ایرلند و روسیه نیز کارگاه‌های آموزشی برگزار کرده است. همچنین یک جلسه سخنرانی توسط «نیل ول درلیندن» استاد هلندی با عنوان «تحلیل تطبیقی نمایش، آیین، در شمال آفریقا و خاورمیانه با تکیه بر آثار عرفانی» بود که 19 دی در تالار سمندریان دانشگاه تهران برگزار شده از این سخنرانی تخصصی استقبال خوبی شد و درلیندن در این سخنرانی با اشاره به مراسم زار جنوب ایران، گفت که مراسم عرفانی، درمانی زار توسط کسانی که از نسل آفریقایی‌ها در ایران هستند، اجرا می‌شود. بیست و پنجمین جشنوارة بین‌المللی تئاترفجر با ساختاری متفاوت از نظر اجرایی برگزار شد و شاید یکی از کم حاشیه‌ترین جشنواره‌های تئاتر فجر دراین سال‌ها بود.