کارگردان نمایش «اسب جادویی» از کشور لهستان در گفتگو با «نمایش»

 علی جمشیدی
«ایرنه دراگان» مدیر تئاتر دولتی «کوبوس» در شهر «چیلتخ» لهستان، بخش اول تحصیلات خود را در ادبیات لهستانی گذراند و پس از آن برای تحصیل به کشور چک رفت و در شهر پراگ، در رشتة کارگردانی تئاتر فارغ‌التحصیل شد. او از سال 1974 فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز کرد. «دراگان» در تئاتر «کوبوس» جدا از مدیریت، کارگردانی هم می‌کند. «کوبوس» مرکزی برای تولید تئاتر کودک است و غالب اجراهای این مرکز، عروسکی است.

 شیوة تولید و حمایت از تئاتر عروسکی در کشورتان چگونه است؟
 ما بیست و شش تئاتر عروسکی دولتی در لهستان داریم. این بیست و شش تئاتر در مراکز استان‌ها یا شهرهای بزرگ کشور واقع است. تمام هزینه‌های این مراکز را دولت پرداخت می‌کند. در هر کدام از این مراکز، چند گروه به فعالیت مشغول هستند و معمولاً تعداد کارکنان هر مرکز، سی تا چهل نفر است. این گروه‌ها برای تمرین و اجرا، سالن دارند. تأمین بودجه و تولید تئاترهای آنها برعهدة دولت است و مدیر هر گروه از بودجة دریافتی برای هر نمایش، دستمزد کارکنان خود را پرداخت می‌کند. تا حدودی می‌شود اظهار رضایت کرد و بودجة اجراها و پرداخت دستمزدها را کافی دانست. البته راه‌های دیگری نیز برای جذب کمک مالی وجود دارد. مثلاً ما نمایش‌های خود را به صورت پروژه به وزارت فرهنگ ارایه می‌کنیم و طبق آن پروژه‌ها، بودجه‌های دیگری به ما می‌دهند. غیر از این حمایت دیگری نیست. در این عرصه چیزی به نام اسپانسر خصوصی نداریم. اسپانسرها معمولاً از کلوپ‌ها و تیم‌های ورزشی حمایت می‌کنند و سرمایة خود را در این راه صرف می‌کنند.
 مراکز تئاتر عروسکی خصوصی و مستقل هم دارید؟
 پس از فروپاشی نظام کمونیستی، کشور ما به سمت سرمایه‌گذاری خصوصی حرکت کرد. گروه‌های خصوصی زیادی پا گرفتند. اما تعداد نفراتشان بسیار کم است. این گروه‌ها معمولاً سه تا شش نفر هستند و درآمدزایی آنها از طریق شرکت در فستیوال‌ها و همایش‌ها است.
 تئاتر عروسکی لهستان خارج از مرزهای کشورش چقدر موجودیت و اهمیت دارد؟
 فکر می‌کنم تئاتر عروسکی لهستان به حد کافی برای کشورهای دیگر شناخته شده است. غالباً از طریق دوستان کارگردان، مدیر یا رسانه‌های جمعی مطلع می‌شوم که گروه‌های عروسکی لهستان به جشنواره‌های بین‌المللی می‌روند، یا اجرای خارج کشور دارند. در همین ماه، یک گروه تئاتر عروسکی برای اجرا به کشور چین رفت. گروه دیگری به جشنواره‌ای در ژاپن دعوت شد و ما به ایران آمدیم.
 آیا در لهستان جشنواره‌های عروسکی مهمی هست که بتوان معرفی کرد؟
 جشنواره‌های عروسکی زیادی در لهستان برگزار می‌شوند که در اینجا می‌توانم به سه جشنوارة عروسکی مهم و بین‌المللی در شهرهای «پوپول»، «تورون» و «بیسکی بیروا» اشاره کنم. خود من بانی و برگزارکنندة یک جشنوارة عروسکی در «چیلتخ» هستم که به صورت دو سال یک بار برگزار می‌شود. این جشنواره، بین‌المللی نیست و فقط گروه‌های داخلی می‌توانند در آن شرکت کنند.
 و اجرا در ایران چطور بود؟
 اجرا در کشور شما تجربة جالبی بود و تماشاگران ایرانی ارتباط خوبی با نمایش ما برقرار کردند. مشکل ما برای اجراهای بین‌المللی این است که به زبان خودمان اجرا می‌کنیم، در حالی که تماشاگر ما انسانی با زبان و فرهنگ دیگر است. در واقع‌ نگرانی ما بیشتر از این بابت است که بینندگان کشورهای دیگر، متوجه متن نمایشنامه نشوند. وقتی برای اجرا به جشنوارة بین‌المللی تئاتر در هامبورگ آلمان دعوت شدیم، این تصور را داشتم که به خاطر مسالة زبان و ارتباط با تماشاگران آلمانی دچار مشکل خواهیم شد. برای همین هم نمایش خود را به زبان آلمانی اجرا کردیم. با توجه به اینکه هیچ کدام از بازیگران ما با زبان آلمانی آشنایی نداشتند، به آموختن زبان آلمانی پرداختیم و به صورت متمرکز، متن نمایشنامة خود را به زبان آلمانی یاد گرفتیم. اجرایمان در هامبورگ موفق بود. در مورد آمدن به ایران و اجرا در اینجا باز هم این نگرانی وجود اشت. اما فرصت کافی برای آموختن زبان فارسی در اختیار نداشتیم. از طرفی آموختن زبان فارسی سخت است. در ایران، بخش‌های اصلی متن ما را ترجمه کردند. گوینده‌ای که در سالن حضور داشت هر بخش را به فارسی توضیح می‌داد تا بینندگان بتوانند ارتباط بهتری با نمایش برقرار کنند.