گزارش از برپایی نهمین جشنوارة تئاتر تجربه و بزرگداشت دکتر فرهاد ناظرزاده کرمانی

 بهاره برهانی

نهمین جشنوارة تئاتر تجربه از اول تا هفتم اسفند ماه، در تالارهای مولوی، استاد سمندریان، صمیمی مفخم و ناظرزاده کرمانی دانشگاه تهران و در بخش‌های خلاقیت و کوتاه برگزار شد.
براساس آمار و شواهد موجود، در این دوره از جشنواره 150 متن به دبیرخانه رسید که در مرحلة نخست و پس از بازبینی، حدود 70 متن به مرحلة دوم راه یافته که در نهایت 29 نمایش پذیرفته شدند. در کنار اجرای این نمایش‌ها، 5 کارگاه آموزشی نیز توسط اساتید مطرح رشتة نمایش و دکتر «لمان» از کشور آلمان برگزار شد.
«تاجبخش فناییان» عضو شورای سیاست‌گذاری این جشنواره، با اشاره به پیشینة این جشنواره در دانشکدة هنرهای زیبا گفت: این جشنواره حدود 10ـ12 سال پیش در دانشگاه تهران شکل گرفت و همواره دو هدف یا تجربة اساسی را مدنظر داشته است؛ نخست انتقال آموخته‌های دوران تحصیل و عرضة آن، دوم نوآوری تجربه‌های جدید که حاصل جرقه‌های ذهن هنرمندان است.
وی در ادامه به تغییرات دروس گروه نمایش پردیس اشاره کرد و گفت: عناوین و شرح درس‌های موجود در رشتة تئاتر مبتنی بر داشته‌های ماست که مربوط به مصوبات چهل سال گذشته بوده و بیشتر برحوزة تئاتر غرب متمرکز است. در حالی که ما تلاش می‌کنیم تا این درس‌ها در حوزه‌های غرب، شرق و ایران ادامه پیدا کنند و فعالیت‌های دانشجویی تئاتر تجربه مبتنی بر آن تغییر کند.
فناییان تصریح کرد: تاکنون فعالیت‌های دانشجویی براساس آموخته‌های دانشجویان مبتنی بر شناخت یک بخش از تئاتر که همان تئاتر غرب است، حرکت کرده است. اما اگر آموخته‌های تئاتر شرق و ایران را به میان بیاوریم، می‌توانیم خلاقیت‌های نمایشی و تجربیات دانشجویی را در این سه محور متمرکز کنیم تا مخاطب قادر به ارتباط بیشتر شود.
وی در ادامه با ناکام خواندن این تجربه میان تماشاگر و تئاتر گفت: دانشگاه باید اصول آموزشی خود را به گونه‌ای تنظیم و هدایت کند که مشکل ارتباط میان صحنة تئاتر و مخاطب عام از بین برود.
دانشجویان و شرکت‌کنندگان در این جشنواره معتقد بودند که جشنوارة نهم یک نقطة عطف در فعالیت‌ها و تجربه‌های این جشنواره محسوب می‌شود. چرا که برای نخستین بار بیشترین نمایش‌ها از دانشکده‌های شهرستان حضور داشته‌اند. همچنین اقدامات اولیه برای اجرای عمومی آثار در تالار مولوی از مدتی قبل صورت گرفته بود. ضمن آنکه تمامی نمایش‌ها در طول سال توسط استادان نمایش دانشگاه به عنوان آثار برتر انتخاب شده و در جلسات نمایشنامه‌خوانی‌ای که در دانشکده برگزار می‌شد، خوانده شده بودند.
از دیگر اقدامات این جشنواره برگزاری کارگاه نمایشنامه‌نویسی توسط «نغمه ثمینی» از اعضای شورای سیاست‌گذاری جشنواره بود. ثمینی در این‌باره گفت: براساس تجربه‌ای که در «رویال‌کورت» داشتم، کارگاه نمایشنامه‌نویسی خلاق را برای دومین بار در جشنوارة تئاتر تجربه برگزار کردم که بیشتر بر تمرین‌هایی که به رشد خلاقیت و حرکت خلاقانة دانشجو مرتبط است، تکیه داشتیم.
ثمینی که جزو داوران مسابقة پژوهشی نیز بود دربارة این بخش گفت: در بخش پژوهش‌های مرتبط با نمایشنامه‌های کوتاه، شش مقاله و در بخش «برشت» که با رویکرد به نمایشنامة «آدم، آدم است» برگزار شد، نمایش‌های «زن و بادبادک‌ها» نوشته بهناز نادری، «مبارک مبارک است»، نوشتة محمد لقمانیان و «آدم آدم است» نوشتة جهانگیر رمضانی انتخاب شدند.
مسعود دلخواه، مهدی مکاری و رضا صمدپور اعضای هیات بازبینی مرحلة دوم این جشنواره بودند. وی همچنین دربارة مسابقه خلاقیت در متن نیز گفت: با توجه به اینکه همواره نمایشنامه‌نویسان در طول جشنواره در حاشیه قرار می‌گیرند، تصمیم گرفتیم تا با برپایی مسابقة خلاقیت در متن، اسطورة «سیاوش» را دستمایة کار دانشجویان این رشته قرار دهیم. چرا که اسطورة سیاوش برای همة دانشجویان آشنا است و منابع بسیاری پیرامون آن وجود دارد. از طرف دیگر وجوه ملی و دینی را نیز در برمی‌گیرد. جالب آنکه پیش از شروع جشنواره، براساس این موضوع هشت نمایشنامة اقتباسی به دست ما رسید.

 نام‌گذاری یک سالن به نام ناظرزاده کرمانی
در نخستین روز برگزاری نهمین جشنوارة سراسری تئاتر تجربه، سالن «صمیمی مفخم» میزبان استادان و دانشجویانی بود که آغاز نهمین دورة جشنواره سراسری تئاتر تجربه را جشن می‌گرفتند. اما نکتة قابل توجه در این مراسم قدردانی از یک ربع قرن تلاش «فرهاد ناظرزاده کرمانی» بود.
در این سالن کوچک که تنها توانست تعداد محدودی از دانشجویان و استادان را پذیرا شود، بعد از تلاوت قرآن و پخش سرود ملی جمهوری اسلامی، ابتدا بهروز بختیاری، استاد دانشگاه، متنی را در رابطه با دکتر ناظرزاده قرائت کرد. در ادامه «محمدباقر قهرمانی» دبیر جشنواره به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: می‌خواهیم مراسم افتتاحیه را به استاد ناظرزاده کرمانی اختصاص دهیم. این تقدیر و تشکر را دانشجویان پیشنهاد کردند و من نکته‌ای که از این استاد آموختم این بود که وی هیچ‌گاه سخن و عمل تکراری نداشت.
در ادامه، حبیبی، رییس پردیس هنرهای زیبا، گفت: سپاسگزاری شاگردان از یک معلم، زیباترین چیزی است که جایگزین ندارد و با این عمل باید به گروه دانشکدة هنرهای نمایشی تبریک گفت که آغاز جشنواره با تقدیر از این استاد مصادف شده است. وی ادامه داد: ناظرزاده کرمانی شایستة بیشتر از اینهاست. تنها کاری که از دستمان بر می‌آمد، نام‌گذاری یکی از سالن‌های این دانشکده به نام ایشان است.
در بخش بعدی مراسم، نماهنگی از فرهاد ناظرزاده پخش شد. ناظرزاده کرمانی پایه‌گذار دانشگاه هنر است که به گفتة خودش آرزویش این بوده تا یک نمایشنامه‌نویس معتبر و حرفه‌ای شود، اما کار تحقیق و پژوهش وی را از این امر دور کرده است.
بعد از پخش نماهنگ، مجید سرسنگی مدیر گروه نمایش پردیس سخنرانی کرد و گفت: جشنوارة امسال به نام استاد ناظرزاده کرمانی مزین شده است. او سال‌های زیادی از عمرش را صرف تربیت شاگردان کرده و به همت استادان بزرگی چون او تئاتر دانشگاهی با چهره‌های جدیدی روبروست.
اهدای تندیس و یادمان جشنواره به فرهاد ناظرزاده کرمانی از جمله برنامه‌های این مراسم بود.
ناظرزاده پس از گرفتن تندیس گفت: امروز به یادماندنی‌ترین روزی است که داشتم و لازم است همین جا بگویم هرگز یک فرد به تنهایی نمی‌تواند کاری انجام دهد. من نیز در سال 1364 با همراهی و کمک خانم فریندخت زاهدی توانستم این گروه را حفظ کنم.
وی ادامه داد: انتظار داشتم تئاتر دانشگاهی 50 سال دیگر به بار بنشیند. اما این آینده، نزدیک و قابل دسترس نیست. رشد کمی‌ای که در حال حاضر در عرصة تئاتر پیدا شده، باید به رشد کیفی تبدیل شود که البته این تغییر مسیر بسیار دشوار است.

 آیین پایانی و معرفی برگزیدگان
جشنوارة تئاتر تجربه با حال و هوایی کاملاً دانشجویی و با داوری رحمت امینی، شهرام زرگر، فریدون علی‌یاری، فرشاد فرشته حکمت و پروفسور احمد کامیابی مسک طی مراسمی در روز هفتم اسفندماه در تالار آوینی دانشگاه تهران به کار خود پایان داد. این مراسم با گزارش آماری دبیر جشنواره آغاز شد. سپس دکتر نغمه ثمینی و بهروز بختیاری برای اهدای تندیس به پروفسور «لمان» روی صحنه آمدند و به پاس حضور در جشنواره از وی قدردانی کردند. پس از آن نوبت به اهدای جوایز بخش‌های نمایشنامه‌خوانی، خلاقیت در متن و پژوهش رسید که نفرات برگزیده معرفی شدند.
جایزة نفر اول به احسان فلاحت‌پیشه برای نمایش «خشت خام» اهدا شد و طلا معتضدی و سعید خواجه افضلی به طور مشترک جایزة دوم بخش نمایشنامه‌خوانی را برای نمایش‌های «مثل گلابی کال» و «برف پرحرف زمستانی» دریافت کردند. هیات داوران در این بخش هیچ اثری را حایز رتبة سوم ندانست. در بخش خلاقیت در متن، سلما رفیعی برای نمایشنامة «دیدار غم‌انگیز سیاوش در برابر سیاوش» جایزة اول را برد. آسیه مبین برای نمایشنامه «اندوه برازنده سودابه است»، جایزة دوم را دریافت کرد و جایزة سوم به فاطمه طریقی برای «داستان سودادخت» اهدا شد.
زهرا براتلو در بخش پژوهش برای «بررسی ویژگی‌های نمایشنامه‌های مینی‌مالیستی» جایزة اول را دریافت کرد و زهرا سروی و محمد طلوعی برای پژوهش «مقام مقامه در نمایشنامه‌های کوتاه خلج» جایزة دوم را کسب کردند و آزاده شاهمیری برای پژوهش «جاودانگی، تمایل، تردید» حایز رتبة سوم شد. نغمه ثمینی و بهروز بختیاری داوری این بخش‌ها را برعهده داشتند.
در بخش طراحی‌صحنه، پریناز آل آقا برای طراحی صحنة نمایش «درس»، سارا فرزادفر برای طراحی صحنة نمایش «لایرتیس» و پویان پیوسته برای طراحی صحنة نمایش «ادیپ شهریار» به عنوان نفرات اول تا سوم این بخش معرفی شدند. در بخش نمایشنامه‌نویسی سارا فرزادفر، مهدی کوشکی و آرش میرطالبی به ترتیب برای نگارش نمایشنامه‌های «لایرتیس»، «باد شیشه را می‌لرزاند» و «خیابان‌های خیس» به عنوان نفرات اول تا سوم این بخش معرفی شدند.
در بخش بازیگری زن، کیمیا موسوی برای بازی در «درس» جایزة اول را به خود اختصاص داد و افسانه بخشی فر و پریناز لطف‌اللهی به ترتیب برای بازی در «مسابقه بزرگ» و «زن و بادکنک‌ها» به عنوان نفرات دوم و سوم معرفی شدند. در بخش بازیگری مرد، مهدی شاه پیری جایزة اول این بخش را برای بازی در نمایش «لایرتیس» و مهدی کوشکی برای بازی در نمایش «باد شیشه را می‌لرزاند» جایزة دوم را به خود اختصاص دادند و مانی قاجار برای بازی در «مسابقة بزرگ» سوم شد.
در بخش کارگردانی به ترتیب سارا فرزادفر و پریناز آل آقا برای کارگردانی نمایش‌های «لایرتیس» و «درس» به عنوان نفرات اول و دوم معرفی شدند و مهدی کوشکی و آرش میرطالبی به طور مشترک برای کارگردانی نمایش‌های «باد شیشه را می‌لرزاند» و «خیابان‌های خیس» جایزة سوم را به خود اختصاص دادند. همچنین سه نمایش «خیابان‌های خیس»، «درس» و «لایرتیس» بدون اولویت برای اجرای عمومی به شورای تئاتر دانشگاهیان معرفی شدند.
همچنین نمایش «باجه» به کارگردانی آزاده گنجه به علت ایدة خلاقانه و نو در ارایة نمایش، نمایشنامة «من اینگونه بود مادر شدم» نوشتة عباس احمدلو به علت پرداختن به فرهنگ و اساطیر کهن ایران، نمایش «خیابان‌های خیس» به کارگردانی آرش میرطالبی به علت توجه ویژه به جلوه ترفندهای دیداری و شنیداری از سوی هیات داوران مورد قدردانی قرار گرفتند.
در بخش خلاقیت در اجرا، هیات داوران به خاطر حضور در این بخش با نگاه به نمایشنامة «آدم، آدم است»، نمایش‌های «زن و بادکنک‌ها» به کارگردانی بهناز نادری و «مبارک، مبارک است» به کارگردانی محمد لقمانیان از سوی هیات داوران مورد قدردانی قرار گرفتند.