نگاهی به تغییرات نمایش «غبار» در گفتگو با کارگردان
عشق پایه نجات مردم غدیران

محمدرضا مداحیان

غبار
فصل دوم نمایش غبار با عنوان «مرگ و ابریشم» در حالی پنجمین اجرای خود را پشت سر گذاشت که مورد استقبال علاقهمندان تئاتر آیینی قرار گرفت. این نمایش نسبت به فصل گذشته تغییراتی را در خود ایجاد کرده که در گفتگو با محمدرضا مداحیان به آن پرداختیم.
به گزارش ایران تئاتر محمدرضا مداحیان، کارگردان نمایشنامه غبار درباره فصل دوم این نمایشنامه گفت: فصل دوم نمایش غبار با اسم «مرگ و ابریشم» اگرچه در ادامه فصل اول نوشتهشده است اما نسبت به آن تغییرات زیادی داشته است. او دراینباره افزود: تمام تلاش گروه نمایش غبار بر این بوده که از هر نوع شعار گویی و پیامهای کلیشهای اجتناب کنیم اگرچه هدف اصلی ما در این نمایش روایتی متفاوت از وقایع مذهبی نسبت به جامعه امروز بوده است؛ یعنی اینکه سعی کردیم برداشت و رویکرد امروزی خودمان را ازآنچه قبلاً اتفاق افتاده به مخاطب نشان بدهیم. درنتیجه در سطح نوشتاری، شخصیتهای جدیدی با عنوان خرمرد و سگمرد را به آن افزودیم. همچنین یکی دیگر از تغییرات فصل دوم نسبت به بخش اول این بود که برعکس رویه متداول و مرسوم در اجرای تئاتر اول عوامل اصلی نظیر عوامل صدا، نور، طراحی صحنه، گریم و ... دورهم جمع شدند چون عقیده دارم متن بهواسطه اینچنین عواملی هارمونی خودش را پیدا میکند که خوشبختانه همینطور هم بود؛ و مثلاً در این نمایش 105 دقیقهای در طراحی نور فقط یک میزانسن تکراری داشتیم که این در کیفیت کار سهم مهمی دارد.
مداحیان درباره دیگر تفاوتهای این نمایش نسبت به فصل اول آن تأکید کرد: اگرچه سعی کردیم غالب فرمالیستی کار را حفظ کنیم اما برخلاف قسمت قبل که جذابیت بر دوش حرکت بود اینبار بر دوش بازیگران است. آقای شجاعکاوه و میرطاهر مظلومی بهواسطه ویژگیهای فیزیکی و همینطور تجارب عمیقشان در اجرا و همینطور دیگر بازیگران این نمایشنامه سهم بزرگی در این تغییر داشتند و خوشبختانه مخاطب هم با بازی آنها ارتباط برقرار کرد و نشان داد که این تغییر به کیفیت کار افزوده است.
مداحیان همچنین درباره طراحی شخصیتهای نمایشنامه و میزان ارتباط گرفتن مخاطب با آنها گفت: فکر میکنم بازیگران این نمایش و در کل تمام کسانی که سهمی در خلق آن داشتهاند موفق عمل کردهاند. این را بهوضوح میتوانستم بعد از اجرا حس کنم. مثلاً آقای مظلومی که در نقش شیدامرام ظاهر شد حتی در زمان تمرینها با این نقش چالش داشت. چون ویژگیهای خاص این نقش و باری که بر دوش داشت علیرغم حضور کم آن درصحنه بهواسطه اینکه یکی از گرههای مهم نمایشنامه بر عهدهاش بود آن را به یکی از شخصیتهای چالشبرانگیز نمایشنامه تبدیل میکرد اما وقتی کار تمام میشد بهخوبی مشخص بود که مخاطبان توانستهاند با این شخصیت ارتباط برقرار کنند و علاقه داشتند راجع به نقش شیدامرام با آقای مظلومی وارد گفتوگو شوند.
کارگردان نمایشنامه غبار درباره ماهیت چندبخشی این نمایشنامه گفت: از همان دو سال پیش که طرح نمایشنامه ریخته شد به سهقسمتی بودن آن فکر کردیم. چراکه این نمایشنامه در مکانی به نام غدیران میگذرد و حول این مکان حرکت میکند. درنتیجه اجرای طرح اولیه روی صحنه مثلاً ممکن بود شش الی هفت ساعت زمان ببرد. تمهیدی که در نظر گرفتیم تبدیل کردن آن به یک نمایشنامه سهقسمتی بود که اگرچه هر قسمت شروع و پایان خودش را دارد اما در بطن خودش یک مفهوم واحد را کامل میکند.
مداحیان درباره مفهوم بنیادی نمایشنامه غبار توضیح داد: همانطور که گفتم این نمایشنامه در مکانی به نام غدیران رخ میدهد؛ اما مفهوم آن درواقع این است که اگر اهالی غدیران از بندهای دست و پاگیر دنیوی و آنچه آنها را اسیر کرده رها نشوند هیچ شخص، جناح یا گروهی نمیتواند ناجی آنها بشود. در غدیران آنچه موجب نجات است اتحاد اهالی آن بر پای عشق به اهلبیت است.
او همچنین درباره معنای بخش دوم تصریح کرد: اسم این فصل را مرگ و ابریشم انتخاب کردیم چون همانطور که میدانید ابریشم درواقع چیزی قیمتی است اما درست مثل تارهای عنکبوت که شکل دیگری از تارهای ابریشمی است معنایی دووجهی دارد. چیزی که ارزشمند به نظر میرسد اما در باطن مثل تارهای عنکبوت دامی برای مرگ است.
مداحیان در انتهای صحبتهایش ضمن تشکر از عوامل دستاندرکار در نمایشنامه غبار گفت: فکر میکنم روی صحنه رفتن این نمایش به خاطر ماهیت مذهبی آنیکی از اتفاقات خوب حوزهی تئاتر باشد. هم به این خاطر که موسسه بشارت بهعنوان متولی این طرح تلاش کرد تا نمایشی متفاوت و فاخر تولید کند و هم به این دلیل که عوامل دستاندرکار در این نمایشنامه از نویسنده گرفته تا بازیگران و عوامل اجرایی جزو شخصیتهای برجستهی حوزهی کاری خودشان هستند و این اتفاق در نمایشهای مذهبی خیلی کم اتفاق افتاده است. ما این را به فال نیک میگیریم و امیدواریم که در ادامه شاهد نمایشهایی با این سطح از کیفیت باشیم در حوزه تئاتر آیینی.
گفتنی است نمایش غبار به کارگردانی محمدرضا مداحیان بیست شب در تالار وحدت به روی صحنه میرود و علاقهمندان میتوانند برای تهیه بلیت به سایت تیوال مراجعه کنند.