گفت وگو با ندا شاهرخی کارگردان تئاتر و مدیرمسئول تماشاخانه فانوس
ارتباطات بین المللی می تواند متضمن درآمدزایی برای تماشاخانه های خصوصی باشد
تئاتر در سال های اخیر با برنامه ریزی هایی که انجام شده بتدریج گام هایی آهسته به سمت خصوصی شدن بر می دارد و یکی از این گام های موثر راه اندازی تماشاخانه های خصوصی است . یکی از این تماشاخانه های خصوصی که سوای اجرای نمایش در حوزه های اجرای مشترک و آموزش هم فعالیت می کند. تماشاخانه فانوس به مدیریت ندا شاهرخی است
ندا شاهرخی فوق لیسانس تئاتر از دانشگاه پاریس؛ کارگردان، مدرس تئاتر و مدیر تماشاخانه فانوس سالها است در حوزه اجرای نمایش و تئاتر و آموزش جوانها فعالیت میکند. شاهرخی تابهحال نمایشهایی همچون «آدم، آدم است»، «مار و پله»، «دژاوو»، «دریچه را اجرا کرده است. او اجراهای موفقی در کشورهای اروپایی با نمایشهایش مثل آنتیگونه داشته است. آخرین حضور بینالمللی ندا شاهرخی با نمایش مده آ بوده است و در سپتامبر تور نمایش مدهآ را از یونان آغاز کرد و پیش از آن نیز در فرانسه اجراهای موفقی داشت. این نمایش تولید موسسه فرهنگی و هنری هنر پارس فانوس است. نمایش مدهآ محصول هشت کارگاه بازیگری تخصصی است که توسط مرکز برگزاری کارگاههای مستمر بینالمللی موسسه فانوس هنر پارس برگزار شده است. با شاهرخی درباره مسائل مختلف ایجاد تئاتر خصوصی و سالن داری در شرایط فعلی تئاتر گفتوگویی انجام دادهایم.
به نظر شما تماشاخانههای خصوصی چقدر میتوانند در بحث بازاریابی اجراهای مشترک و گسترش تئاتر خصوصی مؤثر عمل کنند؟
در سالهای اخیر تلاشهایی در این زمینه صورت گرفته و امیدوارم اتفاقات خوبی هم در این سمینار رخ بدهد. در ایران متأسفانه تعریف تئاتر خصوصی چندان درست انجام نشده است. واژه تئاتر خصوصی مطرح شد و تصور کردیم همه چیز تمام شد. در تمام دنیا تئاتر خصوصی مورد حمایت بخش دولتی قرار میگیرد. من سالها در فرانسه اقامت داشتم آنجا در شروع کار یک موسسه خصوصی تئاتری، دولت کمکهای مالی پرداخت میکند. در ایران و مدیریت تئاتر هیچ حمایت مالی از تئاتر خصوصی در سالهای اخیر انجام نشده است.
شما اعتقاد دارید تئاتر بخش خصوصی نیازمند یارانه دولتی است؟
بله اما نمیدانم چرا دوستان از الگوهای موفق شکلگیری تئاتر خصوصی درکشورهای اروپایی استفاده نمیکنند. در شرایط فعلی نمیتوانیم برای داشتن درآمد مخاطب را به زور به سالن ببریم. در کشور فرانسه هر تماشاخانهای که کمک دولتی دریافت میکند، موظف است که در انتهای سال میلادی تراز، بیلان مالی و کارکردهایش را به دولت ارائه کند. در ادامه نیز دولت بر اساس این بیلان تصمیم میگیرد که کمک مالی در سال بعد به چه نحوی باشد. موقعی که تئاتر خصوصی در ایران شروع به فعالیت کرد، تئاتر خصوصی به مکانی برای مبارزه با چنگ و دندان صاحبانش برای ادامه حیات تبدیل شد، اما این مبارزه به چه قیمتی انجام شد؟ این شیوه، بقا انگیزهها را در مدیران تئاتر خصوصی از بین میبرد و مدام در تشویش هستیم که در ادامه راه با چه سرنوشتی مواجه خواهیم بود.
در تماشاخانه فانوس برای رسیدن به تراز مالی درست چه کارهای انجام میدهید؟
ما چون به نام موسسه فرهنگی هنری فعالیت میکنیم، درآمدهایمان متکی به گیشه نیست و بهطور حتم از طریق گیشه و فروش بلیت هیچ سودی نداریم. عمده درآمد موسسه که باعث بقایش میشود از طریق فعالیتهای بینالمللی است.
بنابراین اجراهای مشترک با سایر کشورها تا حدی میتواند برای تئاتر خصوصی درآمد زا باشد؟
بله در کنار اجرای نمایشهای مشترک به برگزاری کارگاههای آموزشی نیز میپردازیم و با کشورهایی مثل یونان و فرانسه در طول سال به این نوع تبادل فرهنگی و اقتصادی مشغول هستیم.
آیا مدیران تئاتر خصوصی میتوانند با داشتن قدرت تصمیمگیری درست و اقتصادی و پیدا کردن راهکارهای درآمدزایی، فقط متکی به کمکهای دولتی برای بقا نباشند؟
هر نوع طرحی نیازمند حمایتهای ابتدایی است. من در انتهای سال گذشته برای فعالیت تماشاخانه با مدیر داخلی تماشاخانه تصمیم گرفتیم که نمایشهایی را با کارگردانهای زن با محوریت موضوعات اجتماعی برای فعالیتمان انتخاب کنیم و با ایجاد یک ژانر خاص تعداد زیادی مخاطب ثابت به دست بیاوریم. کاری که علمی و منطقی بود اما در عمل به نتیجه مؤثری نرسیدیم.
آیا با عملیاتی شدن این طرح میتوانستید مثل ورزشگاههای فوتبال که سالانه تماشاگران را آبونمان میکنند به درآمد قابلتوجهی برسید؟
بله این طرحها در صورت موفقیت میتواند منبع درآمد قابلتوجهی برای تماشاخانههای خصوصی باشد.
به چه دلیل این طرح تان در تماشاخانه فانوس به موفقیت نرسید؟
چون تعداد نمایشهایی که کارگردانهای زن تولید میکنند اندک است و نمیتوانند خوراک یکساله تماشاخانه فانوس را تأمین کند.
گروههای نمایشی که در تماشاخانه فانوس نمایش اجرا میکنند، چه انتظاراتی از شما دارند و نحو تعاملات به چه نحوی است؟
ما تلاش کردیم فانوس را تبدیل به خانه گروههای نمایشی کنیم تا موقعی که برای تمرین و اجرا در کنار ما حضور دارند احساس کنند در محیط خانهشان قرار دارند و اغلب گروهها با توجه به جو خوبی که برایشان فراهم کردهایم تمایل دارند اجراهای بعدیشان را در کنار ما برگزار کنند. سامان ارسطو، مهشید حسینی و سایرین بارها در فانوس نمایش اجرا کردهاند. در کنارش هیچوقت تلاش نکردهایم که برای درآمد بیشتر مالی سالن را برای چند اجرای همزمان در روز برنامهریزی کنیم و تک اجرا و نهایتا خیلی محدود دو اجرا در طول روز داشتهایم.
گفت وگو از احمد محمد اسماعیلی