گزارش چهارمین میزگرد سمینار بین‌المللی تئاتر و ظرفیت‌های بخش غیردولتی
دانشجویان تئاتر چگونه به دنیای حرفهای وارد شوند؟
چهارمین میزگرد سمینار بین‌المللی تئاتر و ظرفیت‌های بخش غیردولتی عصر روز دوشنبه ۱۶ اسفندماه با سخنرانی دکتر مسعود دلخواه و رضا کیانیان با مدیریت دکتر فرهاد مهندس پور در تالار مشاهیر مجموعه تئاتر شهر برگزار شد.
به گزارش ایران تئاتر، در این میزگرد دکتر مسعود دلخواه و رضا کیانیان درباره نقش دانشگاه در تقویت فعالیت‌های بخش غیردولتی تئاتر سخنرانی کردند.
دکتر مسعود دلخواه:
کیفیت آموزش تئاتر ما به‌شدت پایین آمده است
دکتر مسعود دلخواه که تحصیلات خود در زمینه تئاتر را در دانشگاه کانزاس آمریکا به پایان رسانده است، سال‌هاست به‌صورت آکادمیک و آزاد به آموزش تئاتر به دانشجویان می‌پردازد. او در مورد نقش دانشگاه در تقویت فعالیت‌های بخش غیردولتی تئاتر گفت: «برنامه آموزشی دانشگاه‌های ما در زمینه تئاتر از همان ابتدا تابه‌حال مرتبط با تئاتر دولتی ریخته شده است. ابتدا تئاتر شهر بعد ایرانشهر و خانه هنرمندان و... بودند که فضایی برای اجرای تئاتر به‌حساب می‌آمدند و تا امروز هم همین تعداد سالن‌های دولتی محدود را در اختیارداریم. من فکر می‌کنم لازم است به‌صورت جدی پلی بین دانشگاه و بخش و خصوصی و دولت برقرار شود».
او گفت: «مقوله تئاتر خصوصی هم مثل هر موضوع تازه دیگری ابتدا دچار بی‌ضابطگی‌هایی است و باید آن‌ها را به‌سرعت حل کنیم. در تئاتر خصوصی مسائلی وجود دارد که ما را آزار می‌دهد. ما با کشف این مشکلات می‌تواند شرایط بهتری داشته باشیم. ماهیت تئاتر خصوصی اتفاق مثبتی است و تئاتر نباید به دوش دولت باشد».
دلخواه ادامه داد: «نظارت و دخالت دولت هم می‌تواند آسیب‌رسان باشد. مثل قارچ که هم می‌تواند سمی باشد و هم می‌تواند خواص مفیدی داشته باشد. دانشگاه‌ها نمی‌توانند افتخار کنند که در سال چقدر دانشجو می‌گیرند. آن چیزی که افتخار یک دانشگاه می‌تواند باشد این است که چقدر از دانشجوهایش شغل دارند. دانشگاه آزاد با این حجم عظیم پذیرش دانشجو باید بگوید چه نتایجی به دست آورده است؟!».
او تأکید کرد: «در مورد تئاترهای خصوصی تجدیدنظر جدی لازم است. ما هیچ‌گاه در هیچ نهاد فرهنگی مدیریت جدی نداشتیم و اصلاً رشته‌ای تحت عنوان مدیریت هنری در کشور وجود ندارد و کسی دقیقاً نمی‌داند این مدیریت چگونه است؟ در تئاتر مدیریت هنری امری ضروری به‌حساب می‌آید. این مدیریت بهتر است از دانشگاه‌های تئاتری شروع شود و باید حساب‌شده حرکت کنیم».
او در مورد تفاوت‌های تئاتر دولتی و غیردولتی توضیح داد: «این نوع تئاترها هم اختلافاتی دارند هم اشتراکاتی. نظارت و برنامه‌ریزی تئاتر دولتی را دولت انجام می‌دهد و در تئاتر خصوصی مدیریت بر عهده افراد است و دولت هم کمک‌هایی می‌کند. در هیچ جای دنیا نمی‌گذارند تئاتر خصوصی صرفاً روی پای خودش باشد و دولت درنهایت حمایت می‌کند. در کشورهایی مثل آمریکا اتفاقاً بیشتر تئاترهای حرفهای تئاتر خصوصی هستند».
دلخواه ادامه داد: «ما در دوران گذار هستیم و دوران گذار مشکلات پیش‌بینی‌نشده خودش را دارد و اگر به‌سرعت آن‌ها را شناسایی و حل نکنیم دچار دشواری‌های پیچیده‌تری خواهیم شد. کسانی که در تئاتر خصوصی سرمایه‌گذاری می‌کنند، درواقع فضای تئاتر را گسترش می‌دهند، اما اگر تجارت مسئله اصلی شود و کیفیت هنری را فراموش کنیم تئاتر از مسیرش منحرف می‌شود».
او گفت: «ما چند بحران مختلف در تئاتر داریم. یکی از این بحران‌ها مربوط به آموزش در این رشته است. این روزها معلمانی در دانشگاه‌ها تدریس می‌کنند که اصلاً معلوم نیست چه کسانی هستند! کیفیت آموزش تئاتر ما به‌شدت پایین آمده است. در بسیاری از دانشگاه‌های آمریکا و اروپا دانشجوها در مقطع لیسانس در هر گرایشی از تئاتر که باشند، نورپردازی، طراحی، نرم‌افزار، دستیاری و .... را می‌آموزند تا بتوانند به تئاتر حرفهای معرفی شوند. باید رابطه دانشجویی و تئاتر حرفهای در آموزش عالی تعریف شود».
او گفت: «یکی دیگر از بحران‌های ما مربوط به فقدان ضابطه برای تئاترهای غیردولتی است. ما باید ضرورت تئاتر غیردولتی را واقعاً درک کنیم. امنیت اجتماعی و اقتصادی برای همه ما لازم است. این تعداد کمپانی و تئاترهای غیردولتی نشان می‌دهد که می‌توانیم به وجود امنیت اجتماعی و اقتصادی که در پی آن ایجاد می‌شود، اعتماد کنیم. درگذشته کسی جرئت نمی‌کرد به‌سادگی در تئاتر سرمایه گزاری کند، اما امروز این‌طور نیست».
مسعود دلخواه در ادامه در مورد دهه 30 در امریکا گفت: « در سال 1930 دورانی بود که امریکا در شرایط اقتصادی بدی قرار داشت و نزدیک به ورشکستگی جدی بود و کسی در آن روزها حاضر نبود پول بدهد و بلیت تئاتر بخرد، اما در همان شرایط دولت دست‌به‌کار شد و به گروه‌ها و کمپانی‌ها کمک کرد و اجازه نداد حتی یک کمپانی ورشکست شود. باید به تئاتر و هنر نگاه کلان داشت. اگر دقت کنیم می‌بینیم تا همین سه سال پیش تئاتر به‌طورکلی وابسته به دولت بود درحالی‌که امروز تغییراتی زیادی در تئاتر کشور ایجادشده و دولت باید دست تئاتر خصوصی را بگیرد که زمین نخورد».
او افزود:«اگر دولت اجازه ندهد تا 10 سال دیگر هیچ تئاتری ورشکست شود، چشم‌انداز روشنی از تئاتر تعریف‌شده. اگر امروز نمی‌توانیم برنامه‌ریزی روشنی داشته باشیم به این دلیل است که چشم‌اندازی ترسیم نشده است. من منتقد جدی این بی ضابطی در تئاتر خصوصی هستم. صنف می‌توان درست در همین شرایط حلال بسیاری از مشکلات باشد و باید مفصل در موردش حرف زد و تصمیمات جدی گرفت.
رضا کیانیان:
همان حرفهای قدیمی را در دانشگاه‌ها تکرار می‌کنند!
رضا کیانیان بازیگر سینما و تئاتر به‌عنوان دیگر سخنران در چهارمین میزگرد سمینار بین‌المللی تئاتر و ظرفیت‌های بخش غیردولتی حضور داشت. او در مورد آموزش تئاتر در دانشگاه‌ها و ارتباط با بخش خصوصی گفت: «وقتی دانشجوهای ما از دانشگاه‌های تئاتری فارغ التحصیل می‌شوند به این دلیل که سیستم آموزشی ما دولت‌محور است، ناخودآگاه دستشان جلوی دولت دراز می‌شود».
او افزود: «قبل از انقلاب 4جریان در تئاتر وجود داشت؛ جریان اداره تئاتر و سنگلج و... جریان دانشجویی، کارگاه نمایش، جریان تلویزیون و تئاتر. هر چهار جریان بودجه خودشان را داشتند. پیش‌ازاین 4جریان ما در ایران تئاتر خصوصی داشتیم که در لاله‌زار بود. بنابراین ما تئاتر خصوصی داشتیم، اما به خاطر حکومت‌های ایران که پدرخوانده است، جریان تئاترهای خصوصی به تئاتر دولتی تبدیل شد. لاله‌زار هم به‌عنوان تئاتر خصوصی تبدیل شد به مکان اجرای نمایش‌های عامه‌پسند و... که جریان اصلی تئاتر ما نبود و نیست».
او گفت: «سیستم آموزشی ما از دبستان تا انتها وضعیتی مشابه دارد. دانشگاه آزاد دانشجوهای دکتری بیکار زیادی را به اجتماع تحویل می‌دهد و بچه‌های ما از دبستان یاد می‌گیرند که فرمان‌بردار باشد و اصولاً آن‌ها را تربیت نمی‌کنیم که نظر بدهند و فقط گوش می‌دهند. این سیستم آموزش زوری است و افراد درس می‌خوانند چون مجبور هستند و از روی علاقه ادامه تحصیل نمی‌دهند».
کیانیان گفت: «برنامه درسی دانشگاهی ما در رشته تئاتر در این سال‌ها به‌شدت افت کرده است و افراد کمی هستند که واقعاً تحصیل‌کرده‌اند یا به خارج از کشور رفته‌اند و ادامه تحصیل داده‌اند. ماسال‌هاست حرفهای سال‌ها قبل را تکرار می‌کنیم و جز معدود استادانی که تحصیلات عالیه دارند، همه حرفهای قدیمی را در دانشگاه‌ها تکرار می‌کنند. کسی تابه‌حال فکر نکرده است که هنر مدیریت می‌خواهد».
او که به‌تازگی نمایش «حرفهای» را کارگردانی کرده و روی صحنه تماشاخانه پالیز دارد، در ادامه گفت: «من گاهی در شهرستان‌ها ورک شاپ هایی برگزار می‌کنم و در آنجا به هنرجوها می‌گویم که اگر وزارت ارشاد و چند سالن محدودی که در منطقه دارید حذف شود، آیا بازهم تئاتر کار می‌کنید و چگونه؟! آن‌ها پاسخ‌های مختلفی می‌دهند و درنهایت به این نتیجه می‌رسند که می‌توانند بدون اتکا به ارگان دولتی از راه‌های متفاوتی نمایش اجرا کنند. لابی‌های هتل‌ها، ساختمان‌های مسکونی و مجتمع‌ها و... می‌تواند جای خوبی برای اجرای نمایش برای این گروه‌ها باشد تا دست به تجربه بزنند و کم‌کم می‌توانند اجراهای حرفه‌ای‌تری داشته باشند».
نشست چهارم با حضور مهندس مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی کشور و مهمانان خارجی سمینار برگزار شد.
سمینار بین‌المللی تئاتر و ظرفیت‌های بخش غیردولتی از 15 تا 17 اسفندماه 1395 در تالار مشاهیر مجموعه تئاتر شهر برگزار می‌شود.