وقتی در یک جلسه خصوصی درباره او صحبت می‌کردم که رضا صابری از دهه 50 فعالیت تئاتری خود را آغاز کرده است، همایون علی‌آبادی منتقد برجسته تئاتر کشورمان در تصحیح گفته، من به چند نمایش اشاره کرد که توسط این کارگردان در سال‌های 47 و 48 به صحنه آورده شده است.
وقتی در یک جلسه خصوصی درباره او صحبت می‌کردم که رضا صابری از دهه ۵۰ فعالیت تئاتری خود را آغاز کرده است، همایون علی‌آبادی منتقد برجسته تئاتر کشورمان در تصحیح گفته، من به چند نمایش اشاره کرد که توسط این کارگردان در سال‌های ۴۷ و ۴۸ به صحنه آورده شده است.
رضا آشفته:
رضا صابری از آن دست نمایشنامه‌نویسان و کارگردان‌های شهرستانی است که پیش از این‌ها و در طی نزدیک به چهار دهه قابلیت‌های خود را آشکار ساخته تا امروز به عنوان هنرمندی فعال و مستعد در سراسر کشور شناخته شده باشد.
وقتی در یک جلسه خصوصی درباره او صحبت می‌کردم که رضا صابری از دهه 50 فعالیت تئاتری خود را آغاز کرده است، همایون علی‌آبادی منتقد برجسته تئاتر کشورمان در تصحیح گفته، من به چند نمایش اشاره کرد که توسط این کارگردان در سال‌های 47 و 48 به صحنه آورده شده است.
سهراب هادی، منتقد هنری و کارشناسی هنری کشورمان نیز با اشاره به موفقیت رضا صابری در اجرای"شنا در زمستان" در آغاز دهه 70 گفت:« من با دیدن این کار باز یاد"خانات" افتادم و از رضا صابری خواستم که یکبار دیگر این متن را اجرا کند.»
رضا صابری چند دهه است که به طور مستمر تئاتر کار می‌کند و تا به امروز کارمند و کارگردان وزارت ارشاد و در شهر مشهد فعال بوده است. او همچنین در دانشگاه‌های مختلف به تدریس تئاتر پرداخته است. او در بین کارهای خود به نام"شنا در زمستان" اشاره می‌کند که جایزه‌های متعددی را در جشنواره دوازدهم تئاتر فجر برنده شد و همچنین"سایه‌های هجوم" که در دو ایالت آمریکا به صحنه رفته است.
وی امیدوار است که در تهران با تبعیض رسانه‌‌ای مواجه نشود و با تبلیغ و اطلاع رسانی به موقع "تراژدی تردید" نیز که آخرین ساخته اوست، مورد توجه و تفقد تماشاگران قرار گیرد.
آغاز یک اجرا
"تراژدی تردید" عنوان جدیدترین نمایش رضا صابری، کارگردان و نمایشنامه‌نویس مشهدی است که از اوایل خردادماه در تالار قشقای هر شب ساعت 19 اجرا می‌شود.
این نمایش درباره شخصیت"حُر" است، یکی از یاران امام حسین(ع) که تا دقایق آخر پیش از واقعه کربلا از فرماندهان لشکر یزید بود، و با یک تحول آنی از اشقیاء دل کند و به اولیاء پیوست.
تراژدی تردید برای اولین بار در سومین همایش عاشوراییان در تهران شرکت کرد که در آن‌جا به عنوان نمایش برگزیده انتخای شد. این روزها هم به دعوت مرکز هنرهای نمایشی در اجراهای رپرتوار(فصلی) به عنوان یکی از آثار برگزیده سال 85 شرکت کرده است و قرار است که 12 اجرای متوالی را پشت سر بگذارد.
این نمایش پس از همایش عاشوراییان، به مدت 10 شب در تالار دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شده و از آن‌جا که با استقبال خوبی روبه‌رو شد، از طرف اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان شمالی دعوت شد تا در شهرهای این استان نیز اجرا شود. تراژدی تردید 2 شب در بجنورد، 2 شب در اسفراین و 2 شب هم در شیروان اجرا شد، که استقبال مردم این شهرها چشمگیر بود.
سفر به چند شهرستان
ارزیابی رضا صابری(پس از سفر به چند شهرستان و اجرای نمایش در آن‌جا) درباره مشکلات عمده تئاتر کشورمان این است که نبودن سالن در سطح کشور نسبت به میزان جمعیت حاضر در هر یک از شهرها مشکل عمده تئاتر است. آن‌چه در اکثر این شهرستان‌ها به عنوان تالار تئاتر ساخته شده است، به دلیل نبودن دید کارشناسانه بیشتر برای برگزاری همایش و جلسات سخنرانی مناسب است تا اجرای یک نمایش. این تالارها از امکانات بالقوه برای اجرای یک نمایشی بی‌بهره هستند و در آن‌ها امکانات صحنه‌ای، سیستم‌های صوتی و نوری وجود ندارد.»
وی درباره تالارهای تئاتر مشهد می‌گوید:« تالار هلال‌احمر که قدیمی است و آلمان‌ها آن را ساخته‌اند، امروز فقط در انحصار فعالیت‌های این سازمان است، و اگر هم قرار باشد کسی در آن‌جا نمایشی را به صحنه ببرد، باید هزینه زیادی را پرداخت کند. تالار رازی هم وابسته به دانشگاه است که قبلاً در آن‌جا نمایش اجرا می‌شد و امروز برای برگزاری سمینارها، همایش و امتحانات کنکور و دانشجویان به کار گرفته می‌شود، و از آن کاربریِ مفید کاملاً دور شده است. استانداری خراسان هم یک تالار به نام شهید هاشمی‌نژاد در محلی پَرت و دور ساخته که اصلاً آن محل تماشاگر تئاتری ندارد، و افراد دیگر هم برای دیدن نمایش به سختی پا به آن جا می‌گذارند.»
این کارگردانی مطرح مشهدی در ادامه با اشاره به فعالیت تازه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نقاط دور افتاده می‌گوید:« این روزها هم مجتمع‌های فرهنگی و هنری در اکثر شهرستان‌ها ساخته می‌شود که باز هم به دلیل رعایت نشدن استانداردهای لازم و نبودن کارشناسان آشنا با ساخت و ساز تالارهای نمایشی، سالن‌های ساخته می‌شود که فاقد بهره‌وری درست در زمینه اجرای نمایش خواهند بود.»
وی با این وجود معتقد است که نبودن یا بودن سالن استاندارد هم زمینه ایجاد و راه‌اندازی یک تئاتر مؤثر تلقی نمی‌کند و در این خصوص می‌گوید:«متأسفانه آموزش و تربیت نیروی تئاتری مهم است که از این اصل به شدت فاصله گرفته‌ایم. آن چه امروز گریبان‌گیر تئاتر کشورمان است، نبودن نیروهای متخصص و اهل فن در تئاتر است. ما امروز بیش از هر چیز برای احیا و بقای تئاتر نیاز به درام‌نویس، کارگردان و بازیگر داریم. باید بدانیم که تربیت درام‌نویس زیربنای تئاتر است.»
معضل اصلی
وی می‌افزاید:«از سال 1300 تا 1337 ما به اندازه انگشتان دست درام‌نویسی خوب نداشته‌ایم تا آثار ماندگاری را خلق کنند و باعث شوند که درام ایرانی در آن سوی مرزها مطرح شود. از سال 1337 به بعد شاهد رشد نسبی درام‌نویسی در کشورمان هستیم که آثار این افراد چاپ و منتشر و به صحنه آورده شده است. استقبال گروه‌های تئاتری از این متون نمایشی به دلیل دارا بودن مضامین مردمی، استفاده از شیوه و شگردهای متنوع و متفاوت و بهره‌مندی از دستمایه‌های متنوع و بوده است. از پیروزی انقلاب به این سو نیز باز با مشکل درام‌نویسی مواجه بوده‌ایم. این اتفاق به دلیل کم توجهی در امر تربیت درام‌نویس به وقوع پیوسته است. امروز ظرفیت‌ها و امکاناتی که یک درام‌نویس به آن نیاز دارد، مهیا نیست. بنابراین اثر ماندگار به جزء چند مورد استثنایی در این سال‌ها خلق نشده است. اکبر رادی و بهرام بیضایی هم در این سال‌ها اگر آثار ماندگاری به جای گذاشته‌اند، جزء درام‌نویسان سال‌های 1337 به بعد هستند، دیگر بعد از انقلاب حتی افرادی مانند اسماعیل خلج بی‌فروغ شده‌اند و غلامحسین ساعدی هم با مرگ خود این فرصت را برای همیشه از دست داد. امروز شاهد حضور چند جوان خودانگیز و خودباور هستیم، اما این‌ها موجودیت تئاتر یک مملکت را نمی‌توانند تعیین کنند. تئاتر امروزِ ما باید پیشرفت کند برای آن‌که ارتباط با جهان خارج باز شده و ما باید از تجربیات غرب و اروپا استفاده بهینه کنیم.»
این نمایش‌نویس در ادامه می‌افزاید:« امروز شاهد ترکیبی عجیب و غریب از حضور درام‌نویسان هستیم که هیچ یک، از خط و مشی درست تبعیت نمی‌کنند. یک عده مدرنیست هستند؛ بدون این که مدرنیته را بفهمند. جوان‌ها دنبال ادا و اصول در آوردن رفته‌اند. تئاتر ما غریزی است و نه علمی. یک تئاتر مبتنی به غرایز افراد است و اصلاً پایه علمی ندارد؛ به همین دلیل کارهای ما خالی از اندیشته است. آن‌چه در اروپا باعث ماندگاری آثار می‌شود، همانا به خاطر بهره‌مندی از تفکر و اندیشه است. چطور آرتورمیلر بعد از گذشت 70 سال هنوز زنده است؟! مطمئناً داشتن اندیشه، چنین امکانی را برای آثار این درام‌نویس آمریکایی ایجاد کرده است، او به دلیل طرح نقد خانواده آمریکایی در مرگ فروشنده تا قرن‌ها باقی خواهد ماند. یا آثار یونان باستان بعد از گذشت 2500 سال هنوز با طراوت است و حتی می‌توان آن‌ها را به شیوه‌های مدرن و با ظرفیت‌های بسیار بالا اجرا کرد. در این متون مفهوم، شخصیت پردازی و ساختار و دیگر عناصر به مرحله‌ای از شکوفایی خلاقه رسیده‌اند که هیچگاه تازگی و طراوت خود را از دست نخواهند داد.»
چگونگی تراژدی تردید
رضا صابری معتقد است با آن که"تراژدی تردید" تم مذهبی دارد و با حُر به روایت واقعه عاشورا می‌پردازد، تکنیک‌های تئاتری نیز در آن به عنوان یک عنصر مکاشفانه به بازی گرفته شده است. همین نکته باعث می‌شود که تماشاگر با مفهوم مذهبی آن ارتباط خوبی برقرار کند. استقبال از این اجرا در چند شهرستان هم به دلیل رعایت کردن چنین نکته‌ای بوده است. همچنین در این کار، زوایای پنهان و ناگفته‌ای از حر مطرح می‌شود که چندان هم با بدیهیات درباره این شخصیت نباید حوصله تماشاگر را از بین بر‌د.
این کارگردان زمان 45 دقیقه را یک زمان مناسب برای طرح ساختن شخصیت حر می‌داند، تا باز هم ضرباهنگ مطلوبی بر فضا حاکم باشد و در کوتاه‌ترین زمان بیشترین اطلاعات و تأثیر برای تماشاچی ایرانی تدارک دیده شود.
رضا صابری اعتقاد دارد که تراژدی تردید مبتنی بر جلوه‌هایی از نمایش تعزیه و شیوه‌های نمایشی ایرانی است، و می‌افزاید:«نمایش"تراژدی تردید" درباره شخصیت حربن یزید ریاحی است و می‌کوشد چهره جدیدی از این شخصیت والای تاریخی ارائه می‌دهد.»
این منظومه بلند به وقایع قبل و بعد از عاشورا می‌پردازد و احوال حُر را بیان می‌کند.
در این نمایش آرش تبریزی، حامد یزدی، سعید صمدی، عباس جانفدا و کریم جشنی بازی می‌کنند. همچنین رئوف دشتی(انتخاب موسیقی)، علی حاتمی‌نژاد(دستیار کارگردان)، عبدالله برجسته(طراح صحنه و نور)، سیامک دورانی(طراح لباس)، احمدرضا آخوندزاده(عکس، بروشور و پوستر) در این کار با رضا صابری همکاری کرده‌اند.