دست‌های خالی و جادوی صحنه

رضا آشفته:
نشر کتاب"جادوی صحنه" یا"زندگی تئاتری عزت‌الله انتظامی" در سال 83 باعث شهرت"نشر افراز" به مدیریت اعظم کیان افراز شد و پس از آن بخش عمده‌ای از فعالیت‌های این نشر معطوف به انتشار آثار ادبیات نمایشی و کتاب‌های تئوریک تئاتری شد.
اعظم کیان افراز در سال 1376 پس از پایان تحصیلاتش در رشته ادبیات فارسی با توجه به آگهی جذب نیرو توسط مؤسسه فرهنگی شهر کتاب، به طور جدی وارد عرصه تولید و پخش کتاب شد. او در ابتدا به صورت پیمانکاری در بخش هنر و ادبیات ساختمان مرکزی شهر کتاب مشغول به کار شد و پس از آن وقتی در سال 78 فروشگاه‌های شهر کتاب به صورت اجاره‌ای طی یک مزایده به افراد واگذار شد، او هم در صدد برآمد تا در این مزایده شرکت کند و در نهایت مدیریت فروشگا‌ه فدک را به او واگذار کردند. بعدها در سال 80 به فکر ایجاد یک نشر فعال افتاد و یکی از اهداف عمده‌اش هم انتشار آثار ادبی و ادبیات نمایشی بود. در سال 82 موفق به کسب مجوز نشر شد و رفته رفته امکان رسیدن به اهداف خود را فراهم کرد. کیان افراز می‌دانست که ادبیات نمایشی از مخاطب زیادی برخوردار نیست یا دست کم شرایط طوری است که این نوع کتاب‌ها خیلی زود نمی‌تواند در میان مخاطبان ایرانی جا باز کند، بنابراین نمی‌توانست همه همّ و غمّ خود را معطوف به این موضوع کند. او که معقولانه به چرخه اقتصادی نشر خود فکر می‌کرد، نمی‌خواست به راحتی تن به ورشکستگی بدهد و برای این منظور به فکر کتاب‌های پرفروش روانشناسی هم افتاد تا از قبل فروش این کتاب‌ها بتواند در نشر کتاب‌های تئاتری نیز موفقیت‌ خود را آشکار کند.
اعظم کیان‌ افراز تقریباً با دست خالی و همت عالی توانست به نشر افراز رنگ و لعاب جدی‌تری بدهد. او که سال‌ها در شهر کتاب و در ارتباط با اهالی نشر و چاپ و توزیع مراوده داشت، از تمام این تجربه‌ها به عنوان داشته‌های اولیه خود برای رونق گرفتن نشرش استفاده کرد. او حتی آن قدر دلسوزانه به فکر سر و سامان دادن به کارش بود که پیش از آن که به اسم و رسم نویسندگان و مترجمان توجه داشته باشد، اولویت را به کیفیت آثار داده است. نشر مجموعه داستان"شب بود ماه پشت ابر بود" نوشته روح‌الله مهدی‌ پور عمرانی با چنین رویکردی به عنوان اولین کتاب نشر افراز ثبت شده است، این نویسنده با آن که معروف نبوده‌، اما با ریسک کردن ناشر مور‌د توجه قرار می‌گیرد. البته پس از آن کیان افراز به دنبال هویت بخشیدن به نشر خود برمی‌آید و سعی می‌کند که طی انتشار چند کتاب، معروفیتی به نشر افراز بدهد تا ‌بتواند مخاطبان بیشتری را جذب کند.
جادوی صحنه
داستان برخورد با عزت‌الله انتظامی در زمانی که اعظم کیان افراز به عنوان خبرنگار در جشنواره سینمایی امید در رشت حضور یافته است، زمینه اولیه کتاب"جادوی صحنه" را ممکن می‌سازد. این خبرنگار جوان با سعه صدر و اعتماد به نفس به سراغ عزت‌الله انتظامی می‌رود و با توجه به این که کتاب"آقای بازیگر" هوشنگ گلمکانی به آثار سینمایی این هنرپیشه توجه داشته است، به انتظامی پیشنهاد می‌دهد که حاضر است درباره زندگی تئاتری‌اش گفت‌وگو و تحقیق گسترده‌ای را انجام دهد تا ماحصل آن را به شکل یک کتاب منتشر کند. در ابتدا عزت‌الله انتظامی دست رد به سینه این نویسنده و ناشر جوان می‌زند و علت آن را جدی نگرفتن کار از سوی افراد بیان می‌کند. کیان افراز هم با توجه به برخورد این هنرپیشه تصمیم می‌گیرد دیگر تماسی با او نگیرد؛ هر چند انتظامی شماره همراه و منزلش را در اختیارش قرار داده است. یک سال می‌گذرد و آن دو یک بار دیگر در جشنواره سینمایی وزارت نفت و در آبادان یکدیگر را می‌بینند. عزت‌الله انتظامی این بار از او می‌پرسد که چرا به خواسته‌اش عمل نکرده است؟ بالأخره کیان افراز با جدی گرفته شدن موضوع از طرف انتظامی، قرار ملاقات اولیه را برای"جادوی صحنه" می‌گذارد.
این بازیگر، بسیاری از اسناد تئاتری و تله تئاتری خود را در اختیار کیان افراز می‌گذارد تا این موضوع با جدیت ‌پیگیری شود. آلبوم‌های عکس و پایان‌نامه تحصیلی‌اش با موضوع"پیش پرده خوانی در تئاترهای ایرانی" نیز پیوست این مصاحبه شفاهی می‌شود تا در مجموع‌ یک اثر تحقیقی جامع درباره زندگی تئاتری عزت‌الله انتظامی ـ که در برگیرنده بسیاری از واقعیت‌های تلخ و شیرین است ـ فراهم شود.
در این کتاب که به پنج بخش تقسیم شده‌، سیر تحول بازیگری عزت‌الله انتظامی در تئاتر به طور نسبتاً دقیق بررسی شده است. در بخش یکم: ‌‌عزت‌الله انتظامی به عنوان کنترلچی وارد تئاتر می‌شود و با پیش پرده خوانی بازی را آغاز می‌کند. بعدها سر از تئاتر درمی‌آورد و آشنایی او با عبدالحسین نوشین باعث می‌شود تا با تئاتر جدی آشنا شود. سفر به آلمان و دیدن آموزش‌های بازیگری و سفر مجددش به ایران به بازیگری او فراز و نشیب بسیار می‌دهد. بازی در تئاتر 25 شهریور(سنگلج) نقطه اوج بازیگری عزت‌الله انتظامی محسوب می‌شود. در بخش دوم: ‌‌درباره شرایط بازی و تئاتر در آن سال‌ها صحبت شده است. بخش سوم: پیش پرده خوانی نام دارد که از تجربیات و دیده‌ها و شنیده‌های عزت‌الله انتظامی شکل گرفته است. در بخش چهارم: از نگاه منتقدان، سه نقد از رضا براهنی(رویا، جنون و جنایت)، جواد مجابی(صداقت بشری در نیروی مشکوک) و پرویز ممنون(ورزیلی‌های بدون چوبدست) درج شده است. در بخش پنجم(نمایش نگاری) دو فهرست از نمایش‌های صحنه‌ای و نمایش‌های تلویزیونی عزت‌الله انتظامی به عنوان بازیگر و کارگردان آمده است.
در ادامه سه پیوست تحت عنوان نمایه(فهرست کسان، فهرست جای‌ها) و منابع و مأخذ و تصاویر در کتاب درج شده است. مجموعه این بخش‌ها کتابی را فراهم کرده تا باعث شود اثر در خوری ارائه شود. تاریخ شفاهی تئاتر با مراجعه به افراد مجرب واقعیت‌های تلخ و شیرین را از این هنر مردمی و آگاهی دهنده افشا خواهد کرد. به همین دلیل کیان افراز به همراه یاسین محمدی در کتاب بعدی خود به سراغ محمدعلی کشاورز رفته‌اند تا هر یک به بخشی از زندگی تئاتری، سینمایی و تلویزیونی این هنرمند پیشکسوت بپردازند.
گل‌های میخک ریموند کارور
"گل‌های میخک" و دو نمایشنامه دیگر با ترجمه اسدالله امرایی، زمانی که در سال 84 توسط نشر افراز منتشر شد، باز هم موقعیتی فراهم شد تا نام این نشر به طور جدی‌تر در عرصه کتاب‌های تئاتری مطرح شود. این کتاب به عنوان یک اثر آموزشی برای خوانندگان و دانشجویان می‌تواند مفید واقع شود. کارور یک داستان‌نویس موفق است که در ادامه سبک و سیاق ارنست همینگوی به عنوان یک موجزنویس مدرن(مینی مالیست‌) دارای اسم و رسم ویژه‌ای است. زیبایی کتاب در این جاست که با افزودن مقدمه و مؤخره‌ای به قلم دو استاد آمریکایی به نام‌های ریچارد کورتس ری(استاد دانشگاه دولتی هامبورت) و ویلیام ال.استال(استاد دانشگاه فنون و صناعات ادبی دانشگاه هاتفورد) بررسی درباره نویسندگی کارور را ساده‌تر می‌کند. همچنین سه نمایشنامه مشترک از ریموند کارور و همسرش تس گالاگر("گل‌های میخک"، "لطف" و "چیزی تقدیم کنم؟") زینت بخش این کتاب شده است. شاید کارور در نمایشنامه‌نویسی نتوانسته باشد به قله‌های قابل رویتی رسیده باشد، اما همین نکته باعث می‌شود تا نویسندگان جوان نیز در انتخاب رسانه نوشتاری خود با سختگیری و جدیت بیشتری دست به قلم ببرند.
یک تاریخ درام و یک درام تاریخی
کتاب"یک تاریخ درام و یک درام تاریخی" که پژوهش و برگردان محمود صباحی است، باز هم از انتشارات افراز به عنوان یک نشر جدی تصویری ساخته‌ که زمینه انتشار کتاب‌های معتبر را‌‌ فراهم کرده است؛ به همین دلیل در سال اخیر شاهد انتشار ترجمه‌هایی از"ستون پنجم" اثر ارنست همینگوی و"باغ وحش شیشه‌ایِ" تنسی ویلیامز با ترجمه کیهان بهمنی و منوچهر هرسینی بوده‌ایم.
در کتاب"یک تاریخ درام و یک درام تاریخی" هم سنجی دو اثر دراماتیک از ساتم خان الغ‌زاده(نمایشنامه‌نویس تاجیک) و بهرام بیضایی صورت گرفته است. به قلم این نمایشنامه‌نویس تاجیک، عنوان"تیمور ملک" برای این کتاب در نظر گرفته شده است.
پیش گفتار هم به قلم پروفسور رحیم قبادیانی است. متأسفانه پژوهش تا امروز از سوی علمای ادبیات نمایشی جدی گرفته نشده است. این کتاب می‌توانست زمینه سمینارها و همایش‌های جدی‌تر را برای بررسی ادبیات نمایشنامه‌نویسی در سرزمین‌های فارسی زبان ایجاد کند.
انتشار نمایشنامه
کیان افراز دوست دارد که هر سال تعداد زیادی از متن‌های نمایشی ایرانی و خارجی را منتشر کند تا از ‌قبل این کار بتواند اعتبار علمی و ادبی انتشارات افراز را بالاتر ببرد.
نمایشنامه‌های"زمستان" (امید سهرابی)، "بازی پنهان" (علی میرزاعمادی)، "آل و پروانه در جیب غول" (عبدالرضا فریدزاده) از جمله آثار منتشر شده توسط نشر افراز است که در ادامه می‌توان به انتشار برخی از نمایشنامه‌های امیر دژاکام و ترجمه آندرانیک خچومیان از نمایشنامه‌نویسان ارمنی زبان اشاره کرد که به زودی توسط این نشر روانه بازار کتاب خواهد شد. همچنین ترجمه‌هایی از منوچهر هرسینی درباره آموزش کارگردانی و نمایشنامه‌های مطرحی از سام شپرد و هارولد پینتر به این مجموعه نشر افزوده خواهد شد.
کتاب زندگی و آثار محمدعلی کشاورز نیز آخرین مراحل تحقیق و تنظیم را پشت سر می‌گذارد تا در آینده آماده نشر شود. "ماهی سیاه کوچولو" صمد بهرنگی هم یکی از متن‌های نمایشی از منوچهر هرسینی است که قبلاً در آمریکا اجرا شده و‌ در حال حاضر به دو زبان فارسی و انگلیسی آماده انتشار‌ است.
‌