پوستر تئاتر به سفارش کارگردان در ابتدا یا میانه تمرینها به طراح گرافیک سپرده میشود. طراح متکی است به متن نمایشنامه و سپس به گونه اجرا و شیوه کارگردان. ممکن است متن کلاسیک شیوه اجرای مدرن داشته باشد یا متنی نوین به گونهای جز آن که نویسنده نوشته به کار آید.
پوستر تئاتر به سفارش کارگردان در ابتدا یا میانه تمرینها به طراح گرافیک سپرده میشود. طراح متکی است به متن نمایشنامه و سپس به گونه اجرا و شیوه کارگردان. ممکن است متن کلاسیک شیوه اجرای مدرن داشته باشد یا متنی نوین به گونهای جز آن که نویسنده نوشته به کار آید.
رضا آشفته:
"پوسترهای تئاتر ابراهیم حقیقی" بخشی از تاریخ تئاتر معاصر ما از سال 1348 تا 1384 را در بر میگیرد. تاریخ تئاتر از این جهت که هر یک از این پوسترها شامل اطلاعاتی از عوامل اجرایی، محل و زمان اجرا و متن و فضای اجراست و به نوعی با ارجاع به این پوسترها دست کم میتوان راجع به فعالان و دیدگاههای موجود به لحاظ گزینش متون، اطلاعاتی را به دست آورد.
جالبتر این که ابراهیم حقیقی در حاشیه هر یک از این پوسترها، یادداشت کوچکی را قرار داده است تا عرض حالی درباره چگونگی شکل گرفتن آن پوستر ارائه کرده باشد. اولین پوستر تئاتری او، پوستر نمایش"راهبهها" به کارگردانی و بازنویسی از نمایشنامه ادوارد مانه، مصطفی دالی، ترجمه اکبر حسن شاهی و مهدی فخیمزاده و بازیگری فخری خوروش، حمید طاعتی، داریوش مؤدبیان، مهدی فخیمزاده و مصطفی دالی است. از دیگر اطلاعات درج شده بر این پوستر درمییابیم که نمایش به سفارش کارگاه نمایش(وابسته به تلویزیون ملی ایران و جشن هنر) اجرا شده است. همچنین از دیگر عواملِ کار میتوان به نام ملک(جهان) خزاعی(دکور و لباس)، هوشنگ توزیع(نور)، سیفالله شهاب(صدا)، رضا ژیان(پخش) و رضا رویگری(مدیر صحنه) اشاره کرد. این پوستر به شیوه سیلک اسکرین و در ابعاد 70 × 33 ارائه شده است. (تصویر 1)
ابراهیم در حاشیه این پوستر مینویسد:«سفارش از جانب آقای داریوش مؤدبیان داده شد. در اولین سال ورودمان به دانشگاه با داریوش با هم خود را آماده کنکور کرده بودیم. هر دو به دنبال هنر میگشتیم. او وارد دانشکده هنرهای دراماتیک شد و من به دانشکده هنرهای زیبا رفتم. پوستر"راهبهها" برای من اولین پوستر جدی حرفهای به حساب میآید. قبل از این فقط طراحی جلد کتاب را به شکل حرفهای آغاز کرده بودم. گرچه با دستمزد اندک(حتی هیچ) و نمیدانم که این رفتار اصلاً نام حرفهای بودن دارد یا نه؟ با این پوستر با چاپ سیلک اسکرین آشنا شدم. دوست دیگرم آقای بهمنزاده از دانشجویان نقاشی ـ که شاگرد آقای گنجهای در کارگاه سیلک اسکرین دانشکده بود ـ چاپ را به عهده گرفت و الحق حق دوستی به جا آورد. با این که دانشجوی رشته معماری بودم، آقای ممیز پوستر را در اولین نمایشگاه آثار گرافیک دانشجویان به دیوار آویخت؛ اولین کار حرفهای، اولین چاپ پوستر و اولین نمایشگاه جمعی. به اسامی پوستر که نگاه میکنم، همه از اولینهایی هستند که امروز از بهترینها هستند؛ یادگاری از همکاری خوب و عاشقانه در قدم گذاشتن به راهی دراز در پیش.»
وی در صفحه بعد و در حاشیه پوستر نمایش"کرگدن" اثر اوژن یونسکو و به کارگردانی حمید سمندریان مینویسد که پوستر دومم مربوط به نمایش"روسپی بزرگوار" به کارگردانی هرمز هدایت و بازی سوسن تسلیمی اختصاص داشت و به دلیل در دسترس نبودن نسخهای از این پوستر، نتوانسته تصویر آن را در این مجموعه آثار بگنجاند. نمایشی که با اقبال استادان و مردم و مطبوعات روبهرو و باعث میشود که اداره فعالیتهای فوق برنامه دانشجویان دانشگاه تهران که پری صابری سرپرستی بخش تئاتر آن را بر عهده داشته، از ابراهیم دعوت به همکاری کند که این دعوت منجر به آشنایی او با حمید سمندریان میشود و در ادامه درباره چگونگی پیدا کردن نسخهای از پوستر"کرگدن" مینویسد:«25 سال بعد بود که آقای انتظامی همراه تمام یادگارهای خود که به موزه سینما هدیه کرد، پوستر"کرگدن" هم بود که آن را دوباره دیدم و با او خاطرات را مزمزه کردیم.»
وی درباره این پوستر میافزاید:«چاپ پوستر با روش سیلک اسکرین به دلیل خصلت نمایش و اجرا در ایران است. کار نمایش با کمترین بودجه شروع میشود؛ هر چه قدر فروخت بنا به اندازه کار افراد گروه بین آنها تقسیم میشود. پس باید کمتر خرج کرد. چاپ با روش سیلک اسکرین کم خرج بود. زیرا با رنگهای محدود چاپ زیبا امکان پذیر میشد. تعداد چاپ محدود بود. حداکثر 200 عدد چاپ کافی بود چون مکان نصب محدود و مخاطب نیز معدود و شناخته شده بود. حوزه روشنفکری و دانشجویی تماشاگر تئاتر بودند، اما همه این محدودیتها طراح را به اندیشه ارائه پوستر جذابتر وامیداشت.» (تصویر 2)
آیدین آغداشلو در پیشگفتاری که بر این کتاب نوشته، در ابتدا اظهار تعجب میکند از این که ابراهیم حقیقی این تعداد(زیاد) پوستر تئاتر خلق کرده است و با ظریف و خاصی توصیف کردن پوستر تئاتر مینویسد:«در آن طراح از سویی میتواند با دستی باز، تا هر جا که بخواهد و بتواند سلیقه و تخیلش را راه ببرد و به آن میدان دهد؛ چون میداند مخاطب خاص و فرهیخته و هم زبانی پیش رو دارد که لازم نیست عناصر درخشان و پیشتازی از پیش فراهم و آماده است. از سوی دیگر شرایط خاص تئاتر ایران امکانات محدودی را فراروی او قرار میدهد که از حیث اجرایی دست و پایش را میبندد و برای درک و به جا آوردن این موقعیت باید به پیشینه تئاتر ایران در دهههای 30 و 40 رجوع کرد.»
این کارشناس هنرهای تجسمی در ادامه با تأیید پوسترهای تئاتری ابراهیم حقیقی که با غلبه بر تنگناهای شرایط تئاتری و چاپ پوسترهای آن، به آثار درخوری رسیده است، مینویسد:«استفاده از نقش مایهها و طرحهای ایرانی در این مجموعه، بسیار هوشمندانه و به جا صورت گرفته است و در نمونههایی مانند پوسترهای"پل"، "باغ شب نما"، "چای خانه باغ پریان" به کارآیی در خور توجه و متعادل و طراز اولی رسیده است.»
وی در ادامه از پوسترهای"فستیوال تابستانی"، "عاشیقهای آذربایجان" و"مردههای بیکفن و دفن" به عنوان آثار برتر و دوست داشتنی یاد میکند که در همه اینها، حقیقی چه خوب توانسته است از امکانات ناچیز چاپهای ساده استفاده کند و در انتها وسیله را از آن خود کند.»
آیدین آغداشلو در جمعبندی خود از این آثار مینویسد:«ابراهیم حقیقی گرافیست خلاق و توانمندی است و به نسلی از گرافیستهای برجسته و شاخص ما تعلق دارد که پشتوانه و پشتیبان گرافیک معاصر ایران هستند و بدون عمر تک تک آنها، دستاورد امروز ما چنین پربار و سرشار نمیبود و دوام نمیداشت.»
نگاه یک طراح پوستر
ابراهیم حقیقی درباره چگونگی خلق یک پوستر تئاتر معتقد است:«پوستر تئاتر به سفارش کارگردان در ابتدا یا میانه تمرینها به طراح گرافیک سپرده میشود. طراح متکی است به متن نمایشنامه و سپس به گونه اجرا و شیوه کارگردان. ممکن است متن کلاسیک شیوه اجرای مدرن داشته باشد یا متنی نوین به گونهای جز آن که نویسنده نوشته به کار آید.»
وی میافزاید:«طراح گرافیک پوستر تئاتر در ایران دچار تنگنای بودجه اندک چه برای دستمزد چه برای چاپ. اندک شمار است پوسترهایی که اندازه آنها از 70 ×50 سانتمتر بزرگتر باشد.»
وی این شرایط را عامل بازدارنده حضور طراحان حرفهای میداند و به همین دلیل دانشجویان و تازه کاران مشتاقانه خود را در معرض آزمون و خطاهای مکرر قرار میدهند تا بتوانند عرصه را برای فعالیت حرفهای خود در آینده گسترش دهند. و در ادامه میافزاید:«به این سبب برخلاف دیگر کشورها سبک و سیاق و رفتار مستمری که روشمند باشد به وقوع نپیوسته. قیاس را با کشور فرانسه و آلمان انجام میدهم و با پوسترهای تئاتر لهستان که سبک اروپایی و سبک اروپای شرقی در آنها آشکار است. آن چنان که حتی میتوان از مکتب لهستان گفت و مقالات نوشت. که گفتهاند و نوشتهاند. این اگر به سابقه پوستر مربوط، نباشد قطعاً به سابقه نمایش در آن کشورها باز میگردد.»
زندگینامه
ابراهیم حقیقی در 13 مهر 1328 در تهران از مادری آموزگار و پدری عکاس متولد میشود. سال 46 دیپلم ریاضی و سال 54 فوق لیسانس معماری از دانشگاه را پشت سر میگذارد. او از سال 1347 به عنوان طراح گرافیک فعالیت داشته و با مجلات تلاش، آدینه، دنیای سخن، فرهنگ، توسعه و... همکاری کرده است. در کارنامه او طراحی صحنه، لباس و نور سه نمایش"روسپی بزرگوار" (هرمز هدایت 1350)، "بازی استریندبرگ(حمید سمندریان 1378) و"حماسه انقلاب و سنگ" (هادی مرزبان 1379) دیده میشود.
نشانه(مجموعه نشانههای فرهنگی ـ تجاری)، بارون(تصویرسازی برای شعر احمد شاملو)، عکاشی(نقاشی روی عکسهای مریم زندی از هنرمندان نقاشی ایرانی) و خط نگارهها از جمله تألیفات ابراهیم حقیقی است.
فیلمسازی، تیتراژ فیلم و سریال، آموزش فیلم و عکس، تدریس ارتباط تصویری و گرافیک، نشانهسازی، تصویرسازی خلاق عکاسی در گرافیک از جمله دیگر کارهای اوست. از سال 55 تاکنون بیش از 10 نمایشگاه فردی داشته و در دهها نمایشگاه جمعی حضور فعال داشته است. داوری و کسب جوایز گوناگون نیز از دیگر اتفاقات مهم زندگی هنری این گرافیست فعال کشورمان به شمار میآید.
طراح صحنه سریال"سربداران" (بخشی از میدان باشتین، شهرک سینمایی غزالی به کارگردانی محمدعلی نجفی)، "سلطان و شبان" (از آغاز تا توقف ساخت، داریوش فرهنگ)، "گزارش یک قتل" (محمدعلی نجفی)، "زیر پوست شهر" (رخشان بنیاعتماد) از دیگر کارهای ابراهیم حقیقی است.
او هم اکنون عضو انجمن بینالمللی طراح گرافیک(AGI)، عضو هیأت مؤسس و عضو انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران، عضو انجمن تصویرگران کتاب کودک و عضو انجمن فیلمسازان مستند ایران است.