دکتر منتظری تئاتر را بدون مخاطب غیر قابل تصور دانست و افزود:«تئاتر بدون نویسنده امکان دارد. کارگردانی را هم می‌توان به صورت جمعی انجام داد. اگر صحنه هم نباشد می‌شود در خیابان کار ‌کرد. اما یک اجماع نسبی داریم که تئاتر تحت هیچ شرایطی بدون تماشاگر معنا ندارد؛ یعنی مخاطب جزء ارکان هنر نمایش و تئاتر است. از این جهت پرداختن به این بحث موضوعیت پیدا می‌کند. اهمیت مخاطب از دو منظر مورد توجه است: اول این که تئاتر بدون مخاطب بی‌معناست و دیگر آن که تئاتر و

زهرا شایان‌فر:
سمینار پژوهشی"تئاتر و مخاطب" صبح امروز با حضور استادان و صاحب نظران تئاتر و علوم اجتماعی در تالار"شهید آوینی" پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران کار خود را آغاز کرد.
به گزارش سایت ایران تئاتر، در آغاز این جلسه که با سرود جمهوری اسلامی ایران و قرائت آیاتی از کلام الله مجید شروع شد، دکتر محمدعلی خبری(دبیر سمینار پژوهشی تئاتر و مخاطب) به ایراد سخن پرداخت.
وی گفت:«انسان برای اداره پیرامون خود و نظارت بر آن، تلاش بسیار می‌کند تا یک تمدن را در سراسر محیط خویش گسترش دهد. انسان در این مسیر فعالیت‌های متفاوتی را انجام داده تا همواره بر این تمدن نظارت کند. یکی از اساسی‌ترین فعالیت‌ها هنر‌ است که به طور آگاهانه به وسیله بعضی از نشانه‌های خارجی، احساسات، شناخت و دریافتی را که انسان در زندگی داشته است، به دیگران منتقل کند؛ چنان که دیگران از آن متأثر شوند و آن را تجربه کنند.
از میان هنرها"هنر تئاتر" نمایانگر قدرت نمادسازی و نمایه سازی انسان است. از میان هنرها، هنر تئاتر، تنها هنری است که عنصر مادی و اصلی آن انسان است. ماده‌ای که توانایی و ارائه تمام آن چه در بروز خلاقیت هنری لازم است را دارا می‌باشد.»
وی افزود:«بزرگترین ویژگی هنر تئاتر، نوع و فرم ارتباط آن با تماشاچی و مخاطب است. در جست‌وجوی هنر تئاتر، بی گمان نیازمند شناخت چگونگی این ارتباط هستیم؛ ارتباطی که از کنکاش و جست‌وجو برای یافتن تمامی وسایل و امکانات موجود، برای ترغیب و اشتراک با مخاطب است. مخاطبان تئاتر نمادهای بسیار متفاوت و گوناگونی را براساس گستره احساسات، تخیل و هوش خود بازسازی می‌کنند.
تئاتر، تجربه زیباشناختی و هستی شناسی مخاطبان خویش را در خدمت گسترش بخشیدن به تجربه حیات انسانی در می‌آورد. در هنر تئاتر این نوع ارتباط، یک کنش متقابل و همزمان‌ است‌؛ زیرا توفیق هنر تئاتر با حضور تماشاگر حاصل می‌شود.
شناخت کافی از فرهنگ، خواسته‌ها، آرمان‌ها و نیازهای مخاطب، همچنین شناخت کافی از سبک‌ها و مکاتب و تجربه‌های اجرایی موجب ارتباط کامل بین مخاطب و اثر هنری می‌شود.»
خبری خاطر نشان کرد:«آن گاه که تئاتر به هماهنگ کردن سیستماتیک اجزای خود می‌اندیشد، کلیدی‌ترین نقش را در این هماهنگ سازی، مخاطب بر عهده دارد. آن گاه که برای داشتن تئاتر بهتر تلاش می‌شود، شناخت عمیق مخاطب، محور اصلی تمام این تلاش است. برای داشتن تئاتر خوب باید مخاطب را به خوبی شناخت. اگر تماشاگر در خلاقیت هنر تئاتر سهم دارد، شناخت سهم مخاطب دو سؤال را به همراه دارد: اول این که مخاطب چه سهمی در هنر تئاتر دارد؟ و دوم آن که هنرمند تئاتر سهم مخاطب را چگونه می‌پردازد؟»
بخش دوم جلسه افتتاحیه سمینار به سخنرانی دکتر علی منتظری عضو گروه نمایش فرهنگستان هنر اختصاص پیدا کرد.
وی ابتدا در پاسخ به دکتر اردشیر صالح‌پور(مجری برنامه) که از اندک بودن مخاطبان پوزش خواست، گفت:«حضور کم مخاطب خیلی ناراحت کننده نیست. احتیاج به سیاهی لشگر نداریم؛ چون احتیاج به مخاطبان تخصصی داریم.»
دکتر منتظری تئاتر را بدون مخاطب غیر قابل تصور دانست و افزود:«تئاتر بدون نویسنده امکان دارد. کارگردانی را هم می‌توان به صورت جمعی انجام داد. اگر صحنه هم نباشد می‌شود در خیابان کار ‌کرد. اما یک اجماع نسبی داریم که تئاتر تحت هیچ شرایطی بدون تماشاگر معنا ندارد؛ یعنی مخاطب جزء ارکان هنر نمایش و تئاتر است. از این جهت پرداختن به این بحث موضوعیت پیدا می‌کند. اهمیت مخاطب از دو منظر مورد توجه است: اول این که تئاتر بدون مخاطب بی‌معناست و دیگر آن که تئاتر و مخاطب نسبت مستقیم با توسعه تئاتر دارند.»
وی راهکار ارزیابی مخاطب تئاتر را ورود به حوزه پژوهش‌های کاربردی و روش‌های علمی متقن و شناخته شده دانست که در سایر علوم نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دکتر منتظری در بخش جمعیت شناختی مخاطبان با تأکید بر گسترش دامنه آمارگیری‌ها گفت:«اولین بخش، به دست آوردن یک آمار برای شناسایی تنوع مخاطب است. باید بدانیم مخاطب چه ساختار و تپولوژی دارد. آیا در حال حاضر آماری هست که نشان دهد چند درصد مخاطبان مرد هستند و چند درصد زن؟ از چه سطح علمی و درآمدی برخوردارند؟ به دست آوردن این آمار از لحاظ مطالعاتی ساده است، اما این که با چه روشی انجام می‌شود، اهمیت دارد. کشور ما به لحاظ تنوع و وسعت گسترده است و باید مخاطب شناسی انجام شود. اگر همه مخاطبان را در چهار راه ولی عصر جمع کنیم، قطعاً تصویر درستی از آنان نخواهیم داشت.»
وی نیازسنجی مخاطبان را یکی دیگر از بحث‌های پراهمیت در افزایش مخاطب عنوان کرد و توضیح داد:«تماشاگر باید پیام کار را بفهمد. مسلماً در یک فضای رقابتی که کالاهای گوناگون فرهنگی وجود دارند، اگر برای مخاطب ارزش قائل نشویم یا به اسم ارزش گذاری او را در فضایی مبهم رها کنیم، جایی نداریم. اگر برای شعور مخاطبان در بازار فرهنگی ارزش قائل نشویم، مخاطب را از دست می‌دهیم.»
وی افزود:«بی توجهی به نیازِ مخاطب چند ضرر دارد که اولین آن از دست دادن بازار است. امروز برای پیام‌های فرهنگی همچون عرضه کالای تجاری از روش‌های علمی استفاده می‌کنند. در بازار کالا، ‌ضمن تبلیغ، نیازهای مردم شناسایی و اجناس مطابق خواست مردم بسته بندی و عرضه می‌شوند. اگر در عرضه کالای فرهنگی با خودخواهی بگوییم که مخاطب باید ما را بفهمد، پیشرفت نخواهیم کرد. چنین استدلالی امکان دارد برای اقشار فرهیخته قابل قبول باشد، اما باید دید عموم مخاطبان درباره این استدلال چه عقیده‌ای دارند.»
وی در بخش دیگر صحبت‌هایش بر"رضایت سنجی" تأکید کرد و افزود:«یکی از حوزه‌های نیازمند پژوهش، رضایت سنجی از مخاطبان است. گاه دیده شده که رضایت سنجی از فعالیت‌های فرهنگی صورت گرفته، اما عمدتاً مناسبتی بوده‌اند. این رضایت سنجی قابل تعمیم نیست و به کل جریان مخاطب شناسی ارتباط پیدا نمی‌کند.»
دکتر منتظری در بخش پایانی صحبت‌هایش با ابراز تعجب از این که دانشجویان دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا کمتر به سراغ این حوزه پژوهشی می‌روند، گفت:«مهمتر از کارهای کتابخانه‌ای، پرداختن به این پژوهش‌هاست که می‌تواند راهکار ارتقای تئاتر را در پی داشته باشد. متأسفانه به راحتی از کنار منابع می‌گذریم و براساس احساس و عواطف درباره مخاطب نظر می‌دهیم. زمانی می‌گفتند تئاتر برای چه می‌خواهید؟ تئاتر متعلق به روشنفکران است و اعتبار و امکانات مشخصی هم می‌خواهد، اما ما می‌گوییم تئاتر از نان شب برای فرهنگ واجب‌تر است. راهکار این چنین بحث‌هایی، پژوهش‌های کاربردی است.»
افتتاحیه سمینار پژوهشی"تئاتر و مخاطب" در حالی به پایان رسید که سخنرانی دکتر محمدحسین ایمانی خوشخو(معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) به علت شرکت در یک جلسه همزمان انجام نشد.
بخش دوم سخنرانی‌های روز اول سمینار در سالن صمیمی‌مفخم گروه نمایش پردیس هنرهای زیبا از ساعت 30/10 ادامه یافت.