تئاتر را تماشاگرانش زنده، پویا و دگرگون می‌کنند. اگر سمینار سبب شود تا نقش و کار ویژه تماشاگران را ـ که از ایشان گرفته و بر گردن مسئولان گذاشته شده ـ به خودشان بازگردد، می‌توانیم شاهد اجراهای توانمندی از همین گروه‌های خودمان باشیم
تئاتر را تماشاگرانش زنده، پویا و دگرگون می‌کنند. اگر سمینار سبب شود تا نقش و کار ویژه تماشاگران را ـ که از ایشان گرفته و بر گردن مسئولان گذاشته شده ـ به خودشان بازگردد، می‌توانیم شاهد اجراهای توانمندی از همین گروه‌های خودمان باشیم
سمینار"تئاتر و مخاطب" طی روزهای دوم و سوم تیر ماه در دانشگاه تهران و با حضور اساتید دانشگاه، دانشجویان و پژوهشگران برگزار شد.
در دومین روز برگزاری این سمینار، رضا کوچک‌زاده مقاله‌ای تحت عنوان"نقش تماشاگر در روند دگرگونی‌های تئاتر در سده بیستم" ارائه کرد. گفت‌وگوی ما با او در همین باره است.
در این سمینار درباره چه مباحثی مقاله ارائه کرد ید؟
عنوان مقاله من"نقش تماشاگران در روند دگرگونی‌های تئاتر سده بیستم" بود. همان گونه که می‌دانید دگرگونی‌ها و تحولات تئاتر در سده بیستم به اندازه‌ای است که برخی آن را بیش از تحولات کل تاریخ تئاتر تا پیش از آن می‌دانند. تلاشم در این نوشته پاسخ به پرسشی است که از دوران دانشجویی با من بوده است، دگرگونی تئاتر این دوره، مدیون کارگردانان نوجو است یا تحول فن آوری صحنه و یا فراتر از همه این‌ها به دگرگونی زندگی انسان‌ها و در شکل متمرکز آن به دگرگونی تماشاگران مربوط می‌شود؟ همه تلاشم این است که در این نوشته بخشی از پرسش‌هایم را با مخاطبان در میان بگذارم.
به نظر شما آیا سمینار"تئاتر و مخاطب" می‌تواند به پرسش‌هایی از این دست پاسخ دهد؟ و اساساً آیا ضرورتی برای برگزاری این سمینار وجود دارد؟
در تئاتر بیش از آن که به اندیشه پردازی صِرف نیاز داشته باشیم، نیازمند دستیابی به اجراهایی اندیشمند و نوپردازیم. اگر این سمینارها بتوانند راهی برای چنین رویکردی بگشایند و پایه و اساس توانمند‌ی‌های نمایش‌ها شوند، مفید و مؤثر خواهند بود وگرنه کاری کمابیش بیهوده انجام می‌شود. نتایج برخی سمینارها، بازدهی زودهنگام دارند و برخی دیگر دیرهنگام. البته بسیاری از آن‌ها هم اساساً هیچ نتیجه‌ای در برندارند. بهتر است شما با این پرسش‌ها به تالارهای نمایش‌مان سری بزنید و در اجراها به دنبال پاسخ‌تان باشید. آن گاه من از شما خواهم پرسید که آیا ضرورتی برای برگزاری این سمینارها هست؟
پیش‌تر که دانشجو بودم، تعریف جالبی را در میان متون آموزش نداده شده دانشگاهی و خود خوانده‌ام از زبان برترین تئاتری‌های دنیا می‌شنیدم که برآیند آن گفتارها چنین بود: تئاتر از دو عنصر اصلی شکل می‌گیرد: بازیگر و تماشاگر. حالا به نظرم می‌رسد که این فرمول اساسی برای ما چندان کاربردی ندارد؛ زیرا نه تئاتری‌های ما چندان به تماشاگران و خواسته‌هایشان می‌اندیشند و نه مسئولان ما. اقبال نسبیِ تنها یکی دو نمایشِ همکاران‌مان در طول سال و شکست گسترده دیگر تولیدات نمایشی(که واقعاً هم چیزی بیش از تولید نیستند و به محصولات کارخانه‌ای درجه چند می‌مانند) می‌تواند تأییدی بر این گفته باشد. ولی اگر ما شهروند پاریس یا حتی شهری شرقی مانند توکیو یا دهلی باشیم، همچنان معادله آن استادان به کارمان می‌آید. در آن جا کسانی آن چه را که می‌خواهند به نمایش می‌گذارند و تماشاگرانی آن چه را که می‌خواهند از میان ده‌ها نمایش جالبی که هر شب اجرا می‌شود، انتخاب می‌کنند و مسئولان شهر در این مسیر را‌ه را برای رسیدن آسان‌تر می‌کنند. آن‌ها به"ضرورت‌ها" می‌اندیشند نه "مصلحت‌ها". زمانی آرین منوشکین مشغول اجرای نمایشی از شکسپیر در تئاترش بود که فریاد شورش جوانان را در شهر شنید. او به سرعت نمایش خود را تعطیل کرد و به میان آنان رفت و با گروهش نمایش همگون با شرایط را که پیش‌تر اجرا کرده بود(آشپزخانه) در خیابان‌ها به اجرا گذاشت. کدام یک از ما حاضریم چنین کارهایی انجام دهیم؟ و در این حال کدام مسئول جلوی ما را نخواهد گرفت و از ما حمایت خواهد کرد؟!
در چه شکلی سمینارها می‌توانند کارآمد و کاربردی باشند؟
برگزاری سمینار اگر نتایج علمی و مفیدی داشته باشد، می‌تواند برای همکاران نمایشی ما و مسئولان کارآمد باشد و بخشی از آن‌ها به کار پی ریزی نمایش‌های نوین بیاید. همین که بگوییم سمیناری به تماشاگران تئاتر پرداخته، می‌تواند بخشی از احترام خانواده تئاتر را به تماشاگرانش بازگو کند. ولی نباید از یاد برد که ارائه کنندگان مقاله‌ها، کمابیش از میان همین هنرمندان و استادان دانشگاهی تئاترمان هستند. به دیگر سخن، آن‌ها هر جا که توانسته‌اند و در هر زمانی که فرصتی پیش آمده، حرف‌هایشان را به گوش مسئولان و همکارانشان رسانده‌اند، ولی گوش شنوا و واکنشی کاربردی برای نظرات‌شان نیافته‌‌اند. همان گونه که در مقاله‌ام گفته‌ام، تئاتر را تماشاگرانش زنده، پویا و دگرگون می‌کنند. اگر سمینار سبب شود تا نقش و کار ویژه تماشاگران را ـ که از ایشان گرفته و بر گردن مسئولان گذاشته شده ـ به خودشان بازگردد، می‌توانیم شاهد اجراهای توانمندی از همین گروه‌های خودمان باشیم که ضرورت هر یک از آن‌ها را هم به نیکی دریابیم.
لازم به ذکر است رضا کوچک‌زاده کارشناس ارشد کارگردانی تئاتر از دانشگاه تربیت مدرس است و تاکنون نمایش‌های"یکی بیاید"، "تابستان"، "ایثار"، "قوی‌تر"، "مردی که سگ شد" و... را کارگردانی کرده است.