سعی کردیم تعریف جدیدی از آئین و سنت تولید کنیم

پوپک عظیم‌پور استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه آئین‌های سنتی و نمایش‌های عروسکی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و عضو کمیته پژوهش یونیمای جهانی است. او که تالیف و ترجمه آثاری همچون؛ «تکه و تکه‌چی قاصدان بهار»، «زیباشناسی عروسک»، «فرهنگ عروسک‌ها و نمایش‌های عروسکی آیینی و سنتی ایران» و «بوکه بارانه و هوله بارانی؛ عروسک‌های باران‌خواهی کردستان» را در کارنامه هنری خود دارد امسال در مقام کارگردان نمایش «گنبد به دوش» را در قالب بخش‌های دانشگاهی و مرور تئاتر ایران هجدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی شرکت کرده است.

عظیم‌پور درباره نمایش «گنبد به دوش» نوشته سجاد طهماسبی که اقتباس و برداشتی کاملا آزاد از «هفت پیکر» نظامی است، به ایران تئاتر گفت: داستان از این قرار است که بهرام گور پس از گذراندن هفت شب با هفت شاه دختر در هفت گنبد، در شب هشتم به کابوسی دچار می‌شود؛ گورخرانی که همه عمر شکار می‌کرده، به سراغش آمده‌اند تا از او انتقام بگیرند و شرط نجات از این کابوس و انتقام‌جویی این است که دوباره برود و حکایت‌هایی که در هفت شب گذشته شنیده را پیدا کند. نمایش ما از شب هشتم شروع می‌شود. البته ابتدا قرار بود که این نمایش کاملا به شکل عروسکی اجرا شود، به این دلیل که تخصص من و دانشجویان من در این حوزه است. اما وقتی به صورت کارگاهی پیش رفتیم و تمرین کردیم، متوجه شدیم که در بعضی گنبدها، بازیگران هم می‌توانند نقش داشته باشند. نمایش ما سعی کرده برای تماشاگر ارجمند ایرانی که علاقه‌مند حوزه آئینی و سنتی هست، یک تعریف جدید تولید کند.

این پژوهشگر تئاتر در ادامه در رابطه با شیوه اجرایی نمایش خود عنوان کرد: شیوه اجرایی تلفیقی از شیوه‌های مختلف عروسکی همراه با بازی بازیگران است. این نمایش به شیوه‌ای کاملا مدرن و با روایتگری شرقی و شیوه‌های نمایش ایرانی مانند نقالی،‌ پرده‌خوانی و خیمه شب بازی اجرا می‌شود و در کنار این‌ها از تکنیک استفاده از ویدئوآرت و پخش فیلم هم استفاده کردیم تا تکنولوژی هم در کنار شیوه‌های شرقی قرار بگیرد. یک هنرمندی بسیار جذاب بین بازیگران و عروسک‌ها در این نمایش به رخ کشیده می‌شود و از انواع تکنیک‌های ماز، نخی و میله‌ای نیز استفاده کرده‌ایم.

عظیم‌پور که از اساتید دانشگاه تهران است علت انتخاب این متن که در پانزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی تهران - مبارک نیز اجرا شده و سعی کرده بازگشتی به داشته‌ها در حوزه ادبیات و تئاتر روایی داشته باشد را اینگونه عنوان کرد: ما یک متن کهن را دستمایه کار قرار دادیم؛ به این دلیل که آثاری مانند شاهنامه خوش اقبال بوده‌اند و خیلی به آن‌ها پرداخته شده، اما در مورد نظامی و هفت پیکر در ایران خیلی پرداخته نشده و به شعرا و حماسه‌های دیگر توجه بیشتری شده است. علاوه بر آن جذابیت گذر از هفت موقعیت، هفت اقلیم، هفت سنبل، هفت گنبد، هفت روز، هفت رنگ و هفت نماد یکی از دلایل دیگر من برای انتخاب این متن بود.

او درباره شیوه تمرینات خود نیز توضیح داد: گروه اجرایی نمایش ما با همکاری دانشجویان تئاتر و تئاتر عروسکی دانشگاه تهران شکل گرفته و برای اینکه گروه بتواند با فضای نمایش ارتباط برقرار کند و بتوانیم بین حوزه پژوهش و اجرا یعنی بخش تئوری و عملی پیوندی بزنیم، یک زمینه مطالعاتی پژوهشی برای آن فراهم آوردم تا نسل جوان که اعضای گروهم هستند بتوانند متن را مطالعه کرده و پیرامون آن تحقیقات کنند، اما با یک نگره جدید و اقتباس آزاد. ما برای جشنواره تئاتر عروسکی مبارک حدود 8 ماه تمرین کردیم و برای این جشنواره حدود یک ماه و نیم هست که به صورت فشرده تمرین می‌کنیم و تغییراتی نیز نسبت به آن اجرا داریم.

این کارگردان تئاتر درباره موسیقی و طراحی صحنه نمایش «گنبد به دوش» گفت: طراحی صحنه برعهده مصطفی مرادیان که از دانشجویان فوق لیسانس معماری دانشگاه تهران است، می‌باشد. به این دلیل که همه نمایش در خواب و کابوس می‌گذرد، یک تخت طراحی شده که اتفاقات متعددی در آن رخ می‌دهد. ساخت و طراحی موسیقی را هم حمیدرضا پاسوار که از اساتید دانشگاه تهران است انجام داده و بر اساس فضای خواب و کابوس نمایش طراحی شده اما به صورت زنده نیست.

عظیم‌پور که معتقد است باید از قابلیت‌های تئاتر مدرن و سنتی هر دو به یک اندازه و به طرق مختلف استفاده شود بیان کرد: امسال در جشنواره حتی در بخش پژوهشی هم بر روایت‌گری و پرده‌خوانی تمرکز شده و من فکر می‌کنم زنده نگه داشتن فرصت‌های اصیل روایی و سنت‌های نمایش ایرانی باید همراه با یک رویکرد جدید و امروزی باشد تا بتوانیم پلی بزنیم بین نمایش‌های سنتی و تئاتر مدرن. همچنین برای خود ما هم هیجان انگیز است که ببینیم بازخورد مخاطب از تلفیق دو شیوه سنتی و مدرن در نمایش ما چیست.

عظیم‌پور درباره بازیگران «گنبد به دوش» نیز که قرار است روز 13 شهریورماه جاری در تالار حافظ اجرا شود، گفت: نقش بهرام را که کیا ثلاثی بازی می‌کرد و به دلیل همزمانی با نمایش دیگری نتوانست در کنار ما باشد و بهرام بهبهانی بازی می‌کند. بقیه بازیگران همان گروه قبلی هستند؛ پریسا صبورنژاد، علیرضا عاشوری، خاطره عیسوند، محبوبه اعرابی، پدرام محمدی، مینا مقامی زاده، رضا خسروی، ساناز امینی، سحر نوروزی و نسیم موسوی.

کارگردان نمایش «گنبد به دوش» در پایان درباره اجرای عمومی این نمایش بعد از جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در پاییز نیز اظهار داشت: قصدم از اجرای عموم این نمایش نشان دادن هنرنمایی دانشجویان نمایش و نمایش عروسکی دانشگاه تهران است تا آنطور که شایسته هستند، دیده شوند.

او در پایان ضمن تشکر از داوود فتحعلی‌بیگی به عنوان دبیر و اعضای دبیرخانه جشنواره به دلیل همکاری صمیمانه و همدلانه با گروه‌های نمایشی خاطر نشان کرد: تهیه و تولید اثر هنری علی‌الخصوص تئاتر، خیلی سخت است. هزینه‌های گزافی دارد و با بودجه‌های محدودی که جشنواره دارد، تقاضای بی‌موردی است که بخواهیم بیش از این برای آثار هزینه کنند اما اگر موانع مادی حل بشود و راحت‌تر بودجه‌هایی در اختیار گروه‌های نمایشی قرار گیرد، تولید آثار در حوزه تئاتر روند بهتری پیدا می‌کند. ولی در نهایت ما قدردان و شکرگزار همین جشنواره که هر دو سال یکبار به همت داوود فتحعلی‌بیگی برگزار می‌شود هستیم تا کسانی‌که علاقه‌مند به حوزه‌های آیئنی و سنتی هستند، دور هم جمع شوند.

هجدهمین جشنواره نمایش‌های آئینی و سنتی به دبیری داوود فتحعلی بیگی از 10 تا 15 شهریورماه جاری در تهران برگزار می‌شود.