تقدیر از چهره‌های فعال و پیشکسوت نمایش‌های آئینی ـ سنتی در ایام جشنواره
در بخش صحنه‌ای ۳۰ نمایش روی صحنه می‌رود که بخشی از آن با الهام از نمایش‌های سنتی و بخش دیگر با رعایت قواعد دقیق نمایش‌های سنتی شکل گرفته‌اند. در بخش جنبی نیز بخش"قهوه‌خانه سنتی" و بخش"میدانی" را داریم. بخش"قهوه‌خانه سنتی" قرار است با فراهم شدن فضایی در تئاترشهر که نمایانگر شکل قهوه‌خانه‌های سنتی و اجراهای نمایشی آن باشد، شکل بگیرد. در آن"قهوه‌خانه" کارهای پیشکسوتان نقالی، پرده‌خوانی و... در کنار تجربه‌های دانشجویان و هنرمندان جوان که از سوی استادان واحدهای نمایشی در ایران انتخاب شده‌اند، به اجرا درمی‌آید. سعی‌مان این است که در فضای قهوه‌خانه فضایی شبیه گذشته ایجاد کنیم و حتی مراسمی مثل"ترنا بازی" را به نمایش بگذاریم. بخش جنبی و تعزیه نیز تحت نظارت دکتر فتحعلی‌بیگی برگزار می‌شود.
زهرا شایان‌فر:
نشست مطبوعاتی سیزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آئینی ـ سنتی صبح امروز با حضور دکتر محمدحسین ناصربخت(دبیر)، دکتر داوود فتحعلی‌بیگی(مدیر دفتر نمایش‌های آئینی ـ سنتی) و محمدرسول صادقی(مدیر روابط عمومی مرکز هنرهای نمایشی) در کافه تریای مجموعه تئاترشهر برگزار شد.
به گزارش سایت ایران تئاتر، دکتر محمدحسین ناصربخت، دبیر سیزدهمین جشنواره بین‌المللی نمایش‌های آئینی ـ سنتی، ضمن اشاره به سابقه فعالیت‌های خود در زمینه تئاتر آئینی ـ سنتی و تاریخچه برگزاری جشنواره گفت:«سیزدهمین دوره جشنواره از 29 مرداد و با برگزاری سمینار تئاتر شرق، به خصوص تئاتر ایران آغاز به کار می‌کند. سمینار تئاتر شرق تا 31 مرداد ماه ادامه خواهد داشت و بخش صحنه‌ای و اجراهای جشنواره، بلافاصله از اول تا هفتم شهریور شروع خواهد شد.»
وی اعلام کرد:«دبیری سمینار را دکتر حمیدرضا اردلان بر عهده دارد و بخش‌های جذابی را نیز برای برگزاری آن طراحی کرده‌اند که حتماً در فرصتی دیگر به آن خواهیم پرداخت.»
وی ضمن معرفی بخش‌های تعزیه، صحنه‌ای و جنبی گفت:«در بخش صحنه‌ای 30 نمایش روی صحنه می‌رود که بخشی از آن با الهام از نمایش‌های سنتی و بخش دیگر با رعایت قواعد دقیق نمایش‌های سنتی شکل گرفته‌اند. در بخش جنبی نیز بخش"قهوه‌خانه سنتی" و بخش"میدانی" را داریم. بخش"قهوه‌خانه سنتی" قرار است با فراهم شدن فضایی در تئاترشهر که نمایانگر شکل قهوه‌خانه‌های سنتی و اجراهای نمایشی آن باشد، شکل بگیرد. در آن"قهوه‌خانه" کارهای پیشکسوتان نقالی، پرده‌خوانی و... در کنار تجربه‌های دانشجویان و هنرمندان جوان که از سوی استادان واحدهای نمایشی در ایران انتخاب شده‌اند، به اجرا درمی‌آید. سعی‌مان این است که در فضای قهوه‌خانه فضایی شبیه گذشته ایجاد کنیم و حتی مراسمی مثل"ترنا بازی" را به نمایش بگذاریم. بخش جنبی و تعزیه نیز تحت نظارت دکتر فتحعلی‌بیگی برگزار می‌شود.»
وی در خصوص بخش بین‌الملل جشنواره توضیح داد:«نگاه ما بیشتر به نمایش‌های شرقی بوده. گرچه نزدیک به 30 درخواست شرکت داشتیم، ولی از آن جا که برخی از این گونه‌های نمایشی در سال‌های گذشته به ایران آمده‌اند، سعی کرده‌ایم که با دقت بیشتری انتخاب کنیم. چهار نمایش از کشورهای خارجی را تا این لحظه در نظر دارم که از آن میان، حضور نمایشی از چین به همراه ورک شاپ آموزشی درباره اپرای پکن قطعی شده است.»
وی در خصوص بخش انتشارات توضیح داد:«طبق روال معمول، برگزاری جشنواره تئاتر آئینی ـ سنتی و جدای از بولتن و کاتالوگ جشنواره، آثار چاپی دیگری نیز خواهیم داشت. دفتر تقلید، دفتر تعبیه و یک مجموعه طومار نقالی آثاری هستند که همزمان با جشنواره چاپ و منتشر می‌شوند. علاوه بر آن انتشار مجموعه مقالات سمینار را نیز انجام می‌دهیم.»
دکتر ناصربخت دیگر برنامه‌های جشنواره آئینی ـ سنتی را چنین بیان کرد:«برگزاری یک آئین بزرگداشت و یک آئین پاسداشت را در ایام جشنواره خواهیم داشت. در آئین بزرگداشت از چهره‌هایی که سال‌ها برای تئاتر سنتی و جشنواره تئاتر سنتی فعالیت داشته‌اند، تقدیر می‌شود و در آئین پاسداشت از فعالان این حوزه‌ها چه جوان و چه پیشکسوت قدردانی خواهد شد. این افراد را شورای سیاستگذاری جشنواره بر خواهد گزید.»
وی یکی دیگر از برنامه‌های جشنواره را اجرای پیش پرده خوانی عنوان کرد که در تالار اصلی مجموعه تئاترشهر و تالار سنگلج پیش از هر نمایش اجرا خواهد شد.
دبیر جشنواره با بیان این که جشنواره امسال به مفهوم رایج رقابتی نیست، توضیح داد:«هنرمندان خلاق و آثار بدیع ارائه شده در جشنواره توسط ستاد جشنواره به عنوان برگزیدگان در روز اختتامیه معرفی می‌شوند. در مراسم اختتامیه نیز شاهد طراحی جدیدی خواهید بود که همچنان نمایانگر جلوه‌های باشکوه این آئین‌هاست. مطابق تدارکات چیده شده، آئین‌های گوناگون بر صحنه خواهند آمد.»
دکتر داوود فتحعلی‌بیگی(مدیر دفتر نمایش‌های آئینی ـ سنتی) نیز با شرح مختصری از تاریخچه جشنواره تئاتر آئینی ـ سنتی و تلاش‌هایی که تا به امروز برای بقای تئاتر سنتی انجام داده شده گفت:«هدف ما از برگزاری این جشنواره حفظ و اشاعه نمایش‌های آئینی ـ سنتی بوده است. این کاری است که در کشورهای دیگر به خصوص کشورهای آسیایی، به عهده یک وزارتخانه است. وقتی تئاتر سنتی شرایط عرضه پیدا نکند، قطعاً ارتباط با مردم را از دست می‌دهد؛ همان طور که مردم امروز ما کمتر خاطره‌ای از نمایش‌های سنتی دارند.»
وی تصریح کرد:«تا وقتی تشکیلات منسجمی به وجود نیاید، همواره این خطر وجود دارد که نمایش‌های سنتی از بین بروند.»
وی در پاسخ به سایت ایران تئاتر درباره این که دفتر نمایش‌های آئینی ـ سنتی برای از بین بردن فضای ناامیدی، عصبانیت و خستگی هنرمندان این حوزه چه اقدامی انجام داده، گفت:«هیچ وقت به رغم پا فشاری‌های ما این دفتر جدی گرفته نشد. حتی اگر پوسترهای جشنواره اولیه را نگاه کنید، خواهید دید که پس از چند دوره، نام کانون نیز از آن حذف شد. هیچ وقت بودجه و اعتبار خاصی برای ما در نظر گرفته نمی‌شد؛ در عین حال که همواره برنامه‌هایی در زمینه آموزش، پژوهش و حتی اجرا داشته‌ایم. معتقدم اگر تئاتر سنتی یک محل و بودجه سالانه داشته باشد، قدم‌های خوبی در این زمینه برمی‌داشت. اما همواره با سعی و کوشش توانسته‌ایم در همین شرایط نیز کارهایی را به انجام رسانده، افرادی را جذب کنیم و آموزش دهیم. دو سال است که برای گردآوری مجموعه تجربه‌های مرشد ترابی منتظریم. این کار نزدیک 50 میلیون می‌خواهد. وقتی این اعتبار فراهم نشود، کاری هم انجام نخواهد شد. متأسفانه انجام این امر دست شخص بنده یا من نوعی نیست. به معضلات کلی جامعه بازمی‌گردد. ما هم با سماجت ایستاده‌ایم و کار می‌کنیم. در این سال‌ها به واسطه برگزاری جشنواره یک آرشیو از اجراهای قدیمی شکل گرفته بود که به دلیل گرما، سرما، رطوبت و... خراب شده است. گاه شاهد هستیم که نمایش‌های سنتی برای یک مدیر اصلاً مهم نیست و تغییر مدیریت‌ها باعث وقفه برنامه‌ها می‌شود.»
اجرای عمومی آثار جشنواره
دکتر ناصربخت در خصوص گسترش فضاهای اجرایی جشنواره توضیح داد:«برای افزایش فضاهایی که با جشنواره قرابت دارند، تلاش‌هایی انجام داده‌ایم و به محض دریافت نتیجه قطعی با طرف دوم، آن را اعلام می‌کنیم. سفره خانه‌های سنتی، تکایا و... در این برنامه قرار دارند. پیشنهادهایی نیز از سوی شهرستان‌های تهران برای تکرار اجراهای جشنواره در آن شهرستان‌ها داریم که باید بررسی شود. عملی شدن آن منوط به همکاری طرف دوم قرارداد است. در همین زمینه از سوی شهرستان‌های دیگرِ کشور(برای مثال نهاوند) پیشنهادهایی داشته‌ایم که کارها چه در زمان جشنواره و چه بعد از جشنواره، اجرای عمومی می‌شوند که البته باید امکاناتی نیز از سوی شهرستان‌ها به گروه‌ها داده شود.»
وی با اشاره به وجود نسخه‌های قدیمی تعزیه در مناطق گوناگون کشور گفت:«یکی از قدیمی‌ترین نسخه‌های تعزیه متعلق به خاندان"مهرانی" است. این خاندان در آخرین جمعه تیر ماه که بنا به تقویم خورشیدی همزمان با واقعه عاشوراست، مراسم ویژه‌ای برگزار می‌کنند. یکی از برنامه‌های ما این است که برای استفاده تعدادی از دوستان و دیدار از این مراسم، اقداماتی انجام دهیم. البته باید با خاندان مهرانی نیز در این زمینه مذاکراتی داشته باشیم.»
وی ادامه داد:«چاپ و گردآوری نسخه‌های غریب و قدیمی تعزیه یکی از سیاست‌های دفتر انتشارات و پژوهش مرکز هنرهای نمایشی است که در ایام جشنواره تعدادی از این آثار به چاپ خواهند رسید.»
بودجه
دکتر ناصربخت بودجه جشنواره تئاتر آئینی ـ سنتی را 300 میلیون تومان ذکر کرد و افزود:«البته با توجه به طرح‌هایی که برای برگزاری جشنواره داریم، مشارکت ارگان‌های علاقه‌مند به نمایش‌های سنتی امری ضروری است. ما با قراردادهایی که در خصوص نمایش‌های برگزیده، بخش ویژه و... بسته‌ایم نیز سعی کرده‌ایم مبالغی را جدای اعتبار یاد شده دریافت کنیم.»
وی در بخش دیگر صحبت‌هایش به دلایل تقسیم بندی گروه‌ها به"الف و ب" پرداخت و تأکید کرد:«هیچ گزینش ارزشی در خصوص متون باعث این تقسیم بندی نشده است. با این که گفته بودیم گروه‌های"ب" خودشان محل تمرین را فراهم کنند، اما بخشی از این گروه‌ها را با رایزنی به دانشکده‌ها، فرهنگسراها و برخی امکانات قابل دسترسی جدید مثل تالار سنگلج و برخی از فضاهای اداره تئاتر سوق داده‌ایم.»
اجراهای بخش ویژه
دکتر ناصربخت در خصوص اجراهای بخش ویژه توضیح داد:«برای این بخش به دو شکل عمل کرده‌ایم، اول ارتباط با تمام افراد دست اندرکار نمایش آئینی ـ سنتی در سطح کشور، که خواستیم پیشنهادهای خود را به دبیرخانه ارسال کنند. این آثار در نهایت توسط کمیته انتخاب، گزینش می‌شوند. یک نمایش دیگر نیز توسط دفتر نمایش‌های آئینی ـ سنتی و با کارگردانی داوود فتحعلی‌بیگی با عنوان"زن پارسا" آماده می‌شود.»