نمایش‌ها و آئین‌های سنتی مانند تخت جمشید اهمیت دارند

نمایش «راز نقل آخر» جدیدترین اثر نمایشی حسین تفنگدار امسال در هجدهمین جشنواره نمایش‌های آئینی و سنتی در بخش تولیدات تازه روی صحنه می‌رود. او بعنوان یک  نویسنده و کارگردان فعال و شناخته شده تئاتر، سینما و تلویزیون امسال با دو نمایشنامه «ورا نام تمینه سهراب کرد» و «راز نقل آخر» در جشنواره نمایش‌های آئینی و سنتی حضور دارد. تفنگدار که نگارش نمایشنامه‌هایی همچون؛ «ورا نام تهمینه سهراب کرد»، «ایستگاه»، «الماس و شهر تارا» و... را در کارنامه هنری خود دارد، نمایش «راز نقل آخر» را روز دوشنبه 13شهریورماه ساعت 18 و 20 روی صحنه می‌برد.  

این کارگردان و نویسنده درباره روند نگارش نمایشنامه «راز نقل آخر»  که سال گذشته در مسابقه «بازینامه نویسی» سال گذشته جزو آثار برتر انتخاب شد، به ایران تئاتر گفت: طرح اولیه و داستان این نمایشنامه را که بر اساس پرده‌خوانی و در واقع وام گرفته از روش پرده‌خوانی را حدود 5 سال پیش نوشتم و همان زمان هم نگارش آن به اتمام رسید. اما متنی که امروز اجرا می‌شود را بارها بازنویسی کردم.

این کارگردان تئاتر ادامه داد: یک اتفاق شگفت‌انگیز در این متن افتاده و آن اینکه مانند فیلم های سینمایی که می‌توان با سکانس‌بندی مختلف فلکش‌بک زد، جامپ زد و... در این نمایشنامه نیز چنین اتفاقی افتاده است. یعنی اتفاقی همانند سکانس‌بندی فیلم سینمایی در متن اتفاق می‌افتد. البته این را باید بگویم که در واقع این ساختار شگفت‌انگیز را نمایش ایرانی به متن من داد. چراکه اصولا ساختار نمایش‌های ایرانی این آزادی عمل را به عواملی مثل بازیگر، نویسنده و کارگردان بسیار می‌دهد.

کارگردان و نویسنده نمایش «راز نقل آخر» درباره شیوه اجرایی این اثر نمایشی نیز با اشاره به امکان بهره گیری از نمادها و المان‌های متعدد در نمایش‌های ایرانی، توضیح داد: من در این نمایش به جای اینکه پرده مرشد را نقاشی کنم آدم‌های داستان روی پرده را در عمق صحنه نشاندم و هر جا مرشد اشاره می‌کند آن پرسوناژ از عمق پرده بیرون می‌آید و نقش‌اش را بازی می‌کند. بعبارتی شگفتی این است که تماشاگر قراردادی که با مرشد دارد را مبنی بر اینکه مثلا اینجا کاخ است یا اینجا وسط بازار است و... را باور می‌کند و می‌پذیرد.

او درباره خط داستانی نمایش «راز نقل آخر» نیز عنوان کرد: این نمایش یک اثر ضد خشونت و طرفدار بخشش است. و داستان ان درباره جوانی به نام مجدالدین است. پدر او که مشروطه‌خواه بوده اعدام شده و او برای انتقام خون پدرش قصد دارد محمدعلی شاه قاجار را ترور کند. اما زمانی‌که برای این ترور اقدام می‌کند در کاخ شاه با شاهزاده خانمی مواجه می‌شود که قصه انتقام او تبدیل به یک جریان دیگری می‌شود و در واقع یک سلوکی اتفاق می‌افتد. این در حالی است که همین قصه را مُرشد دارد برای یک لوطی تعریف می‌کند که بین این دو نیز اتفاقاتی در جریان است.

تفنگدار که برای آماده‌سازی این نمایش با 13 بازیگر حدود 5 ماه است تمرینات خود را آغاز کردند، در پایان با اشاره به اهمیت حفظ نمایش‌های آئینی و سنتی و همچنین اهمیت این جشنواره، گفت: متاسفانه یک اتفاق بسیار تلخ و ناگواری که در تئاتر ما افتاده این است که شاهد آن هستیم که خود هنرمندان تئاتر نمایش‌های ایرانی را جدی نمی‌گیرند. و خیال می‌کنند که نمایش‌های ایرانی فقط خواندن یکسری شعر و طنزهای تکراری است. در حالی‌که اصلا اینگونه نیست و ساختار بسیار شگفت‌انگیزی دارند و دست نویسنده و بازیگر و کارگردان را آنچنان باز می‌گذارد که باور کردنی نیست. شما تصور کنید مثلا در تعزیه طرف یک تشت آب می‌گذارد و به تماشاگر می‌گوید که این نهر علقمه است و او به راحتی باور می‌کند. کدام گونه نمایشی در جهان این‌گونه است.

این کارگردان و نویسنده تئاتر همچنین اضافه کرد: مسئله بعدی این است که من امسال با پدیده‌ای روبرو شدم که بسیار تاسف برانگیز بود. در واقع من تعدادی از بازیگرانی که در کارهای دیگر با آنها کار کردم را برای این اجرا دعوت کردم اما همین که نام جشنواره آئینی و سنتی به میان می‌آمد بدون آنکه متن را بخوانند آن را رد می‌کردند. چون فکر می‌کنند که سطح این‌گونه کارها پایین است. اما من معتقدم که این نمایش‌ها و آئین‌های سنتی ما همانند تخت جمشید اهمیت دارد. یعنی ما اگر این‌ها را از دست بدهیم آن وقت چه چیزی خواهیم داشت. اینها بنیان‌های فرهنگی ما هستند و برای حفظ آنها تمام توان خود را بگذاریم وگرنه با این روند هویت‌مان را از دست می‌دهیم.

او بابیان اینکه بدون هرگونه اغراقی باید گفت که شاید اگر فعالیت‌های آقای فتحعلی بیگی و همکارانشان نبود ما الان هیچ نشانی از این نمایش‌ها نداشتیم، تصریح کرد: واقعاً خدا این افراد را برای ما حفظ کند. گویی در شرایطی که بخشی از مردم و بخشی از هنرمندان به ظاهراً روشنفکر دارند این بنیان‌های اصلی و فرهنگی را از بین می‌برند و فراموش می‌کنند یکسری انسان‌های وطن‌پرست آمده‌اند و با فداکاری دارند این نمایش‌ها و آئین‌ها را حفظ می‌کنند.

هجدهمین جشنواره نمایش‌های آئینی و سنتی به دبیری داوود فتحعلی بیگی از 10 تا 15 شهریورماه جاری در تهران برگزار می‌شود.