ای کاش همه کودکان ونوجوانان با شاهنامه آشنا می شدند

یکی از اقدامات بسیار ارزشمند هجدهمین جشنواره نمایش های آیینی و سنتی، طراحی بخش ویژه ای به نام «جوانه های نمایش ایران» بود که از امسال به منظور آشنایی کودکان و نوجوانان با هنرهای آیینی و سنتی و نیز ترغیب و تشویق آنها به فراگیری بنیان های هنری ملّی و مذهبی در جهت کمک به پشتوانه سازی و تربیت نسل جدید نمایش های ایرانی بود و با حضور 20 اثر در چهار بخش نقل وروایتگری کودکان ونوجوانان، شبیه خوانی، قصه گویی و نقالی برگزار شد.

از میان این 4 بخش، نقالی به عنوان نگهبان فرهنگ عامیانه، داستانهای حماسی و قومی و موسیقی فولکلور ایران از جایگاه ویژه ای در میان نسل نوجوان برخوردار شد و از استقبال بهتری برخوار بود به طوریکه 11 اثر اجرایی پذیرفته شده در بخش جوانه های نمایش ایران به نقالی که به نظر برخی از هنرمندان و صاحب نظران به دست فراموشی سپرده شده است، اختصاص یافت و نکته حایز اهمیت دیگر حضور 9 نقال دختر در میان نقالان است.

این حضور نشان از آن دارد که در آینده نزدیک باید در انتظار ورود نسل جدید با تفکرات جدید در این حوزه باشیم. نسلی که دلزده از داستانها و افسانه های اساطیری غرب و انیمیشن های پرطرفداری همچون بن تن، باب اسفنجی، مرد عنکبوتی، سوپرمن، شرک و ... دست نیاز به سوی اساطیر بومی خودمان دراز کرده اند و مسیر نیک سیرتی را از دل آثار خودمان جویا می شوند.این نکته ها را براحتی می شد در نگاه ویژه این نقالان نوجوان جستجو کرد.

علیرضا متشفع متولد 1382 و از اهواز در این جشنواره شرکت کرده است. او یکسال است نقالی می کند و نقل «رستم و اکوان دیو» را برای هجدهمین دوره آماده نموده است.

او در خصوص علل علاقه مندی به حوزه نقالی گفت: از تماشای انیمیشن های تخیلی خسته شده بودم. برنامه هایی که از اول تا آخرشان ما را به هیجان می آورند و در نهایت نتیجه گیری کاذبی دارند. دلزده از این کارتون ها، در کتابخانه مرکزی اهواز مشغول کتاب خوانی شدم. یک روز آقای کیانوش بتواز در مراسمی در همین کتابخانه نقالی کرد و نقل هایش مرا جذب نمود. پس از آن مدتی در کنار ایشان کار نقالی را شروع کردم و در حال حاضر نزد خانم لشنی کار می کنم.

پرسیدم اینکه گفتید انیمیشن های خارجی تخیلی است، مگر داستانهای ما مثل رستم و دیو سفید یا رستم و اکوان دیو و ... تخیلی نیستند؟

فکر نمی کردم که به این سان مسلط به هدفی که برای خود انتخاب کرده است، باشد. جوابم را با سوال داد و گفت: شما چه فکر می کنید؟ به نظر شما رستم با چه دیوی می جنگد؟ جنگ رستم، جنگ با دیو درونش است. رستم با خشم، کبر، غرور و ... می جنگد. به ما درس زندگی می دهد. لحظه لحظه شاهنامه درس اخلاق است و من نمی توانم با انیمیشن هایی مثل سوپرمن  که مرا به توهم می برد و دیدم را نسبت به جهان می کاهد مقایسه کنم.

وی اضافه کرد: من چیزهایی را در شاهنامه و سایر آثار باستانی ام در همین مدت کوتاه حضور در کلاسهای نقالی دیدم که از درون خودم را راضی کرده است. متاسفانه خیلی از فرهنگ خودمان فاصله گرفته ایم و امیدوارم سایر نوجوانان نیز همچون من سمت و سوی نگاه شان را به جای انیمیشن های وقت تلف کن، به سمت آثاری هدایت کنند که زندگی شان را تحول بدهد.

با اینکه علیرضا سن و سال زیادی نداشت اما صحبت هایش برایم جالب آمد. بسیار مسلط و جذاب حرف می زند. کلماتی را بر زبان می آورد که خیلی از مردم این روزگار ما به سختی بر آنها مسلط هستند.

 گفت و گو با علیرضا مرا ترغیب کرد که پای صحبت تعداد دیگر از نقالان نوجوان این جشنواره بنشینم و دیدگاههای آنها را نیز در این خصوص جویا شوم.

کیمیا یعقوبی متولد 1381 از تهران است و سه سالی می شود که شاهنامه خوانی می کند. وی از طریق یکی از دوستان با نقالی آشنا شده و6ماهی می شود که زیرنظر استاد نوری فرد به آموزش نقالی می پردازد.

از کیمیا در خصوص علت ورود به حوزه نقالی پرسیدم، گفت: من در پی یک حسرت پای به عرصه شاهنامه خوانی گذاشتم. من از کودکی علاقه زیادی به کارتون داشتم و انواع سی دی های کارتونی را نگاه می کردم. یک روز در جایی در حال شنیدن اشعاری از شاهنامه، به آن علاقه مند شدم و با کمک مادرم شروع به فراگیری کردم و بعد از آن نیز برای انتقال این میراث فرهنگی به نقالی روی آوردم.

وی در ادامه در خصوص علت توجه به این اثر سنتی گفت: از نظر من هریک از داستانهای شاهنامه بیانگر یک نماد اخلاقی هستند و ما را به سمت فضائلی هدایت می کند که ریشه در آداب و روسوم غنی جامعه  دارد و ای کاش ترتیبی اتخاذ می شد که همگان از سنین 4-5 سالگی با این آثار آشنا می شدند.

با کمی تامل می شد صحبت های این نوجوان 15 ساله را تصدیق کرد چرا که در زندگی و باورهای این روزهای نوجوانان و جوانان نتیجه گیری این مضمون که به واقع ما نیازمند توجه بیشتر به آیین و سنن بومی مان داریم، خیلی سخت به نظر نمی آید. نکته ای که یکتا سادات ملکی نوجوان 10 ساله بوشهری که با نقلی از رستم و اشکبوس در این جشنواره شرکت کرده بود، نیز به خوبی بدان اشاره کرد.

وی گفت: من در سنینی نیستم که بخواهم در خصوص فرهنگ ایران صحبت کنم اما در همین مدت کوتاه که به این حوزه وارد شده ام فهمیدم که  هویت اصلی ما در دل همین آثار نهفته است. خیلی از هم سن و سالهای من نمی دانند از این زندگی چه می خواهند، اصلا که هستند، گذشته شان چیست و ... و به نظرم با تماشای این آثار، خواندن کتاب ها و ... خیلی سریع می توان به هویت مان دست یابم.

محمد جواد خاک نژاد نوجوان 12 ساله مشهدی نیز که بعد از اجرایش با ما هم صحبت شد و بسیار از حضورش در این جشنواره خوشحال بود، گفت: من اشعار زیادی را از حفظ دارم که خیلی از همکلاسی ها و دوستانم حتی اسمشان را هم نمی دانند و این مسئله مرا موفق تر از آنها در زندگی می کند.

وی افزود: پدرم اعتقاد دارد که باید با این آثار آشنا بشوم تا درس زندگی را بیاموزم و من هم با همین اعتقاد پای به این عرصه گذاشته ام و خدا را شاکرم به جای تماشای تلویزیون و کارتون هایش در مسیر قدم گذاشته ام که می تواند ارمغان آینده ای خوب برایم بدهد.

حرف های نقالان کوچک این مرز و بوم از چند جهت برایم قابل تامل بود:

اول آنکه خوشبختانه در سالهای اخیر مسئولان حوزه فرهنگی کشور به ویژه مرکز هنرهای نمایشی توجه ویژه ای به مقوله آداب و رسوم کهن داشته است .

دوم آنکه نقالان ما با بسط آموزش از افراد خاص به عام گستره بیشتری را در احاطه قرار داده اند.

سوم: نوجوانان ما که خیلی از آنها دلزده از انیمیش های تخیلی غرب هستند امروز با لذت بیشتری به سمت آثار کهن کشور حرکت می کنند.

و اینها یعنی ما باید در آینده ای خیلی نزدیک شاهد تحولی عمیق در فرهنگ جامعه به سمت آیین و سنت ها باشیم.